CAPUT VIII.

De modo quo se habent ad invicem sperma quod exit a mare, et humor qui effluit ex faemina.

Consequenter autem inquirere oportet et considerare spermatis dispositionem, qualiter videlicet sit causa sustinens materiam generati et formam et fundans eam in esse et figura : an videlicet sit sicut pars corporis et materiae quaedam, quae profundetur in materia quae exit a foemina ? an nullam habeat omnino com- municationem cum materia et corpore, nihil dans de materia, sed dans tantum virtutem et principium movens in generatione? Sed potius id tota est materia ex qua sustentatur et recipit cibum, et hoc est menstruum.

Est autem veritas, quod substantia spermatis est in quam attrahitur et intrabitur menstruum, et in ipsa formatur sicut in organo, et convertitur ad formam datam a spermate. Apparet enim in omnibus, quod talis modus operandi est in omnibus organice et officialiter operantibus. Generaliter enim consideranti videbitur, quod id quod efficitur, non efficitur nisi per operationem operantis secundum naturam, eo quod operans est in patiente : non enim tota virtus est in motore omnino per se solo existente, quia non haberet in quod operatur. Oportet igitur subjectum habere virtutem operantis et organum in quo operetur : et tunc operabitur in id quod virtuti et subjecto et organo subjicitur : et secundum hunc modum manifestum est, quod mas per sperma suum est operans, et foemina patiens, sicut forma scamni vel tripodae est effective in carpentario, et in ligno sicut in materia. Patet igitur quod non est necessarium ad generationem omnium membrorum, quod sperma) sic exeat a toto corpore sicut illi opinati sunt quos supra induximus. Non enim sic exit ut sit pars vel partes materiales generati: sed potius erit sicut forma operativa, in qua est principium motus efficiendi totum generatum : sicut se habet sanitas quae est in complexione ejus qui fuit infirmus, ad sanitatem quae est scientia et ratio medici.

Hoc autem scitur ex hoc, quod in quibusdam maribus et feminis sic se habet coitus, quod foemina membrum conceptus imponit in corpus maris, ut in quibusdam annulosis esse diximus . ''Sci-

mus enim, quod in omnibus generibus animalium, in coitu foemina supponitur masculo, eo quod hujusmodi situs conveniunt implenti et impleto : incumbenti enim implere, et succumbenti convenit impleri, ut bene dicit Plato. In talibus autem annulosis id quod supponitur inferius, decet erigere extremum corporis et ponere in id quod superponitur ei in coitu : et per hoc scimus, quod foemina membrum genitale infigit in marem suum : quod nullo modo conveniret si oemina aliquem humorem in coitu a se ejiceret, quia dato quod emittat, tunc ille cadit in marem, et tunc mas generaret in se ex foemina, quod est contra rationem maris et foeminae in principio istius libri assignatam. Si autem dicas, quod ejicit primo et postea sugit eum, iterum hoc non est conveniens : quia sic natura non faceret conveniens semper, et esset omnino superfluum primo projicere, et postea iterum sugere. Foemina igitur membrum imponit masculo quando sperma recipit ab ipso : hic enim modus animalium involvitur ad invicem quando coit, et per longum tempus applicantur sibi, et immobilia sunt in coitu : sed post conceptum statim post modicum ova faciunt et faciunt vermen incompletum : omnes enim dicti modi generant vermes, sicut in antehabitis diximus.

Horum autem quae diximus praecipuum signum est id quod accidit generibus avium et piscium ovantibus : in istis enim probabilius cognoscitur, quod sperma non est ab omnibus membris. Non enim in talibus masculus spermatizat sperma quod secundum partes similes generanti efficitur in generato : sed potius totum conceptum accipit speciem et esse et vitam animalis per virtutem spermatis masculi. Sicut enim jam praediximus de natura animalium annulosorum, in quibus foeminae genitale membrum infigunt in mares, ita aliquid simile fit in istis : quando enim foeminae ova venti conceperunt ex menstruo suo humore, si contingit in eis mutatio per ta- ctum spermatis masculi antequam alterentur a citrinitate ad albuginem circumfusam vitello, absque omni spermate foeminae de novo adveniente fiunt convenientia generationi, postquam mutata sunt ex ovis venti per masculini spermatis solam appositionem.

