CAPUT II.

Secundum quem ordinem procedendum est in scientia eorum quae animalibus attribuuntur ?

Manifestum est autem, quod si ponamus studium nostrum ad dicendum ea quae cuilibet animali per se secundum suam formam conveniunt et speciem, et sic narrare accidentia ipsius, hoc modo dicemus accidentia animalium multoties, eo quod idem accidens pluribus convenit, et multa accidentia sunt de his quae omni quidem, sed non soli conveniunt : et sic redibimus in eumdem sermonem multoties : eo quod fere quodlibet accidentium quae in praehabitis istius scientiae de Animalibus libris diximus, est in equis, et hominibus, et canibus, et multis aliis animalibus : et ideo quicumque voluerit dicere accidentia cujuslibet istorum generum animalium, et attribuere quodlibet accidens cuilibet animali per se, necessario sequitur quod dicat idem accidens multoties. Forte enim accidunt in scientia animalium quaedam, de quibus aliqua quaeruntur, esse unius proprii sermonis diffinitivi : eo quod diversa sunt secundum differentiam formae specificatae ab omnibus aliis : sicut est in generibus animalis, quae sic ab invicem diversificantur in modum subalternorum generum non subalternatim positorum, quando dividitur animal per volatile, et natatile, et gressibile, et reptibile : et quaedam attributorum suorum sunt diversa, et quaedam eadem. Quia enim quaedam communia sunt in animalibus, et quaedam propria et singularia, non lateat nos quomodo recte secundum scientiam et ordinem intellectus procedendum sit nobis tradendo doctrinam de ipsis.

Quaeramus ergo, utrum ex prioribus natura procedentibus prius consideranda accidentia communium generum animalium, et ex illis consideranda sint propria cujuslibet generis, aut e converso ex prioribus quoad nos procedentes debeamus incipere narrare naturas vel dispositiones accidentium propriorum, quae cuilibet animali secundum suam naturam propriam conveniunt. Hoc autem modo non determinant et nolunt certificare de ipsis : quia hoc effugit nostram scientiam propter multitudinem et infinitatem quae est in talibus. Si autem de his tradendum et dicendum generaliter et communiter, tunc oportet inquiri utrum naturalium sit consideratio sicut est mathematicorum aut astrologorum, quae in altera parte conjungitur physicae, sicut ostensum est in secundo nostrorum Physicorum. IIi enim primo ponunt ea de quibus inquiritur, sicut lunae aut solis defectum, aut triangulum habere tres duobus rectis aequales angulos, et postea adjungunt causas istorum quae sunt media demonstrationum. Sic igitur quaeratur, utrum physicus de communibus animalium loquens, debet considerare res naturales et manifestas operationes et passiones communium modorum specierum animalium, et postea debet assignare causas de eis, an c converso sit sibi procedendum in rebus quas narravimus ? Supponamus autem ex omnibus inductis, quod prius narranda sunt ea quae sunt

manifestarum operationum et passionum animalium, sicut fecimus in omnibus decem praeinductis libris : et nunc debemus inducere causas eorum quae cnumeravimus et diximus convenire animalium generibus.

Nos autem in sequentibus libris multas causas assignabimus, secundum quod multae sunt causae generationis et generatorum secundum naturam, ut in secundo nostrorum ostensum est Physicorum. Sicut verbi gratia dicemus causam finalem, quae est causa causarum : et dicemus causam efficientem sive moventem, quae est principium motus, quae in idem coincidunt cum forma in omnibus mobilibus ad formam : et deinde volentes facere scientiam perfectam, distinguemus quae istarum sunt causae prima), quae sunt causae aliarum causarum sicut est finis : et quae sunt causae secundae, quae ab illis habent causalitatem suam, ita quod non causant sine ipsis.

Videtur autem in omnibus mobilibus ad formam, sicut diximus quod causa prima quae diffinitur, est illa propter quam omnes aliae sint eadem cum forma, a qua sumitur rei diffinitio vera in omnibus rebus illis, quarum generatio est sustentatio in esse vero per naturam, quae vere est forma rei. Et similiter est in omnibus rebus, quarum existentia et sustentatio est in esse artificiati per formam artis. Diffinitio enim talium accipitur ex forma sensibili, quae concepta est cum materia ex discerncntibus rem diffinitam ab aliis. Naturalis enim sensibilia quae cum materia concepta sunt, accipit, sicut in secundo docuimus Physicorum. Sic enim facit medicus, qui particularis est physicus, quando diffinit medicinam per materiam sensibilem, dicens quod est scientia sanorum, et aegrorum, et neutrorum : eo quod ipsa est scientia qua humani corporis dispositiones sensibiles cognoscuntur, secundum ea quibus sanatur, et secundum ea quibus infirmatur. Similiter autem facit carpentarius, qui imitator est physici, quando diffinit per formam artis, quae concepit materiam sensibilem, scientiam carpentandi. Ambo enim isti in diffinitionibus suis dicunt causas finales, propter quas faciunt causae efficientes super materiam subjectam sensibilem omne quod faciunt. Ultimum enim intentum et melius est causa propter quam sive finalis in operibus naturae et artificii. Necessarium autem quod est in rebus omnibus naturae, secundum eumdem modum invenitur in eis, secundum quem invenitur in artibus et medicina. Omnes autem dantes sermones diffinitivos in physicis, intendunt ad ultimum finem per sermonem suum diffinitivum, sicut est in carpentaria et medicina : et de omnibus his jam. satis determinatum est in secundo nostrorum Physicorum, et ibi requiratur.

