CAPUT III

De figura et causa figurae ovorum non rolundorum, et creatione ovorum in matrice, et exitu eorum de matrice, et de exitu pullorum ex ovis.

Ova autem habentia duos colores non sunt omnino penitus rotunda, sed ex una parte sunt acuta habentia angulum sphaericum acutum, sicut sint composita ex duobus semisphaeris, in una parte extensis ad angulum acutum, et in alia parte sphaericis non extensis in loco ubi est polum ovi. Et ista diversitas est propter diversitatem principiorum quae est in eis : ex albo enim in quo est principium generationis animalis, oportet quod sit acutum : et oportet quod ille angulus sit durior angulus, ut melius custodiatur principium formativum in ovo : ibi enim est sperma maris, et ibi formantur pulli superiora. Et in exitu ovi acutus angulus exit ultimo, eo quod ipse porrectus est ad interiora matricis versus parietem, ubi ovum cum matrice continuatur in sui generatione : sicut etiam in arboribus acumen seminum vertitur ad coctilidonem, ad quem semen sicut ad matricem continuatur. Granorum tamen quaedam continuatur ad ramos plantarum : quaedam ad cortices quisquiliarum vel folliculorum : et quaedam sunt grana composita ex duabus medietatibus, sicut faba, et glans, et hujusmodi : et ubi congregantur ambae medietates ad coctilidonem, ibi est principium nutrimenti quod, complet semen et principium generationis seminis. Et de talibus omnibus tractavimus sufficienter in libro nostro de Plantis.

Quaeret autem fortasse aliquis quaestionem, quae gravitatem habet ad solvendum, ex quo sicut ex principio instrumentali crescit et augetur ovum in matrice ? Non enim potest dici, quod crescat per se sicut vermis : animalia enim concepta in matrice augmentum et cibum accipiunt ex umbilico. Si ergo dicatur ovum similiter ex aliquo tali capere augmentum, tunc quaeratur quid sit de umbilico ovi quando completur ovum ? tunc enim exit ovum, et videmus ipsum totum in testa contineri, et nihil apparet de umbilico ovi. Haec igitur est quaestio quae rationabiliter movet dubitantem, eo quod tractus nutrimenti quo augetur ovum, est occultus : nihil enim apparet de ovo nisi testa : et haec primo quidem est mollis et postea dura, quia aliter laederet matricem avis : sed postquam emissum est ovum, induratur testa amplius ex frigiditate aeris et siccitate.

Ad quaestionem igitur dicendum, quod quaedam pars telae involventis ovum quae intra avem primo est mollis, deflectitur ad matricem ad modum umbilici in animalibus, et iste ovi umbilicus est ex parte ovi acuta, et inde sugit: et quando completur ovum, remanet intra testam et exsiccatur, et extenditur in telam quae ovum involvit. Quod autem sic sanguinem sugant ova a matrice avium, significatur in ovis abortivis : quoniam propter frigus aut aliam occasionem aves aliquando abortiuntur : et tunc ova abortiva sanguinei coloris inveniuntur : et tunc ex parte acuminis in eis inveniuntur viae parvae similes viis umbilici : et se- cundum quod plus et plus grandescunt ova, efficiuntur viae magis extensae, et magis citrinatur in ovis quod erat sanguinei coloris : et praecipue fit ista mutatio umbilici et colorum circa ovi complementum, et cum complentur, fit clausura in eodem loco , et tunc clauduntur viae quae sunt inter citrinum et album. Cum autem ovi tota creatio completa fuerit, efficitur ovum totum album exterius, et absolute clausum, et divisum a matrice : et tunc rationabiliter non apparent viae illae quae umbilico in aliis animalibus assimilantur.

Amplius exitus ovorum e converso est exitui animalis quod concipitur et formatur in utero: quoniam exitus animalis concepti de vulva naturalis est supra caput et supra principium corporis sui. Exitus autem ovi est super pedes et posterius ovi, hoc est, super illam partem in qua pedes et posteriora formatur. Et causa illius est quam diximus : supra: quia videlicet ex parte anteriori est continuatum cum matrice, et revolutio esset gravis et inutilis.

Amplius creatio avium ex ovis non perficitur in utero, sed potius oportet quod avis sedeat incubando super ova, et calore illo formantur aves in ova: et tunc quia in ovo sunt duae partes, animal exit ex una parte formatum, et cibatur ex alia, sicut diximus. Cum enim avis non compleatur intra uterum, oportet quod in ovo praeparetur ei cibus extra matricem : cum ipsa substantia ex qua creatur animal aut generans animal, embryoni quidemministratnutrimentuminmatrice: sed jam natus foetus cibum habet a se divisum qui est lac in mamillis : sed aves, ut diximus, cibum suum a matris corpore percipiunt, cum sua substantia in ovo conclusum secum portant. Hic autem modus generationis pulli contrarius est opinioni Philosophi quem quidam vocant Alkuinon ex civitate Bithonia, qui dicebat in ovo album esse sicut lac, citrinum autem substantiam dare membris pulli. Secundum enim ea quae diximus,

album non est sicut lac, sed potius citrinum in hoc habet vicem lactis, quia cibus est praeparatus pullo. Pullus autem generatur ex cubatione gallinae super ovum: et hoc oportet fieri in loco et temporibus convenientibus : quando enim haec duo exstiterint, exibunt pulli: et si calor et locus convenientia essent, sine incubatione gallinae per se exirent ova. Sic enim egrediuntur omnia ova quadrupedum ovantium : haec enim omnia super terram ovant, et exeunt ova ex calore qui est in terra ex radiis solis: et si aliquod talium animalium aliquando invenitur sedens super ova, facit hoc ad custodiam ovorum, et non propter cubationem.

