CAPUT III.

De natura et dispositione animalium quae dicuntur durae testae, quae sunt ostrea conchilia.

Ad loquendum autem de his animalibus quae durae textae existunt, difficile est propter multam eorum diversitatem, et nominum eorum ignorantiam : et si qua eorum habent nomina, diversimode in diversis maribus appellantur.

Differentia autem ipsorum praecipue in quatuor attenditur, in substantia videlicet animalis, et modo conchae in qua est, et in modo motus, et in modo clausurae et apertionis. In substantia quidem ipsius animalis : quoniam aliquod est molle, et aliquod est durum, et aliquod album, et aliquod nigrum, et aliquod rubeum, et aliquod longum, et aliquod breve, et aliquod parvum, et aliquod magnum, et aliquod habens in se margaritam, et aliquod non habens in se eam, licet conchae omnes aliquid ha- beant de natura margaritae. In conchis vero, quia concharum alia est unica, et aliae sunt duae unius et ejusdem animalis : sed ultra duas nullum omnino animal habere invenitur. Et iterum alia est rotunda quasi cochlea spiralis, et alia est oblonga quasi sphaera compressa et protracta et attenuata in circuitu, et alia est columnalis, sicut est in ostreo quod invenitur in mari Italiae, quod vocatur canna propter suae conchae similitudinem ad cannam.

Adhuc autem concharum quaedam est spissa, et quaedam tenuis, et quaedam in medio ubi est ostreum, est spissa, et in finibus ubi clauditur, est tenuis, sicut ostreae conchae quae in pluribus juxta lacus et flumina inveniuntur.

Adhuc autem quaedam est plana, et quaedam est aspera, et quaedam lincata radiis quasi de uno centro ubi ostreum jacet exeuntibus. Et iterum quaedam est alba, et quaedam rubea, et quaedam nigra, et quaedam habet splendorem margaritae et intus et extra. Et multae aliae sunt concharum diversitates.

Amplius autem quaedam ostrea egrediuntur de suis conchis, et quaedam manent in eis. Et manentium quaedam manent immobiliter adhaerentia lapidibus in quibus nascuntur, et quaedam extendunt membra quaedam extra concham, licet non in toto egrediantur. Similiter autem quaedam numquam aperiunt concham, et quaedam claudunt et aperiunt. Et horum quaedam claudunt et aperiunt in una parte tantum, quaedam autem in utraque parte. Ostreum enim quod dicitur canna, quod est columnale, aperit et claudit in circuitu in utraque : sed illud quod est sicut alvei duo conjuncti, non aperit nisi in parte una. Et istae omnes diversitates sunt praeter diversitatem anatomiae eorum. Sed illa est parva, quia pauca membra habent distincta propter vitae suae imperfectionem. De omnibus ergo his prosequemur sententiam Antiquorum, et adjungemus causas physicas. Sic enim in scientia Animalium est philosophandum.

Dicamus igitur, quod animal durae testae in communi secundum Graecos vocatur Kahalee Kahalo quod sonat ostreum conchilium : et ostreum quidem nomen est animalis : sed conchilium dicitur quod in conchis habitat et generatur. Et omnes isti modi dicuntur halzum Arabice, quod sonat testeum. Genus autem hiricii convenit cum genere isto, et cum genere de quo locuti sumus in praecedenti capitulo. Cum mollis testae enim convenit animali, quia pars carnosa ipsius est composita, sicut componitur caro ejus quod vocatur mollis testae. Cum isto autem convenit, quia carnem habet intus et extra testam duram hispidam. Inter istos autem modos animalium qui dicuntur durae testae, est diversitas tam in testa quam in carne : quoniam aliquis modus est in eis qui omnino caret carne. Sed loco carnis habet partes quasdam nigras, sicut inferius ostendemus : sed in interiori quorumdam aliorum est caro. Capita autem talium latent, ita quod quaedam eorum non videntur habere capita figurata, sicut animal quod vocatur calabe agrestis, et est ostreum quod in agro ejectum a mari invenitur, vel a fluviis contentum in medio duarum concharum parvarum. Et similiter est de animali quod dicitur canis, et hoc puto esse cannam, et animal marinum quod Graece dicitur barchora, et illud quod vocatur quadrupes secundum Graecos. Et ut generaliter dicatur, fere omnia conchilia sunt talia, praeter testudinem et limacem et pauca alia marina. Et hujus causa est, quia non pascuntur nisi modo plantae per poros undique trahenda nutrimentum. Cujus signum est, quia piscatores Flandriae et Germaniae colligunt ostreum quod est unius testae spiratis, quod est per modum cochleae, et ponunt sub arena juxta mare, et in fluxu maris aperitur et impinguatur per attractivum humoris undique per corpus suum : et idem ego expertus sum de canna stante sub arena juxta mare : et propter hoc natura non format

