CAPUT VI.

De natura urticae maris : ei est in eo digressu) ostendens causam concharum et testarum omnium.

Est autem genus adhuc animalis quod vocatur maris urtica, et hoc Avicenna vocat rnastuc, Arisdteles vero vocat akelaki : sed apud nos urtica vocatur, quia quasi adurendo capit omne quod appropinquat eidem. Est autem hoc genus animalis per se non contentum in praehabitis generibus ostreorum, aut mollis testae, aut malachie : sed convenit cum ostreis in hoc quod applicatur lapidibus sicut animal asperae testae, quae testa est similis vasi : sed. istud non habet testam, sed creatio sui corporis est similis creationi carnis durae, sicut dicit Avicenna. Et hoc animal sentit omne quod appropinquat ei, et capit ipsum, et tenet quibusdam manibus suis, sed pedibus suis applicatur lapidibus sicut animal multo- rum pedum. Contingit autem aliquando hoc auimal intumescere cum conceperit ac si sit saturatum : habet enim orificia quaedam in medio sui corporis, per quae corporali humiditate ingreditur in ipsum nutrimentum, et venatur omne quod transit per ipsum ex piscibus parvis : et quoddam genus ipsius adeo forte est, quod comedit hiricium, et ostreum quod pecten vocatur : et ideo homines venantur ipsum et comedunt, quia ex ipso esibilis fit caro ipsius : et licet comedatur sicut dictum est, tamen numquam invenitur in corpore ejus aliqua humiditas superfluitatis alicujus : et hoc ideo est, quia non habet nisi jejunum, a quo nutrimentum trahitur purum, et statim exit impurum, et praecipue in timore quando tenetur a venatore. In hoc ergo quod non habet humiditatem, assimilatur arboribus in quibus nihil est superfluae humiditatis rejiciendae, et forte non habet intestinum aliquod, sed tractus nutrimenti ejus est purus sicut plantae a quo nihil est rejiciendum.

In hoc autem genere animalis sunt duo modi : et unus quidem est parvi corporis, et ille est esibilis. Alius autem est magni et duri corporis, et invenitur in regione Helsim vocata, quae a nobis Delphica insula vocatur : et caro hujus in hyeme quidem dura est, et tunc capitur a piscatoribus, et comeditur, et in aestate est similis carni putridae, et tunc per omnem tactum dissipatur et marcescit in mari. Similiter autem intra lapides quibus adhaeret tactus, propriam amittit positionem.

Sic igitur jam narravimus dispositionem malachie, et mollis testae, et durae testae, et urticae maris, et membra eorum diximus tam occulta quam manifesta.

Oportet autem scire, quod omnia haec habent aliquo modo testam aut intra aut extra, aut aliquid appropinquans ad testam, sicut est corium durum, aut caro dura ex qua componitur urtica. Scimus autem, quod creatio testae est ex humreo

viscoso secundum materiam et coagulante calido et sicco adurente et assante partes combustas, quae sunt in salsugine maris et aliarum aquarum, et ex illo terreo sic bene defaecato, efficiuntur conchae potitae et nitentes et forte redolentes sicut redolent blaccae bisantiae. Exterius autem aliquando est aliquid terrestreitatis non defaecatae, et ideo aliquando extra sunt nigrae terrestres. Circumstant autem semper, eo quod pars humoris viscosa expulsa a calore digestivo, semper se continet exterius, et calor interior causat eam : et quando quidem est multum viscosa, et gyrat eam in circuitu sicut spiram et cochleam, et tunc efficitur una concha tantum. Quando autem non est multum viscosa, dividitur exterius in duas conchas, quas colligat viscosum ligamen, sicut ossa colligantur in habentibus sanguinem : et quando quidem est acutus et aliquantulum siccus humor, prolongatur columnaliter : et quando phlegmaticus est, dilatatur sicut in pectine : et quando mixtus est ex his duobus, ex rotundo defluit et dilatatur aliquantulum sicut conchae communes.

Animal autem hoc aliquando spinosum efficitur in concha : et hoc contingit. quando acutae et terrestres partes immixtae sunt viscosis aqueis : tunc enim calor elevat terrestres, et acuit quasi in spinas. Caro autem quae generatur intrinsecus, est de puriori et molliori parte ejusdem materia, quae magis recessit a contrarietate elementorum, sicut scitur ex his quae tradita sunt in aliis libris nostris naturalibus. Et quodcumque horum magis est frigidum, efficitur immobile adhaerens lapidibus : et quodcumque magis est calidum, efficitur habens motum qualemcumque, eo quod omnia haec imperfecta sunt animalia, sicut in sequentibus erit manifestum. Si qua autem horum partes terrestres acutas et viscosas habent in humore subtili, illa efficiuntur hiricii, et in loco tactus humoris mobilis erit spina ex humido et calido complexionali : et utitur illud animal spinis locum pedum.