Oportet autem hic repetere ex in praehabitis dictis, quot modis dicitur necessarium. Dicitur autem duobus modis, videlicet simpliciter in rebus aeternis, quae sine motu sunt : et hoc est necessarium quod est in disciplinis demonstrativis. Secundo autem modo dicitur transumptivo modo, sive per suppositionem finis : et hoc est necessarium, quod est in omnibus rebus mobilibus, quae attribuuntur generationi : sicut etiam necessarium dicitur in artificialibus, quando volunt diffinire sua artificia per formas artificiales quas inducunt in materiam : sicut quando diffinitio assignatur domus, aut alterius sibi similis artificiati : tunc enim necessarium non est absolute ubi sit lignum, vel lapis aedificatus : sed supposita forma quae est complementum domus, necessarium est lapides et ligna et caeteras esse aedificationes : et in talibus hoc est prius, quod est prius aedificatum, sicut Ii gna et lapides si debeat esse paries : et deinde est hoc quod iterum finis est propinquius quam illa, ut necessarium est parietem esse si debeat esse domus : et sic necessarium suppositionis est in omnibus ad finem ordinatis, qui est complementum domus : quia propter hoc facta est operatio omnium rerum ad

finem ordinatarum, qucm intendit ultimo operari carpentarius, in omnibus enim illis est necessarium, quod sit id quod est prius in opere ultimo supposito in intentione. Et per omnem eumdem modum debet intendere naturalis de necessario : et non est differentia, nisi quod ponitur in rebus naturalibus quod de artificialibus dictum est : et hoc oportet facere in opinabilibus per opinionem probabilium, et in quibus sensibilibus oportet facere per intellectum principiorum. Aliter enim et aliter necessarium est in opinabilibus et mutabilibus, quae sunt naturalia : et aliter in intelligibilibus et scibilibus, quae sunt scientiarum demonstrativarum. Jam enim in secundo nostrorum Physicorum determinavimus, quoniam in quibusdam rebus sicut in demonstrativis, est primum et principium aliorum id quod est, sicut praemissae sunt causa et principium conclusionis. In quibusdam autem, sicut in generalibus et opinabiliter possibilibus aliter fieri, non est principium quod est, quia hoc est materia : sed potius id quod erit ultimo, est primum et principium omnium aliorum : et ideo omne quod est necessarium in ipsis, est necessarium, illo secundum intentionem praesupposito, et non aliter : sicut si dicamus, quia sanitas in homine operatione medici inducta esse debet, ideo necessarium est ut sit illud futurum operatione medici, sicut datio potionis, et ordinatio dictae. Non tamen quia est hoc opus medici sicut potio, aut quia fuit ante illud aliud opus medici sicut discere, propter hoc est necessario sanitas : aut etiam non necessario propter hoc erit sanitas, quia sanitate supposita praecedentia sunt necessaria propter eam, et illis praehabitis ipsa non consequitur necessario : quia ipsa est causa illorum, et non e converso illa sunt causa ipsius, sed potius causata ab ipso sicut a primo principio omnium aliorum. Necessitatem enim hujus declaratiorns rei aeternae non possumus attribuere animali, ut dicamus, in animali quia hoc est, ideo est hoc, vel erit necessario. Necessitas enim hujus deciarationis de qua hic et in secundo Physicorum locuti sumus, est necessitas consequentiae: quia uno dato sequitur alterum esse secundum fieri necessario : et haec necessitas consequentiae in rebus aeternis et necessariis, est necessitas quae est in demonstrativis quae aeterna sunt et necessaria. In his autem est necessitas talis, quod primum est causa secundi, et secundum tertii, et sic usque ad ultimum : sicut patet in theorematibus geometriae , et non convertitur. In scientia autem animalium non est sic, sed potius e converso : quia ultimo dato, sequitur priora esse vel fuisse, sed non convertitur : sicut patet per ea quae ante dicta sunt.

