CAPUT I.

De causa differentiae sexus masculini et faeminini secundum opinionem Empedoclis et Democriti, et de improbatione opinionis eorumdem.

Omnibus igitur sic determinatis quae de generatione animalium universaliter et particulariter dicenda erant, et ostenso quod mas et foemina per diversa individua distinguuntur in omnibus completis animalibus, restat nunc dicere de virtutibus maris et foerninae.

Dicemus ergo has virtutes primas esse in omni generatione, et principia eas sese omnis generationis tam animalium quam plantarum. Haec tamen principia in quibusdam sunt distincta, et in quibusdam non.

Dicamus ergo primo de causa generationis et distinctionis horum sexuum. Quoniam absque dubio antequam embryo compleatur in utero, maris sexus distinguitur figura et natura a sexu foe-

minae. Et est dubium, utrum differentia ista sexuum sit ex mare, vel foemina, aut ex loco matricis? Quidam enim dicebant, quod mas erit quod concipitur in matricis parte sinistra. Alii autem causam distinctionis sexuum matrici attribuentes, dicunt cum Empedocle, quod non est locus, sed qualitas ejus quod est in matrice, est causa distinctionis sexuum. Dicunt enim, quod sperma cadens in matricem calidam, formatur in marem : et sperma cadens in matricem frigidam, formatur in foeminam. Causam autem hujus caloris vel frigoris dicunt esse menstruum, quod suo calore vel frigore sperma mutat in eas quae dictae sunt sexuum differentias. Democritus autem opinatus est causam differentiae sexuum non esse in matrice, sed potius quod sperma quod descinditur a mare, sit causa hujus differentiae : et hoc dicit facere differentiam inter marem et feminam.

Debilis autem et parum rationis habens est opinio Empedoclis. Cum enim dixit, quod causa differentiae inter marem et foeminam, est frigus tantum matricis, et nihil aliud, parum cogitavit quod magnam differentiam in nato faciunt et alia membra generationi convenientia : magna enim est differentia inter matricem et alia membra generationi convenientia et alia omnia membra, quorum virtutes in se habet sperma quod est principium generationis. Alia enim omnia membra quorum virtutes sunt in spermate, magis videntur facere hujusmodi differentiam, quam matrix aut membra generationi convenientia. Si enim sola matrix et membra generationi convenientia hanc facerent, tunc oporteret quod si duo concepta virtute et non actu poneremus esse completa, quorum unum virtute est mas, et alterum virtute est foemina secundum principia formantia quae sunt in ipsis, ita quod unum virtute formante habeat membrum foeminae, et deinde dicamus matricem in qua est mas, infrigidari, et matricem in qua est

foemina, calefieri: oportet quod id quod est mas, generaliter mutetur in foeminam, et id quod est foemina, mutetur in marem : quia secundum Empedoclem, embryo est in matrice sicut si vas testeum dicamus esse in fornace, quod a fornace accipit totam complexionem et non aliquid ex seipso : et ideo dicit, quod embryo ex se vel ex spermate nihil habens, totam formationem et complexionem ad masculinum vel foemininum accipit a matrice. Et quia hoc omnino est irrationabile, manifestatur ex hoc quod sermo Democriti est rectior et melior : eo quod ille quaerit differentiam generationis eam quae secundum substantiam est differentia generationis : hanc enim in principiis intrinsecis generati Democritus accipit: et ideo rationabilius dixit. In sequentibus tamen ostendemus quid veritatis aut falsitatis habeat sermo Democriti.

Amplius si calor et frigus matricis sint causae differentiae maris et foeminae, tunc sequerentur in causa maris et foeminae signa manifesta : et hoc esset valde leve videre : quoniam evidentia sunt signa matricis calidae, et signa matricis frigidae, sicut dicunt quidam medicorum : hi enim ex talibus et talium signis opinantur se scire causam maris et foeminae, dicentes differentias esse manifestas sexuum : cum tamen non sit leve videre et secundum causam certam invenire principium generationis maris et foeminae ex principio causae quam inducit de calore vel frigore matricis. Dicere enim quod sperma quod est principium generationis sequitur necessario dispositionem matricis, ita quod cum calefit in matrice, non erit membrum hoc, sed contrarium : sicut si sperma est principium foeminae et calefit in matrice, tunc erit contrarium, hoc est, masculus : et sic ex dispositione matricis formantur membra convenientia coitui quibus differunt mas et foemina, est valde irrationabile, sicut etiam diximus superius.

