CAPUT II.

De infirmitatibus et profectibus quadrupedum animalium.

aegritudines autem quadrupedum aliis fiunt de causis.

Porcis enim tres modi accidunt aegritudinum in genere frequentius. Quorum unus est : quia accidunt eis branchi quidam sive apostemata post auriculas et maxillas et sub mandibulis, et forte etiam in pedibus, et in quolibet membro, quae fiunt ex collectione phlegmatica a capite illis descendente : et hoc est phlegma naturale putrescens, quod calefactum putrescit in apostema. Aliquando autem dilatatur hic fluxus et haec collectio sub gutture : et incidunt in squinantiam : et tunc multum movent pedes, et moriuntur infra tres dies. Aliquando autem non quidem in apostemate colliguntur, sed paulatim stillando implet pulmonem, et corrumpit ipsum : et tunc aspiratione et tussi moritur porcus. Augmentatur autem haec infirmitas subito, eo quod ipsum animal phlegmaticum et humidum est. Et est consuetudo pastorum qui porcos cusddiunt, statim abscindere membrum in quo est infirmitas si potest abscindit : quia videtur eis, quod non possunt juvari nisi per incisionem.

Alia autem duplex aegritudo porcis accidit frequentius : et haec duplex aegritudo fraretin in Arabico vocatur. Una autem harum aegritudinum est dolor et ponderositas capitis sive scotomia : et ex. hac moritur major pars porcorum, propter congregationem multorum frigidorum humorum in capite.

Alia autem infirmitas est fluxus ventris ex humore radente intestina, aut etiam quod verius est, ex fluxu lienterico ex multa viscerum infrigidatione. Et est opinio pasotrum hunc dolorem non habere remedium. Forte autem valeret in ista ultima infirmitate vinum receptum cum cibo : sed tamen evadere ab ea est grave, quia postquam invaluerit, ex vitio hepatis inflantur porci valde, et interficiuntur infra tres dies. Quando autem primus et secundus dolor in porcis aggravantur, accidit eis casus auricularem : et si porci sunt pingues et grossi, juvat eos comedere mora, et juvat eos balneum aquae valde calidae, quia resolvit aliquantulum materiam, et quod minuatur eis vena quae est sub lingua : et hoc magis valet caeteris medicinis.

Porcis etiam mollis carnis qui sunt castrati contingunt pustulae in crure et collo et spatulis : et saepe sunt istae pustulae sub lingua et sub ascellis, et vocantur leprosi tales porci : et quando extrahuntur pili et serae radicitus evulsi, adhaeret pilis humor albus ventosus, qui etiam exprimitur de porco unde evulsus est capillus sive seta. Et contra hanc infirmitatem valet ei granum quod, dicitur tyki sive glandes, quae sunt cibus convenientior porcis. Conveniunt autem etiam eis ciceres et ficus. Similiter autem dicendo valet cibus compositus et diversus porcis et aliis animalibus. Quidam enim cibi sunt inflativi, et quidam carnis, quidam autem pinguedinis generativi, quos oportet discernere pastorem peritum. Sed hoc generale est, quod porci dele-

ctantur in comestione glandis, et ex ea generatur caro solida, licet faciant carnem aliquantulum humidam : et quando porcae multum comederint de glande, forte abortient, sicut et oves aliquando abortiunt ex pastu. Pustulae autem elephanticae de quibus dictum est, non accidunt inter quadrupedia nisi porcis.

Amplius autem canibus etiam et lupis similiter accidunt quaedam infirmitates, rabies scilicet quam quidam canitiem sive caninam insaniam vocant, et squinantia, et podagra propter quam incurvantur ad extra pedes eorum. Canina autem rabies mutatur in insaniam daemoniacam : et est ista infirmitas cum veneno quod in humore dentium transfunditur in vulnera eorum qui mordentur a cane rabido : propter quod etiam omnia animalia morsa a cane rabido furiunt et moriuntur praeter hominem, qui per medicinam poterit juvari. : multi tamen ex hominibus moriuntur. Jam enim vidi morsum a cane rabido in brachium : et anno duodecimo post incepit inflari locus cicatricis, et mortuus est infra duos dies. Squinantia autem canina interficit canes infra duos aut tres aut quatuor dies : et paucissimi canum evadunt podagram calidam. Rabies autem non solis accidit canibus, sed. etiam camelis. Elephantibus autem nocet ventus sive ventosa infirmitatis : et hujus causa aliquando non possunt mingere neque egerere. Terra autem nocet ei, nisi fuerit multum usitatus comedere lutum et lapides. Aliquando etiam patitur fluxum ventris, et medicatur ei per aquam calidam et herbas quas hassis vocant medici.