Amplius ova animalium quadrupedum sunt durae testae, sicut et avium, et habent interius duos colores, et generantur prope parietem sicut ova avium : et fere omnia accidentia de accidentibus ovis avium intra et extra accidunt et istis : et ideo una est opinio et conceptio in omnibus his quae dicta sunt de utrisque ovis. Animalium autem quadrupedum ova sunt calida: et ideo compleatur ex calore temporis propter fortitudinem virtutis quae est in ovis illis. Ova autem avium e contra propter debilitatem suam indigent calefactione.

Amplius quod est ex his animalibus ovantibus intelligentius, magis sollicitatur circa filios, et post complementum filiorum remanet inter filios et parentes amicitia sicut inter homines: et hoc etiam fit in quibusdam quadrupedibus. Aves autem faciunt hanc curam usque ad tempus perfectae creationis pullorum: et ideo si aliquando foemina abstentaverit se et non curaverit ova, vergent ova in malam dispositionem ac si per absentiam foeminae destituta sint aliquod principio naturali quod generari habet cum eis, vel quod debet adesse generationi eorum.

Amplius pulli cito complentur in ovis in diebus calidis, eo quod tunc calidum coadjuvat ad digestionem creaturae for- mandam : habent autem hoc foeminae ex sagacitate naturali, quod praeoccupant tempus cubationi ovorum opportunum.

Amplius in aliquo tempore calido ova quarumdam avium corrumpuntur: et hoc praecipue quando turbabitur humor cibalis qui est in ovo: propter hoc enim multa ova corrumpuntur. Citrinum autem illo tempore turbatur, eo quod est de parte terrestri, quae turbatur et fumat tempore illo. Et haec est causa quare etiam vinum turbatur in tempore illo, quia faex movetur et miscetur cum vino. Vinum enim et ova non corrumpuntur, nisi propter faecem et citrinum quod est in eis. Hoc tamen rationabiliter accidit fequentius ovantibus multa ova : quia haec sunt humidiora, sicut dictum est superius: haec enim facilius corrumpuntur, quia calorem sufficientem habent de facili: et ideo si addatur calori, et sit calor aus trinus turbativus, et sit sole ascendente, quia tunc virtus ejus fortior est, absque dubio turbabit ova. Et quia citrinum in oris connaturalitem habet cum faece vini, et albugo cum vino: ideo fit, quod cum ova immittuntur vino cum arena et calce, clarificatur vinum : quia arena et calx perferant vini substantiam, et citrinum attrahit faecem: haec enim causa est, quod eum aqua decoquitur in salem, non constat sal qui terrestris est naturae, nisi per ora vel sanguinem : quia sanguis et citrinum in oris ejusdem sunt naturae, sicut patet ex praedictis.

Amplius aves rapaces corvorum unguium pauca ovant ova. Hoc autem accidit eis ex eadem causa cum aliis. Aliquae enim istarum, sicut herodias, ovant unum ovum tantum: et si ovant duo, multoties invenitur unum corruptum : et hoc experti sunt aucupes terrae nostrae, quae est superior Germania, per continuos sine intermissione octo annos, et numquam in nido herodii invenerunt nisi unum pullum. Dico autem herodium aquilam magnam, quae ideo herodius dicitur, quia heros est avium. Iste enim modus avium est calidissima? naturae: et

ideo incubat ovis, et calefit ovum ac si ebulliat. Naturam autem albi quasi quemdam modum contrarietatis habet ad citrinum, propter quod etiam citrinum congelaturtemporefrigoris,etpostea quando fuerit calefactum, resolvitur ex gelu, et fit humidum. Diximus enim jam superius, quod citrinum est cibus animalis, quo cibatur et sustentatur animal, quod formatur anterius in circuitu ovi: et quia talis naturae est citrinum, ideo assatum nisi comburatur, non durescit, sed potius mollificatur sicut cera, licet non liquescat.

Haec est igitur causa, quod mollescit quando calefit, et corrumpitur de facili ex superfluitate humiditatum temporis vel loci si jacuerit in eis aliquamdiu. AIbugo autem ovi non de facili congelatur ex frigore, sed potius fit magis humidum : et quando assatur, fit magis durum, et in generatione pulli inspissatur in substantiam membrorum, ita quod tota generatio radicalum membrorum pulli est cum eo. Citrinum autem est cibus pulli, et propter hoc sunt album et citrinum distincta in telis propter diversitatem naturae ipsorum.

Qui autem hoc subtili et perfecta ratione scire desiderat, et qualiter unus hum or principiatur ex alio, et qualiter se habent ad invicem, et qualiter se habent ad substantificandum animal, et qualis est dispositio telarum et umbilici, legat ea quae diximus hic cum illis quae superius sunt de anatomia avium et ovorum . ''Posuimus enim ista in antehabitis hujus scientiae libris in loco ubi scripsimus de modo generationis animalium.