Amplius in una matrice sive in una camera vel distinctione matricis videmus frequenter gemellos foetus, quorum unus fuit mas, et alter femina, cum tamen illa matrix non fuerit simul calida et frigida. Et hoc praecipue videmus in animalibus, quae multos simul foetus faciunt. Et videretur secundum dicta Empedoclis et quorumdam medicorum, quod unum solum membrum coitui conveniens, deberet esse in omnibus foetibus istis multoties : quia tales gemellos in una camera matricis esse frequenter videmus per anatomiam tam in animalibus gressibilibus, quam in natatilibus quibusdam piscibus animalia generantibus, sicut genus celeti, et delphini, et cete grandia.

Auctor ergo sermonis istius graviter erravit deceptus, si ista inconvenientia quae sequuntur, non vidit, et talem induxit positionem. Si autem praevidit haec inconvenientia, intolerabilius erravit, opinando quod haec quam dixit, esset causa maris et foeminae.Causam enimhujus esse dixit calorem et frigus matricis: secundum hoc enim omnes gemelli praecipue qui in eadem sunt matricis camera deberent esse aut ambo mares, aut ambo foeminae. Non enim potest dici, quod haec membra in quibus differunt mas et foemina in talibus gemellis sint generata a matrice distincta in partibus continentibus gemellos, ita quod pars calida generet membrum genitale maris, et pars frigida generet genitale foeminae : et ideo quaedam membra genitalia sunt in mare, et quaedam in foemina, ita quod ad propinquas partes matricis generatio eorum refertur membrorum: talis enim quantitas matricis continens diversos gemellos, necessario in generatione istorum geminorum distinguitur : et iterum postea adunatur in unam virtutem quando concipit unius sexus gemellos foetus : et hoc est valde rationabile, nec posset assigna-

ri causa frequentis hujus distinctionis, et frequentis adunationis. Non enim haec distinctio et adunatio est propter calorem et frigus, cum tamen istae qualitates matrici accidant secundum totum : et sanguis menstruus qui fluit in matricem, aut calidus est, aut frigidus, et non potest simul et excellenter habere utramque qualitatem.

Nos autem in praehabitis diximus verum modum causae masculi et foeminae esse in dispositione spermatis: et secundum veritatem habitam in praecedentibus, est sermo iste quem de causa hujus inducit Empedocles falsus. Si autem talis est dispositio spermatis, qualem superius esse determinavimus, ubi etiam ostensum est, quod non exit a quolibet membro secundum actum habens virtutem cujuslibet membri, ubi nihilominus ostensum est sperma maris non esse materiam corporis embryonis, sed potius converti in spiritum, bene ex dictis superius habemus in promptu rationes per quas potentes sumus contradicere rationibus Empedoclis et rationibus Democriti : et si quis alius concordans cum his simile aliquid dixerit, contradiceremus ei per easdem supradictas de spermate rationes. Non enim potest esse quoddam corpus spermatis in foemina habens virtutem membrorum foeminae ex quo etiam fiat foemina, et quoddam aliud in mare habens virtutem membrorum maris ex quo fiat mas, sicut dixit Empedocles, et hoc bene probatum est superius in libro decimo quinto scientiae hujus . Naturae enim membrorum non sunt distinctae in spermate, neque secundum actum existentes in ipso, sed potius quia una pars vincit aliamin digerendo et terminando, sicut inferius ostendemus, ideo quoddam sperma erit mas, et quoddam erit foemina. Universaliter enim loquendo melius et naturalius est attribuere differentiam

sexus causae tali quae sit ex victoria membri quod est principium formationis omnium aliorum membrorum, ita quod modo illius membri efficitur animal, aut mas, aut foemina: quia hoc concordat formationi et generationi membrorum et naturae. Necesse est enim, quod omnis multitudo quae est in uno aliquo, reducatur ad unum aliquod secundum causam, et ita ad unum aliquod quod sit causa omnium aliorum oportet reducere omnem multitudinem membrorum quae sunt in corpore : et sic attribuere causam maris et foeminae, victoriae unius membri in digerendo et terminando materiam, melius est quam attribuere calori et frigori matricis et menstrui tantum.