Vaccis autem accidunt infirmitates duae, podagra videlicet, et crocharos, quod est dolor capitis Arabice. Cum autem habent podagram, constringuntur eis pedes, neque statim propter hoc ejiciunt ungulam : sed si inunguntur eis cornua oleo mixto cum cera et pice, aliquando sanantur, quia podagra earum. non est fortis. Cum autem accidit eis dolor capitis, quem dicunt crocharos, vehe- menter inspirant ex angustia, et cito revertitur anhelitus, et fit brevis, ac si aestuet ex febre : quia ista infirmitas in vaccis assimilatur infirmitati febris in hominibus. Signum autem hujus infirmitatis est demissio auricularum, et quod non comedunt, et cito ex ista moriuntur infirmitate : et quando aperitur pectus vaccae ex hac infirmitate mortuae, manifestatur corruptio sui pulmonis. Ex fluxu enim a capite facto corruptus est pulmo, qui corruptus corrumpit aerem attractum ad pectoris refrigerium : et hoc induxit anhelitus velocitatem et angustiam. Est autem expertum, quod termentilla data eis in potu vel pastu, multum valet eis, et equis similiter.

Equis autem silvestribus qui sunt in equanarum congregationibus in pascuis non accidit infirmitas quae sciatur, praeter eam quae dicta est, podagram videlicet. Et ideo aliquando amittunt cornua pedum quae subtelares vel sotulares quidam vocant : et crescunt eis tunc sotulares novi. Equos autem equanarum vocat Avicenna Arabice equos ascerni. Signum autem hanc infirmitatem praecedens et eam judicans, est tremor dextri testiculi. Equis autem quos vocat Avicenna alnitebice, hoc est, in domo pastos et domesticos, accidunt valde multae infirmitates propter labores et pabula quae ministrantur eis. Accidit enim eis illos sive passio iliaca. Et signum hujus infirmitatis in eis est, quod membra posteriora adunantur per constrictionem, ita quod quaedam videntur constringi ad quaedam, et amittit cibum et desiderium comedendi. Et juvamentum ejus est per minutionem forte in coxa : quia ibi est quaedam vena quae minuitur a medicis equorum. Equis etiam accidit confractio nervorum : et signum hujus est extensio venarum. et capitis et colli, ac si distendatur equus : et tunc gravat eos ambulare, et expedit eis quies. Aliquando etiam accidit equis aggregatio pori sive veneni in pede, sive in alio loco. Accidunt etiam equis infirmitates oris mul-

tae : et in palato est una quam quidam vocant forcin. A nostratibus autem Germanis schuf sive schule vocatur, et nisi tunc cito juventur, cadit eis palatum, et fit eis anhelitus calidus. Et haec infirmitas, ut dicit Arisdteles, caret remedio, nisi per se curetur. Nos tamen in sequentibus ubi de animalibus sigillatim exsequemur secundum litteras alphabeti nostri, et de hac et de aliis equorum infirmitatibus loquemur. In ore etiam in maxillis habent alias infirmitates plures, quas in sequentibus enumerabimus, eo quod hic non tangimus nisi diversitates quae communiter pertinent ad animalia, et eorum indicant naturam. Accidit autem etiam equis rabies. Signum autem hujus est, quod declinant aures et reflectunt ad collum : et haec infirmitas in equo non est visa habere medicinam. Accidit etiam equis vesicae infirmitas : et signum hujus est, quod tunc mingere non possunt, et declinant musculos coxarum versus sotulares pedum inferius. Morsus etiam venenosorum multum nocet equis. Si enim mordeatur ab eo quod vocatur mogalim, nocet equis et mulis : facit enim venenum hujusmodi animalis vesicas ampullosas in corporibus equorum. Sed pessimum est, quando hoc animal momorderit equam impraegnatam : quoniam tunc ex quantitate et extensione impraegnationis findetur ampulla, et moritur equa. Si enim non findatur, consumitur paulatim veneni vapor a calore naturali, et evadit equus. Cum autem finditur, nimius fit affluxus humorum, et moritur. Similiter autem morsus animalis quod quidam dicunt halkym, quidam autem vocant hoc acingym, inducit equis magnas aegritudines. Est autem hoc animal simile lacerto parvo, et jacet in prato sub gramine : in colore autem simile est serpenti qui vocatur kokamom.