ei caput. Quae autem pascuntur solidis quibusdam aut humore solidorum, oportet habere ora et capita, per quae sumant nutrimentum. Tale autem est etiam quod Graece dicitur kahalor, et alii modi qui similes sunt animali quod Graece vocatur astarbiom. Et haec conchilia apud nos non habent nomina nota, sed inveniuntur in magna diversitate in maribus nostris, et melius visu quam lectione discuntur.

Adhuc autem aliqui modi alii habent duas portas conchales. Dico autem duas portas, duas testas, sive duos parietes ad modum concharum factos in corpore suo. Et ex eis est aliquod quod non habet nisi unam portam conchalem : quoniam pars carnis quae est in eo, est inferius in profundo illius conchae, sicut est testudo apud nos, et limax, et hoc Graece vocatur rabem.

Adhuc autem inter ea quas habent conchales portas duas, quaedam sunt portae aperientes et claudentes sese, sicut in eo quod dicitur affronim et mohet Graece, et sicut apud nos sunt conchae quae sunt per modum aleorum oblongorum : quoniam ista habent modos quibus animal applicatur in parte spissa, et sunt vacui in parte extrema tenui, et ibi aperiuntur : et propter hoc oportet quod aperiantur et claudantur, quia aliter animal non conjungeretur cibo, cum non impleat totam ancham usque ad extrema ipsius. In quibusdam autem aperientibus se et claudentibus sunt duae portae quae clauduntur ex utraque parte, sicut animal quod dicitur salier : et haec non nutriuntur nisi humore qui resudat per rimas conchae, et haec sunt rara et immobilia.

Adhuc autem de numero horum animalium est, quod totum corpus habet continuae testae unius, ita quod in ipso nihil carnis apparet, sicut animal quod vocatur richa : et sunt quaedam margaritae quae mediae sunt inter naturam ostreae et conchae ostrei, et de sensibus non habent nisi gustum debilem, secundum

quod est quidam tactus, et est Illud non vere animal, sed medium quoddam, sicut diximus, et non habet animam nisi sicut ossa animalium habent animam, praeter hoc quod aliquantulum molliora sunt ossibus et testis : et hoc animal non videtur habere de animalitate, nisi quod debili dilatatione se dilatat ad nutrimentum, quod et debili constrictione se constringit cum appropinquat nocenti : et talia multa, sunt in mari, eo quod mare calore suo multos suscitat spiritus, et non possunt nutriri nisi in humido influente raritatem corporum eorum, et ideo non sunt in sicco.

Genera autem conchiliorum oraui etiam in testa diversantur : quoniam testae quorumdam sunt lenes et planae intus et extra, ut ea quae vocantur solios, et sic sunt apud nos testa) conchales oblongae, quae exterius sunt planae superficiei, et praecipue illae quae sunt in exteriori silo, nitorem habent margaritarum, sicut id quod vocatur morem et kyrea, et alaker. Quaedam habent testas asperas in exteriori, quorum superficies in aeque non porriguntur, sicut id quod dicitur maslante et cyrocherum : quorum primum habet superficiem valliculosam, et secundum spinosam. Quaedam etiam habent testas lineatas ut karabir, et modus ziza, et haec sunt multi generis in maribus nostris. Quaedam autem non habent lineatas testas, ut id quod vocatur byne, et est parvum genus ostrei : et modus conchas qui vocatur cachea. Differentias etiam habent testae in spissitudine et gracilitate sive tenuitate : et forte erit ista differentia secundum totam testam, ita quod una tota est spissior, et alia tota est gracili or sive tenuior : et forte illa erit differentia in aliqua parte, ita quod forte in medio est spissior, et in extremitate tenuior, sicut accidit ostreo quod habet duas partes fissas in labiis concha) suae, ita quod utraque Undatur ab altera, et cohaereant in loco spisso, ubi est ostreum : quoniam quaedam conchae sunt subtilis et tenuis labii in extremo ubi conjunguntur, ut id quod vocatur masrarahe, et est communiter inventum in

maribus et fluviis et in lacubus. Quaedam autem habent labium in quo conchae conjunguntur valde spissum, sicut id. de quo fiunt monilia et manubria cultellorum.