Quaestionem enim faciunt has opiniones introducentes, per quem modum accidit in generato, quod in uno membro coitus est contrario modo dispositus quam in alio, ita quod in uno est quasi recipiens sicut est matrix et illi adjuncta, in alio autem est sicut conferens sicut est veretrum et ei adjunctum. Et quaerunt hanc quaestionem quasi difficilem, et quasi quae non possit habere responsionem, nisi eam solam, quod dicamus virtutes patris et matris esse in spermate, et virtutem matricis operari membrum coitus ad similitudinem suam, et virtutem patris operari membrum secundum suam similitudinem in aspectu et figura, et ita dicunt quod membra sequuntur se ad invicem semper.

Nos autem contradicentes his, dicemus quod si hoc accidit propter appropinquationem quorumdam membrorum ad invicem sicut ad patrem vel matrem, ad quam per similitudinem virtutis appropinquat sperma : tunc non debet ista similitudo tantum inveniri in membris quibusdam, sed in omnibus membris exterioribus et interioribus per totum corpus, in quantum sunt propinqua ad invicem in patre vel in matre, sicut diximus, per sperma, quod aut habet virtutem membrorum matris, aut virtutem membrorum patris: et ita figmentum eorum qui opinantur, quod haec sit causa quare embryo foemina similis est matri, et embryo mas similis patri.

Nos autem videmus quod falsum est, quia saepe videmus in inguine solo similitudinem ad matrem : et fere in omnibus aliis membris est similitudo ad patrem, et e converso : igitur talis membrorum propinquitas non potest esse causa diversitatis sexus, sicut diximus : sed potius alteratio totius corporis erit causa: et haec alteratio procul dubio principium habebit cor, et fluet per venas quietas, et pulsatiles, quae sunt positae sub corde a quo originantur, et per venas ab his ramificatas, quae cibo ex extremitatibus eorum resudante lactant et nutriunt carnem cibo qui in se habet cordis virtutem: quae quidem venae non sunt creatae propter matricem sicut propter suae originis principium : neque habent in nutriendo qualitatem matricis, sed potius e converso matrix in dispositione naturali erit propter venas talem virtutem cordis vel aliam in sanguine portantes : et hoc multo rationabilius dicitur et verisimilius : eo quod nos videmus quod matrix secundum naturam non est nisi ad sanguinem recipiendum, et non est de membris principalibus, quae virtutes habeant creatrices et formatrices aliorum, sicut est cor, et hepar, et cerebrum, sicut in antehabitis determinatum est. Creatio enim venarum virtutem cordis deferentium naturaliter est ante creationem matricis, et sperma est ante causam generationis quae sic ex matrice accidit necessario, quod ipsum principium generationis quod est sperma habeat a generante primo aliquam qualitatem sibi substantialem, propter quam accidit ex ipso talis in generatis diversitas sexuum quae dissimilitudo membrorum ad coitum pertinentium quando ad invicem comparantur.

Non ergo omnino ponendum est, quod haec hujus diversitatis sit causa et principium, quod supra inducti Philosophi causam et principium esse dixerunt, sed

quaedam alia causa. Posito enim quod sperma sit principium generationis, habebit in se etiamsi per impossibile poneretur a mare non exivisse, nec sustentatum in matrice, sed alibi ubicumque hoc fuerit: in eo enim in quo est causa generationis, est quaerendum de causa diversitatis generatorum, et non in alio erit causa principalis, licet forte causae possint esse quae sint causae disponentes veram causam.

Hic etiam idem sermo conveniens est contradictioni illorum qui opinantur, quod mas erit cujus sperma cadit in dextram matricis, et foemina erit cujus sperma cadit in sinistram. Hi enim dicunt sola loca matricis has causare differentias, quamvis nulla sit convenientia ad hunc vel illum sexum ex convenientia materiae. Tamen etsi poneremus sperma habere convenientiam ad sexus differentiam, adhuc non recte dicerent hi qui tenent hanc positionem: quoniam illa convenientia quae esset in materia, tunc esset dispositio quaedam et complementum formationis membrorum quae faciunt sexus differentiam ex locis matricis : et hoc esse non potest. Per hunc autem eumdem sermonem debet contradici dictis Empedoclis, qui causam distinctionis maris et foeminae ponit in calore matricis, sicut praedictum est.