Haec autem animalia venenosa non multum abundant apud nos, nisi illud quod vocant halkym, videtur esse quidam vermis apud nos viridis, et latus oc- to pedum, et est brevis, et habet crura alta sicut musca, et foetet multum quando rumpitur : et fama est, quod animal comedens eum, inflatione disrumpitur, et praecipue equus : et quando mordet equum, contrahit vesicas. Est etiam apis crocea apud nos, et valde magna, et insidiatur equis : et compertum est saepius, quod quando plures earum conveniunt circa equum, punguunt eum, et vesicas contrahit, ex quibus saepe moritur.

Scire autem omnes has infirmitates et medicamina equorum ad peritiam pertinet mareschalci proprie, et de his nos in ultimis hujus scientiae librisprosequemur. Referunt enim experitiores, quod omnes infirmitates quae hominibus accidunt, accidunt et equis et ovibus : multoties enim sicut homines, ita moriuntur et equi et oves veneno, aut ex venenosis humoribus putrefactis in corpore. Similiter autem si olfecerit equa impraegnata collectionem magnam candelarum exstinctarum, abortiet: et hoc etiam aliquando mulieribus accidit impraegnatis. Istae igitur sunt et similes infirmitates equorum.

Adhuc autem si adhaereat pullis equarum, id quod vocatur icomenem, quod est pellicula secundinae equae, lambunt illud lingua sua, et comedunt ipsum, et mulieres incantatrices quando possunt habere hoc, cum hoc faciunt quaedam carmina incantationum, quibus provocant parentes ad dilectionem infantium : et haec carmina vocat Aristoteles corrupte proverbia : et haec est culpa non Philosophi, sed ejus qui transtulit librum in Latinum. Ab equis enim exit ad partum, id quod vocatur kolaydon, hoc est, secundina, et sanguis menstrui, quod multum quaerunt magi ad incantandum, sicut et quaeruntur secundinae cattorum.

Amplius autem accidit equis cognoscere hinnitum equi cum quo aliquando pugnavit. Delectantur etiam equi stare in pratis et aquis, et libentius potant aquam turbidam : et si fuerit clara, turbant eam pede ut grossior fiat: aqua

enim clara sua subtilitate nimis penetrat viscera et intima ipsorum : et infrigidantur ex ea, et incurrunt tremorem : et postquam potaverint equi, libenter natant : hoc enim animal multum diligit in aqua natare et stare : et ideo etiam equi fluvialis fuit haec dispositio, quod piscis similis est equo fere in omnibus. Tauri autem quoad potum aquae sunt contrariae dispositionis : quoniam nisi fuerit aqua valde clara, non curant potare eam.

Asini autem in majori parte infirmantur una infirmitate, quae Arabice vocatur inilidem, Latine vero catarrhus. Melancholicum enim est animal, et ex frigiditate stomachi fumus spissus continue est ad caput, qui in cerebri frigiditate in mucilaginem conversus fluit ad nares, et cum multiplicatus fuerit fluxus, destituit et destruit medullam cerebri, et tandem cum mucilagine incipit fluere : et tunc moritur asinus. Et quia spiritus anhelitus trahitur per nares, ideo graviter spirat asinus in hac infirmitate. Aliquando autem descendit ad pulmonem et destruit ipsum calore suo innaturali, sicut est calor apostematis. Asinus autem plus sentit frigus omnibus animalibus, et ideo in excellenter frigidis regionibus non invenitur sicut in Suevia et Gothia. In omnibus autem regionibus quae sunt majoris latitudinis, quam sextum est elima, parvi valde sunt asini, sicut in Germania et Gallia, et non invenitur in terra Kaikar et Septentrionis, quae est terra Livonum et Ostonum et Suedorum.

Elephantibus autem, ut supra diximus, accidit inflativa infirmitas, impediens urinae ejectionem et stercoris : et quando terram comederit, morietur, nisi ad hoc fuerit a generatione assuetus. Aliquando etiam elephas transglutit lapides. Accidit etiam elephanti dolor juncturarum : et contra hoc valet ei potus aquae calidae, et herbae submersae in melle comestae : hae enim duae res fluxum ventris elephantis prohibent. Adhuc autem quando elephas vexatur ex insomnietate longa, vel quia non dormivit, ungentur suae spatulae cum oleo et aqua calida, et curabitur. Quando dolorem patitur spatularum, ponitur super scapulas ejus caro porcina assata, et curabitur. Aliqui enim elephantum potant oleum,et aliquando non potant ipsum. Quando autem potant oleum, si in eorum ventre est ferrum, extrahitur per oleum. Elephas etiam bibit vinum, et quando potare non potest,accipiunt medicinas et decoquunt cum oleo, et dant illam decoctionem elephantibus ad potandum, et tunc curantur.

Haec igitur de animalium quadrupedum infirmitatibus dicta sunt in communi.