Amplius etiam in hoc differunt, quod quae dam moventur de loco suo ad locum alium, ut astis, et sicut testudo apud nos, et limax : et propter hoc putaverunt aliqui decepti, quod astis volat : et hoc genus non facit coitum : quia non concipit neque impraegnatur, et tamen exit a suo vase quando capitur per venationem et recedit . Quaedam autem non moventur a loco suo cui applicantur, sicut id quod vocatur hyrio, quod non pascitur nisi in loco ubi applicatur. Omnia vero quae assimilantur astatinor et testudini, ambulant et pascuntur, sicut id quod vocatur lyrpes : et iste modus conchae et quaedam alia animalia durae testae marina, sunt lenis et planae superficiei in testa. Caro autem modi ejus qui habet unam portam, aut duas portas, frequenter est conglutinata et applicata testae, ita quod non potest solvi ab ea nisi difficulter. Caro autem modi ejus qui astaviom vocatur, et fcstudinis, est separata a testa, et ita exit ab ea. Omnia autem ostrea conchilia conveniunt in hoc, quod habent testam ex suis primis generantibus materialiter et efficienter : et quantum est de natura astaviom qui separatur a concha, incipit motus ejus a dextro, sicut et aliorum animalium : quia dextrum est unde motus est, sicut diximus in libro de Caelo et Mundo. Membra autem interiora ipsorum omnium fere sunt similia, et maxime in generatione astaviom sive testudinis. Et in membris quidem non est magna diversitas inter habens unam portam sive concham, et inter habens duas portas sive conchas.

Sed magna est diversitas inter testudinem, et id quod non movetur a loco suo. Et una quidem diversitas sumpta in membris quae sunt interiora in conchis, est quod quaedam sunt ostrea majora et manifestioris figurae : quaedam autem latiora et latentiore habentia organa.

Adhuc autem quaedam sunt carnis durae, et quaedam sunt mollia in carne sua, et multis modis aliis diversificantur. Omnes enim isti modi qui enumerati sunt, habent quidem interius, ubi corncham tangunt, carnem duram, et maxime in orificiis suis quibus sumunt cibum : sedili orificiis dura caro est modica frequenter, et in paucis est multa : et in medio filius carnis durae est caput animalis, et duo cornua super caput, sicut apparet in testudine, et aliquando extrahunt caput a testa, et retrahunt ipsum quando timent. Quaedam autem inveniuntur quae dentes habent in ore, sicut id quod vocatur hallem, hoc enim habet dentes parvos valde acutos in ore suo. Quaedam autem habent additamenta prominentia sicut labia quaedam, et accipiunt cibum per illa : et creatio illorum est similis creationi linguae, quia gustus animalis respersus est in additamentis illis : et illud quidem membrum expresse invenitur in eo marino quod est in una concha, sicut testudo, etid quod vocatur kerokes, et id quod vocatur karaka, habent etiam membrum tale additamentale, et est durum sicut additamentum quod vocatur rostrum, muscae bestialis sive cannae : et hoc quidam vocant calceum, et quidam vocant aculeum. Ex hoc enim rostro musca perforat corium bestiarum quadrupedum. Additamenta hujus animalis marini sunt fortiora quam muscarum : et ideo aliquando cum eis perferant testas aliorum ostreorum et exsugunt humiditates eorum.