Similiter autem et illi faciunt, qui causam distinctionis inter marem et foeminam ponunt per rationem virtutum omnium membrorum, quas dicunt esse in spermate mulieris et in spermate viri. Hi enim duo spermata dicunt cadere in matricem, sed quod alterum vel alterum formetur, sperma videlicet viri, aut foeminae, dicunt creari ex casu suo in dextram vel sinistram : quando enim ambo simul cadunt in dextram, propter convenientiam loci formatur sperma viri in marem, et perit sperma foeminae propter loci contrarietatem. Si autem ambo cadunt in sinistram matricis, formatur propter loci convenientiam sperma foeminae : et ex contrarietate ejusdem loci perit sperma maris. Si autem sperma maris cadit in dextram, et sperma foeminae in sinistram, erunt gemelli differentes in sexu. Si autem verum est quod illi dicunt, quod videlicet generatio maris aut foeminae est propter istas duas partes matricis quae sunt dextra et sinistra, et non propter totum corpus matricis, sicut dicebat Empedocles : si tunc dicamus semen esse in matrice, generabitur embryo qui creatur in matrice, sine operatione virtutis matricis, hoc est, sine operatione virtutis matricis quae sit in semine: et tunc non oportet quod in foeminarum semine sit virtus omnium membrorum. Et per eamdem rationem id quod ex virtute dextrae partis formatur in masculum, erit formatum sine virtute membri virilis, quae sit in semine : et secundum hoc per operans extrinsecus convertitur sperma in figuras membrorum principalium, eo quod de principalibus membris sunt membra genitalia : quod est absurdum valde apud omnem hominem scientem naturam generationis physicae.

Amplius etiam, sicut in antehabitis diximus, jam per anatomiam inventum est, quod mas formatur in parte matricis sinistra, et foemina in dextra: et inventi sunt gemelli in eadem parte matricis in diverso sexu : et hoc non semel inventum est, sed multoties hoc accidit, praecipue in animalibus quae multos simul progenerant filios: ergo nihil omnino est quod dicunt de parte dextra et sinistra, quod sint causae differentiae sexus.

Amplius quidam dixerunt, quod causa differentiae in sexu, est exitus spermatis a testiculo dextro vel sinistro. Dicunt enim, quod exiens a dextro testiculo sit mas, et exiens a sinistro sit foemina : et hoc probant, quod si ligaverint stringendo viam quae est inter dextrum testiculum et canalem veretri, et sic coeat, ex spermate illo generatur foemina: et si ligando stringat viam quae est inter sinistrum testiculum et canalem, generabitur ex spermate sic fuso mas. Hoc autem vide-

rit etiam sensisse Homerus dicens : " Et secti testiculum dextrum non habentes generant foeminas, et sinistrum non habentes generant mares. " Hoc autem non est verum : quia ego vidi sectum testiculo dextro, et post sectionem genuit primo filium, et postea genuit filiam : et ideo hoc quod dicunt, accidit et non fuit illa causa quam dixerunt, sicut etiam divinatores dicunt se oculis vidisse, quod evenit quod divinant, cum hoc quod divinant non sit causa, sed ex alio quidem sicut ex causa accidit quod ad divinationem evenit. Haec igitur et his similia dicuntur ex causae verae ignorantia. Membra enim quae illi dicunt esse causam differentiae sexus, procul dubio non conveniunt animalibus in generatione differentis sexus marium aut foeminarum. Cujus signum expressum est, quod multa alia sunt participantia differentiam sexus maris et foeminae et generantia mares et foeminas, testiculos nullos habentia, sicut sunt pedibus carentia, sicut multa genera piscium, et genera serpentium.

Conveniunt tamen dictae opiniones. Dicentes enim causam generationis maris et foeminae calorem et frigus, sicut dicebant Empedocles et Democritus : et dicentes causam esse exitus spermatis a parte dextra vel sinistra, conveniunt in causa remota : quia non dicebant exitum spermatis a dextro testiculo esse causam, nisi quia illa pars est calida : et ideo facit marem, et alia pars propter frigus facit foeminam. Calor enim est principium digestionis : et ideo etiam quamvis remote, tamen aliquid comprehenderunt de veritate causae differentiae sexuum : nullus tamen perfectam et absolutam pronuntiavit causam.