CAPUT VI.

De cubatione et sollicitudine filiorum avium rapacium et aliarum.

Vultur autem qui Graece haraham vocatur, nidificat super montes ad quos vix ascendere potest homo : et quaerunt rupes silicum planorum parietum altissimorum, et in foraminibus illorum altis nidificant. Et similiter faciunt herodii et falconum genera et aquilarum. Et ideo dicit Aristoteles, quod numquam invenitur nidus vulturis : sed hoc non est verum in terra nostra, in qua saepissime multi nidi inveniuntur eorum. Pulli etiam juvenes hujus avis raro inveniuntur propter eamdem causam. Propter quod etiam Arotinius Poeta asserit, quod vultur in Graecia non pullificat, sed quod venit ab alia terra remota : et hujus signum dicit esse, quod nemo umquam in Graecia vidit pullos ejus, licet multi antiqui vultures in Graecia saepe appareant.

Est autem avis haec infausta sequens exercitus quando strages futura est in eis aut pestilentia. Et hujus causam dicunt esse odoratum hujus avis : sicut nos in aliis scientiae naturalis in libro secundo de Anima determinavimus : nec hic repetere oportet. Hujus tamen causam scire difficile est : licet jam experimento compertum sit, quod illa avis sua congregatione post exercitum stragem indicat futuram. Non enim providentia futurorum in ave est ista : sed si quid est, oportet quod sit ab odoratu, aut ex instinctu stellarum. Divinitatem enim quam huic avi attribuunt augures, difficile est investigare. Si quid tamen est talium in hac et in caeteris avibus, in scientia augurum est inquirendum.

Vultur autem duo facit ova : quia plura nutrire non posset. Et est commune fere omnibus avibus rapacibus, et omnibus quae carnes comedunt semel in anno facere pullos praeter hirundines, quae solae inter comedentes carnes, bis pullificant in anno. Et hoc dicuntur habere proprium pulli hirundinum, quod si quis perforaverit oculos eorum antequam aperiant eos, oculi iterum revertuntur et consolidatur.

Genus autem aquilarum ponit tria ova : sed ut frequenter non extrahit nisi a duobus pullos, secundum quod dicit Melissus in libro suo Animalium. Hic enim dicit, quod si extrahat ex tertio, ejicit ipsum a nido : et hoc jam compertum est ab aucupibus, quod aquila tres pullos habuit, et ejicit tertium a nido suo, eo quod graviter cubat et cibat tres. Cujus causam quidam dicunt esse, quod in tantum debilitatur cubando, quod non potest venari pullos aliarum avium, quod sufficiant tribus, sed vix potest procurare duos ex eis : incurvantur enim tunc ungues sui, ita quod ipsis parum rapere potest: et albescunt alae suae : et ex hoc gravatur nimis ad procurandum cibos tot filiis. Et quod mirabile videtur, avis quae Graece kabim, Arabice autem cekar vocatur, quam Avicenna vocat kahin, accipit filium aquilae ejectum, et nutrit eum :

et hoc apud nos, ubi tamen in montibus plurima sunt genera aquilarum, numquam potuit experiri, nisi quod rumor communis est, quod aquila quosdam ejiciat, et alia quaedam parva aquila et nigra ejectos nutriat quando invenit eos : et cum nutriti sunt ab ea ita quod volare possunt, devorant alumnos suos.

Aquila autem per triginta dies ova cubare dicitur. Hoc enim tempus commune est cubationis ovorum omnium fere magnarum avium rapacium. Mediarum autem tempus cubationis est viginti dies, sicut milvi, et accipitris, et hujusmodi avium. Similiter autem aves magnae non rapaces cubant triginta dies, ut anser, et cygnus. Quoddam autem genus accipitris, quod Arabice aucapinem, Latine autem accienser vocatur, ut frequentius non ovat nisi duo ova, et forte pullificat bis, ita quod faciet pullos semel duos, et semel unum in eodem anno. Avis autem rapax quae Graece agulveos, Latine autem egonus vel egetinus vocatur, et est quoddam genus accipitris, aliquando pullificat quatuor pullos. Corvus autem niger numquam pullificat duos tantum, sed semper plures, et cubat ova viginti diebus : et cum omnes pascere non potest, ejicit aliquos. Aves enim magnae quae pullificant simul multos filios, ex consuetudine ejiciunt aliquos, sicut ciconiae.