Post autem in talibus animalibus est venter, in quo colligunt cibum et digerunt cibum : et in quolibet horum generum est vesicula papalis, sicut est papa avium, in qua mollescit cibus sumptus, et sub ventre interius in corpore sunt

membra alba dora, quae mamillarum conis sunt similia facta, et inveniuntur membra illa in specie malachie, quae est sepia : sed in modo generis testae durae sunt haec membra magis dura quam in sepia. Post orificium autem stomachi inferius sive post ventrem est membrum intestinale quod ad orificium continuatur, et est planum, non involutum, et durum longum, protendens se usque ad inferius corporis, ubi est exitus superfluitatum. Totum autem quod diximus, manifestum est in animali agresti quod dicitur kyrokce, et est species quaedam testudinis, in quibus post orificium stomachi inferius est intestinum, et illud est planum extensum in longum usque ad locum exitus superfluitatum. Principium autem hujus intestini et origo est ex parte membri involuti quod Graece rnarcon dicitur, et hoc est majus membro isto. Marcon autem in omnibus animalibus testeis vocatur venter vel saccus recipiens superfluitatem. Postquam autem descenderit hoc membrum intestinale inferius in corpus, reflectitur superius ad partem superiorem corporis, ubi caro est dura quam diximus formatione capitis in se continere, et ibi reflexum provenit prope caput, et ibidem habet anum supra caput suum, ubi est exitus superfluitatum : et hoc praecipue convenit omni generi hiriciorum marinorum. In his animalibus invenitur etiam via quaedam canalis longa alba, cujus color est sicut color duorum membrorum quae diximus, scilicet stomachi, et intestini : et haec via est quasi contexta in una parte cum stomacho ex parte ventris, sicut est videre in animali quod dicitur kahalom, et in illo membro est annulositas quaedam, sicut est annulositas ovorum karabo. Nec est diversitas in alio, nisi quod haec est alba, et illa est rubea, et in ista via non. est aliquis exitus superfluitatis, sed involvitur via ista in subtili, et in extremo continuatur intestino, et per illud emittit ova sua, et post intestinum inveniuntur quaedam membra nigra aspera

extensa continue usque ad inferius, sicut est expresse videre in animali, quod talia vocatur : sed tamen nigro de lahae minor est nigredine dictorum animalium. Est autem laha, ut putatur, testudo nigra sive domo vadens in silvis. Animal autem conclude sive habeat portam unam, sive duas, in creatione sui corporis assimilatur his quae diximus secundum unum modum, et diversificatur ab eo secundum alium. Hoc enim animal habet caput et duo cornua et os linguae simile : sed haec non manifestantur in parvis sive sint mortua, hoc est, immobilia, sive moveantur.

Membrum autem quod supra nominavimus, scilicet marcon, est in omnibus eis sive habeant unam portam, sive duas : sed tamen non sunt haec in uno loco corporum eorum, neque est aequalitas dictorum membrorum in omnibus : quoniam hoc membrum quod marcon vocavimus, multum invenitur inferius profundatum in corpore in eo ostreo quod rubeni vocatur. Ii eis autem quae duas habent portas, invenitur prope membrum rotundum in quo sunt ova, sicut in animali quod dicitur ansat : tamen ista membra manifestantur, sicut diximus superius, in magnis : in parvis autem non adeo sunt manifesta, aut etiam omnino occultata : propter quod etiam manifesta sunt in ansat, quod idem quod apud nos est quod pecten magnum : et haec sunt quaedam ostrea quae habent unam portam latam ad modum cujusdam coopertorii, sicut est latitudo pectinis. Locus vero exitus superfluitatis est in una parte corporis : et illa superfluitas, sicut diximus, dirigitur superius, et est in tela retenta. Illud vero quod vocatur ovum hujus animalis, non habet viam per quam exeat in hoc animali, et est positum super carnem ejus interius, quasi esset nodus excrescens ex ipsa : non autem ponitur in intestino aliquo : cujus signum est, quod aliquando invenitur ovum in parte dextra, et intestinum invenitur in parte sinistra. Secundum hunc igitur modum exitus est superfluitatis in ostreis quae diximus. In modis autem animalium qui vocantur lupen agreste, eo quod in agro ejecta inveniuntur, quae et vulgus vocat auriculas maris, eo quod similia sint auriculis, sunt exitus superfluitatis eorum sub testa : et ibi testa est perforata ad partem, per quod foramen distillat superfluitas. Habent autem haec ventrem sub ore positum. Et qui desiderat omnium horum habere notitiam, oportet quod inspiciat istorum animalium anatomiam.