In quibusdam autem humor viscosus terrestris multum vincit humidum complexionale calidum, et illa efficiuntur in toto testea, nihil omnino habentia de vera carne, sed habebunt parvum aliquid loco carnis, et aliquem humorem parvum loco sanguinis complexionatis. Ova autem margaritarum quae congenerantur in eis, fiunt ex viscoso terrestri retento intra humidum complexionale : et calor circumstans rodundat ea et per foramen quod est ex medio inspiravit humidum subtile aqueum in tempore decoctionis :. et haec est causa, quod ovum non est in tela, sed in carne, ac si esset quaedam carnis nascentia. Haec igitur est causa durae testae,

Valliculationes autem et iineationes quae sunt in quibusdam earum, causantur ex hoc quod humor ipse in decoctione sua est vaporosus : et ideo ibi vapor colligitur in circuitu, ebullit altius, et locus a quo collectus vapor retrahitur, residet humidus : et quia viscosus fuit humor, ideo ad unum locum et eumdem colligi vapor qui dispersus est in ipso non poterit, sed a loco generationis tamquam a quodam centro radicaliter ebullit per circuitum : et haec quidem est causa secundum materiam. Formativa autem virtus quae vim habet stellarum et animae, sicut saepius diximus, est formaliter hujus figurae operativa: ea enim quae sunt mollis testae et ex membrana durescunt in testam, ex humido formant testam nutrimentali : propter quod aliquando vetustam rejiciunt, et novam recipiunt : est enim humor iste magis terrestris quam humor concharum : et humidum quod est temperans ipsum est aqueum, habens in se quamdam unctuositatem propter quam curvabilis remanet. Expellitur autem haec humiditatis materia a membris per circuitum, et siccitate et aestu reflexo ab aqua exteriori in ipsam materiam induratur in testam, et propter majorem aestum et siccitatem aquae salsae quam dulcis, magis duras habent testas cancri maris quam cancri aquae dulcis. Figurae autem causa est formativa, quae est in humido animalis. Haec igitur est causa mollis testae.

Species autem malachie multae intra habent testam, et extra sunt molles : et testa sua non ambit totum animal, et testa eorum in quibusdam est lata superius plana, et interius est comminuibilis substantiae sicut creta : propter quod etiam in testis illis figuras et formas faciunt fusores auri et argenti, in quas fundunt metalla sigillanda. Et causa quidem substantiae talis testae est terrestre siccum, in quo eminet humor viscosus, qui superius coagulatur sicut testa dura : subtus autem retentum a viscositate superiori fuit terrestre siccum humido bene lotum : et ideo decoctione factum est album sicut rasura eboris. Quod autem intra pellem continetur animalis, est tantum ex hoc quod a multo complexionati humido est retentum ex viscositate quae fuit in ipso, sicut, retinetur intra membra ossium materia. Potior autem causa est formativa, quae hoc distribuit ad locum in quo molliora ejus protegeretur et confortaretur, sicut munivit pectus multis ossibus.

Quaecumque autem habent pellem in circuitu mediam inter pellem mollem animalium et testam duram, sicut habet in maribus nostris piscis quem vocamus maris caniculam, profecto habent humidum exterius valde viscosum commixtum, terrestri subtili acutissimo : propter quod cum agit in ipsum calor, et ille retinetur ab exteriori aquae frigido, et reflectitur in materiam, ita decoquitur, quod partes terrestres efficiuntur quasi incisivae, et faciunt pellem valde asperam, et ac si sit parvis squamis commixta. Sed tamen major materiae viscositas et aqueitas facit eam mollem et flexibilem : et ideo aliquando contingit, exsiccata pelle ista et indurata ad solem, incidi cum ea ferrum et ligna, quando aspera pars ipsius conlocatur super ea.

Ex his ergo et similibus causae possunt cognosci dictorum. Multipes autem quod polipus dicitur, efficitur animal propter usus multos pedum : quia anteriores profeciunt in usum manuum, et medii in usum fulcimenti corporis longi, et extremi deserviunt ad. usum coitus.

Haec igitur dicta sufficiant, quoniam adhuc saepius revertemur ad contemplationem inductorum.