Amplius autem genera aquilarum non eodem modo nutriunt pullos, sed ut frequentius aves magnae habentes caudas albas gravantur magis in cibando pullos suos, et citius separantur ab eis : et quae habent caudam nigram, levius cibant pullos, eo quod communius habent nutrimentum. Omnes autem curvorum unguium rapaces quando vident pullos suos posse volare, ejiciunt eos a se, percutiendo alis, et cogendo exire de nido, et quando pulli completi sunt, non amplius sollicitantur de eis, sed potius stringunt eis rostrum et consolidant et ejiciunt. Avicenna tamen dicit, quod nati adhuc sequuntur parentes, et parentes

mgiunt eos, quod aliquando tam fugientes parentes quam insequentes filii, simul cadunt in retia aucupum. Dixerunt etiam aliqui experti, ut dicit vivi cenna, quod aliquando morantur volando cum parentibus duobus annis, et in unum praedantur. Sed quod milii dixerunt aucupes, et quod sum expertus, est, quod accipitres quos vocamus austures, et sperverii pullos suos volantes cibaui fere per unum mensem, et postea a retrahunt se ab eis, et docent eos capere aves, sic quod parentes deferunt eis aves vivas et dimittunt coram eis, et incitant filios ad capiendum : et postquam perfecti sunt volatus ad capiendum, tunc abstinent ab eis. Aquilae autem terrae nostrae non cibant filios suos, nisi in nido suo et postea educunt ad praedam, et communiter praedantur cum parentibus, et modicum abstinent ab eis parentes, Sed falcones cibant filios suos in nido, et cum volare possunt, educunt ad praedam : et cum praedam possunt arripere, ducunt eos longe valde a loco nidi sui, ita quod in loco nidi vix umquam comparent : et parentes eorum retinent habitationem. Ita narravit mihi falconarius, qui multos cepit falcones, quod etiam in eadem regione pater filium secum esse non permittit postquam perfectus fuerit ad praedandum.

Aquila autem magna quae apud nos est, et heraclius vocatur, raro apud nos invenitur habere nisi unicum pullum, licet duo faciat ova. Et hoc jam comperimus per sex annos continuos visitando nidum aquilae cujusdam. Sed in talibus difficile est experiri propter altitudines montium in quibus nidificant : nec potuimus experiri nisi desuper quodam submisso in fune maximae longitudinis de rupe. Talis enim est usus apud nos eorum qui falcones et aquilas de nidis accipiunt.

Aves tamen carnes comedentes, sed curvum rostrum et curvos ungues non habentes, sicut est avis b acho ac Graece dicta, quam non cornicem vocamus, co- gitant de suis pullis magno tempore postquam evolaverint de nido : volat enim cum eis et dat eis cibum : et similiter facit fere omne genus avium corvini generis, sicut cocix et moncdula et plura alia genera avium his similia. Cocix autem Latine vocatur avis, quae majoris est quantitatis quam cornix, et habet rostrum magnum et album juxta caput, ubi sunt nares, et non comedit carnes : et hanc quidam gracuIum vocaut. In lingua vero Germanica touch vocatur.

Est autem quoddam genus avium compositum ex duobus avium generibus, sicut gugulus major, et gugulus, minor. Major enim gugulus componitur ex asture et palumba : quoniam rostrum et ungues et pedes habet similes palumbo : et caeterum corpus simile est asturi, nisi quod varietas pennarum in. gugulo habet maculas nigras quasi rotundas : in asture autem sunt lineae nigrae : et in volatu etiam assimilatur asturi : et haec avis Graece kakakom ab imitatione vocis vocatur. Aliquando enim quando conjungit voces, triplicat eas, et tunc profert sonum kakakom. Latine autem vocatur gugulus major. Minor autem gugulus componitur ex columba et sperverio, habens rostrum et pedes columbae, et caetera corporis membra et volatum similia sperverio : propter quod vulgi opinio fabulatur gugulum majorem aliquando esse asturem, et e converso fieri de asture gugulum majorem, et gugulum minorem aliquando fieri sperveriuni, et e converso : licet hoc sit falsum. Causa autem dicti est, quod gugulus uterque occultatur in hyeme : et in illo tempore raro etiam apparet astur et nisus qui sperverius vocatur, et in aptate apparet utraque avis. Sed accipiter avis sive astur est curvorum unguium, sed non kakakom, neque in capite assimilatur accipitiri, sed potius in duobus his videtur similis columbae : sed in colore assimilatur accipitri, nisi quod in alis accipitris nigrae sunt lineae, et in kakakom sunt maculae quasi rotundae. Sed sua magni-

tudine, et suo volatu gugulus uterque assimilatur accipitri magno et parvo, hoc est, asturi et niso. Sed opinio vulgaris haec falsa est, quia in multis temporibus et in multis terris simul apparent istae quatuor aves : et videtur astur capere nugulum, et comedere eum. Et forte multi modi sunt hujusmodi gugulorum. Et nulli quidem gugulorum numquam inveniuntur in nidis propriis, neque gugulus invenitur umquam portare ad nidum : quia mos est suus pullificare in nidis aliarum avium. Sed mos majoris guguli est pullificare in nido palnmbi, et mos minoris guguli est pullificare in nido parvae avis quae philomelam cantu imitatur, et habet quantitatem philomelae, et nidificat in rosariis, et Germanice grasemuce vocatur, Aliquando tamen visa est ovarc in nido aviculae aquatica), quae movens caudam, vocatur. Propter quod Avicenna dicit se gugulum minorem in utriusque avis nido invenisse semei in ripa fluminis, et semel in arbore : et dicit se vidisse aviculas illas cibasse gugulum et in nido et in terra : et cibaverunt cum cibo vermiculorum, qualem cibum pullis suis ferre consueverunt. Cum autem isti modi gugulorum ovant in nidis avium illarum, primo sorbent ova illarum avium, et postea sua ponunt in locum illorum : et ideo aliae aves fere omnes impugnant gugulos, sed occulte accedunt ad. eos. Et guguli non faciunt nisi unum ovum vel duo ad plus. Iterum autem quando pullus guguli majoris nutritur a palumbis, est pinguis valde et bonae carnis propter nutrimenti convenientiam : et in hoc convenit cum pullis accipitris qui sunt valde bonae carnis, eo quod carnibus et bonis cibis nutriuntur.