Amplius autem si tales foeminae post conceptum sperma ab aliquo mare coierint cum alio sui generis masculo, et sperma illius tetigerit aliquod de citrinis ovis quae habet in matrice, per solum tactum illius spermatis complebitur ovum, et producit pullum similem illi masculo cujus sperma ultimo tetigit ovum. Hoc enim ingenio fiunt aves diversorum colorum et naturarum. Primo enim admittuntur mares ad foeminas, et sperma eorum cadens in matricem, incipit attrahere materiam ovorum, sicut in ante habitis diximus : et antequam compleantur ova, admittuntur alii mares : et tunc varietas fit natorum ex virtutibus diversorum spermatum : et quod exit ex primo coitu, miscetur in proprietatibus ei quod exit ex ultimo : et hoc accidit ex mixtione virtutis : quod non fieret, nisi quia sperma sola virtute operatur, et non per hoc quod in se habeat membra similia toti per hoc quod exierit a toto corpore : sicut dicunt illi, qui dicunt sperma exire ab utriusque corpore toto maris et foeminae. Sperma enim viri sive maris facit hoc per suam virtutem, nec agit cum spermate viri, sed potius in humorem foemininum agit sicut in materiam sibi subjectam, et aptat eam sibi ut cibum secundum aliquem modum cibi quo cibantur embrya : et ideo illud quod in ultimo est receptum super materiam, est faciens ipsam talem, quale ipsum est secundum virtutem et non secundum actum. Nullius enim membri actum habet, licet virtutem habeat omnium. Sperma ergo maris est, quod humorem foeminae materialem digerit et calefacit, eo quod ad sui supplementum accipit cibum ex ovo quamdiu in humore ovi invenit facultatem.

Et similiter accidit generibus piscium ovantium, in quibus foemina spargit ova subito, et mas sequitur ova ejiciendo sperma super ea : et quodcumque ovum tangitur a spermate, ex illo fiunt pisces : quodcumque autem non tangitur, non efficitur foecundum ad generationem : et de istis satis tactum est in ante habitis hujus scientiae libris.

Ex dictis igitur manifestum est, quod sperma viri sive maris generaliter parum aut nihil confert materiali quantitati ejus quod generatur, sed potius qualitati sive formae ex virtute formativa quam habet : eo quod jam probatum est quod non exit a toto corpore. Verum quidem enim est, quod exit a corpore maris spermatizantis sperma, et non a corpore foeminae, eo quod sperma foeminae non habet convenientiam illam in causa generationis quam habet sperma maris : ex masculo enim est principium motus, materia autem ex foemina : propter quod etiam foemina non generat per se solam, sed desiderat masculum sicut principium motus in generatione. Et in multis quidem animalibus nihil omnino format foemina, sed tempore quodam emittit materiam, sicut in homine et quadrupedibus pilosis quae perfectiora sunt animalia. In quibusdam autem format quidem, sed imperfecte, sicut in avibus quae faciunt ova venti. Mas autem non spermatizat nisi in foeminam, vel in materiam foeminae, sicut faciunt pisces. Materia enim ex qua creatur foetus est in foemina. Haec autem materia adjuvantur cito et concipitur ad embryonis substantiam, et coagulatur, et formatur a spermate viri : et tunc alia materia ejusdem generis cum prima ministrat ad cibum embryonum conceptorum.

Oportet igitur necessario conceptum esse in foemina, eo quod sperma operatur in materia foeminae : sicut carpentarius operatur in ligno, et figulus in luto. Ex qua etiam ratione cognoscitur masculus convenientiam habere in generatione sicut ars in materia habet conve-

nientiam formativam, sicut jam saepius dictum est. Non autem spermatizat omnis mas animalium, sed eorum qui spermatizant, sperma non est pars naturalis concepti, sicut neque carpentarius est pars domus ligneae quam operatur, sed dicitur species et forma ipsius, eo quod figura per ejus motum inducitur in lignis quae sunt in mente ipsius. In anima enim artificis est forma domus et ars : et per artem moventur manus convenientibus motibus, et per illos motus inducitur forma. Et per omnem modum idem facit natura spermatis quod exit ex mare. Natura enim formativae utitur illo spermate quasi instrumento, per quod agit in materiam conceptam : motus enim hujusmodi virtutis spermatis agit sicut agit ars in materiam.

De modo igitur quo sperma spermatizantium animalium convenit generationibus eorum, hoc modo dictum est a nobis.