Et de his in Pliysicislene e sttractatum : ibi enim jam distinximus istum sermonem necessitatis , et determinavimus in quibus rebus erit talis consequentia, et in quibus non, et qui. istorum modorum convertuntur propter se, et qui non : quoniam negativi sermones in consequentiis talibus convertuntur, et non affirmativi. Affirmando enim bene valet in demonstrativis, si principia sunt, quod conclusio erit, consequentia rei et necessitate. Sed si conclusio est, non propter hoc sunt principia secundum rem : et si sequatur ea esse conclusione supposita, erit haec necessitas consequentiae et non necessitas consequentis et rei. Sed negative convertitur, si principia non sunt, non erit conclusio : et si conclusio non est, non erit praemissa : et in generalibus non sequitur, si materia et efficiens sunt, quod propter hoc sit, vel. futurum sit generatum ultimum, sed e converso, generato ultimo dato sequitur efficientem et materiam esse. Negative autem convertitur sicut in disciplinis : quoniam efficiente non existente et materia, non erit generatum : sicut ibi. conclusione non existente, non erunt praemissa principia. Et de omnibus his late traditum est in secundo Physicorum, ubi diximus qui istorum modorum convertuntur, et qui non, et prop-

ter quid convertuntur qui convertuntur, et propter quid non convertuntur qui non

convertuntur.

Oportet autem scire, quod antiqui ante nos Philosophi, usi sunt consequentia necessitatis, de qua hic diximus, determinantes qualiter et quomodo per necessitatem erit quaelibet rerum generabilium. Majus enim erat quantum est ad eos ostendere hujusmodi necessitatem disciplinabilium esse in rebus generatis, quam ostendere vere de naturalibus quomodo sunt secundum principia, et qualiter in veritate rei sunt et secundum naturam : omnia enim volebant generari ex mathematicis principiis secundum necessitatem mathematicam : et hoc magnum reputabant, non multum curantes de veritate rei naturalis quomodo sunt principia, et qualiter sunt res naturales ex ipsis : cura tamen diversitas inter istas duas res non sit parva.

Est autem manifestum ex omnibus ante dictis, quod per modum que indiximus, nobis est incipiendum, hoc est, quod prius narremus manifesta sensui naturalia secundum quodlibet genus, et deinde revertamur, et ponamus causam rerum illarum quae jam sensui manifestae sunt : et hoc maxime faciendum est in scientia generationis rerum generabilium : et simile est omnino in scientia carpentandi, sicut diximus. in talibus enim priora sunt propter ultimum, et non ultimum propter priora : sicut generatio et generantia sunt propter formam quae est substantia faciens generatum, et non e converso substantia formalis est propter generationem et propter generantia. Ideoque Empedocles, qui opinatus est non esse finem in naturis, sed fieri unumquodque per causam et accidens, erravit. Dixit enim, quod in ordine animalium accidit quod sunt ita : et evenit saepe, quod aliter sunt : et ideo per accidens et casum homo est homo, et asinus per casum est asinus, sicut dicit in creatione et figura spondilium, quod non per causam naturalem habuit fracturam in medio, sed potius accidit eis talis fractura, quando principia componentia suum situm in loco foraminis pcrmutaverunt, et ad alium situm casu transposita sunt. Empedocles enim non dixit causam esse finalem in naturalibus : ignoravit enim Empedocles quod sperma generationis debet habere talem formativam virtutem, quae deducit ad hanc formam et non ad. aliam, et quod illam virtutem fecit in spermate, hoc erat ante ipsum : sicut homo est generans, qui dat virtutem formativam spermati. Sic enim forma et finis in naturis non solum in diffinitione praecedunt potentiam, sed etiam tempore, sicut probatur in nono libro primae philosophiae. Homo enim generat hominem, ita quod forma generati producitur ex forma generantis : et sic est in omnibus naturalibus de quibus fingendo opinatus est Empedocles quod per se sine causa generantur. Generantur autem ex forma efficientis primi: sicut enim ars quae est idolorum, quae est artifex et efficiens imaginum aenearum, operatur, ita et natura. Ars autem illa formaliter operans, est diffinito quaedam et forma sine materia formae illius quae est in aere : et ideo idolum non est factum per se sine causa formali praecedente ipsum : sed forma faciens et facta non communicant in materia.

Aliquando autem forte erit talis forma casu secundum similem dispositionem : non tamen propter hoc dicetur non habere causam artem, quia raro fit ex casu, frequenter autem fif ab arte : casu enim aliquando non statuarius facit statuam, et casu aliquando non musicus musicat : et sicut est artificialiter res, ita est et naturaliter : et ideo proprie dicimus loquentes, quod causa finalis quae est propter hoc, est in generatione hominis : quoniam homo habet istas res naturales causas, quoniam sine istis esse non potest, sicut sine talibus membris : sic enim est fere semper aut valde fere, etsi aliquando per peccatum naturae et casu fiat sine ipsis. Et universaliter loquendo naturalia non possunt esse per alium modum : istae

enim res sese consequuntur : quia enim ultimum est necessarium, ideo necessario et non a casu accidit tale esse, scilicet propter quod erit illud quod est prius, quod est materia sive potentia, et efficiens, sicut hoc membrum, et post hoc erit aliud quod componitur ex illo, et deinde erit totum perfectum ultimum : sicut si dicam, quia ultimum generatum erit homo, ideo necesse est primo esse membra similia, et ex illis necesse est esse composita, et ex illis necesse est hominem : et tota ista consequentia necessaria est supposito ultimo generato. Per hunc ergo modum necessitatis erit divisio prioris et posterioris in omnibus rebus naturalibus.