Invenitur autem unum genus accipitrum, quod suum nidum facit in. locis valde altis inaccessibilibus : et ideo raro ejus pulli auferuntur, et hoc praecipue faciunt herodii apud nos, qui nidificant in. parietibus montium altissimorum in Alpibus, ita quod non est accessus nisi per funem aliquis submittatur a vertice montis : et hunc oportet ligari in sporta profunda fortibus vinculis, ne ab herodiis antiquis dejiciatur : et oportet multos homines desuper montem submittere sagittas et ictus lapidum super antiquos herodios, ne lacerent carnes ejus qui submissus est ad capiendos herodios juvenes. Multae autem aliae aves faciunt nidos comportando sarmenta, sicut diximus de columbis, et cubant successive aliquando mas, et aliquando foemina : sed tempus cubationis masculi est minus quam tempus quo cubat foemina : non enim cubat mas nisi tempore quo indiget foemina ad sui cibationem. Sed foeminae avium kanebralium, hoc est, earum quae sunt de genere gallinarum et anserum, solae cubant pullos suos absque maribus : et postquam incipiunt cubare, non recedunt a cubationc ovorum suorum nisi tempore modico quo cibum accipiunt.

Aves autem lacunales, ut sunt anates, et anseres, et cygni, pullificare consueverunt inter arbores et herbas virides juxta profundum aquarum : et tamen semper stant cum pullis suis non recedentes ab eis, eo quod in illis locis cibi sui est copia in seminibus herbarum et in ipsis herbis aquaticis.

Adhuc autem foeminae corvorum nigrorum solae cubant ova sua : sed mares ducunt foeminis cibum ad nidum : quod non faciunt mares gallinarum et avium aquaticarum. Foemina vero avis quas Graecae baryern vocatur, quae est palumbus, incipit cubare ova a medio die et continuat usque mane sequentis diei cubationem : et mas cubat a mane usque ad meridiem. Avis autem quas cubeg vocatur, facit ex ovis suis duas acies : et foemina cubat aciem unam, et masculus cubat aliam aciem, et cum exiverunt pulli, uterque sollicitatur de eis quos ipse cubavit : et postea illis adultis, iterum mas coit cum foemina, et pullificant dividendo acies ovorum sicut prius.

Pavo autem dicitur vivere viginti quinque annis et pullificare quando est

trium annorum, et deinde colorantur ejus pennae melius. Cubat autem ova sua per triginta dies sicut aves magnae de quibus supra diximus : hoc enim tempus est quo luna accessu vel recessu ad solem perficit periodum, et quatuor modos temporum. Post triginta autem dies aut circa hoc finduntur ejus ova : et non pulliflcat nisi semel in anno. Ovat autem duodecim ova, aut parum minus : et interpolate ponit ova, ita quod post unum ovum stat duobus diebus, aut tribus, et tunc ponit aliud : non enim ovat consequenter sine interpolatione. Et prima quidem vice quando pullificat, forte facit octo ova, et frequenter ovat ova venti, et ideo paucos facit pullos. Et in terra nostra non sunt nisi quinque vel sex facti simul. Coitus autem pavonis est in vere, et post vernum tempus statim ovat : et ejicit pennas, quando primo arbores folio incipiunt fluere. Nascuntur autem iterato pennae ejus quando arbores primo folia habere incipiunt. Ab aliquibus autem ponuntur ova pavonurn sub gallinis, et cubantur ab eis, eo quod, sicut diximus superius, pava a pavono ascenditur interim cum cubat ova, et franguntur ova a strepitu coeuntis : et ideo etiam foeminae nidum abscondunt a masculis. Et similiter faciunt foeminae multarum avium agrestium, et cubant ova sua solae in locis occulfis. Quando autem ova pavonurn sub gallina ponuntur, non sunt ponenda nisi duo, eo quod vix. amplius extrahi potest a gallina pullus pavonis : et oportet quod homo sollicite observet ne gallina dimittat cubationem ovorum illorum : quia hoc est gallinis aliquibus proprium, quod ad tempus cubant, et tunc cubare non curant : et tunc oportet quod cogantur ad cubandum per frequentem ad ova reductionem, et quod. cibentur super ova, et quod multum macerentur.

Omnibus autem avibus convenit, quod testiculi eorum crescunt tempore coitus : et earum testiculi quae sunt majoris coitus, magis crescunt: tunc enim inveniuntur majores habere testiculos, sicut cubeg, et gallinae. Quando autem non coeunt, habent testiculos parvos.

Iste igitur est modus puliificationis.