CAPUT I.

De his ex quibas proficiunt et impinguantur animalia, et de contrariis ipsorum ex quibus infirmantur, et praecipue pisces et aves.

Nunc autem loquendum est de his quae faciunt profectum in animalibus, et de his quae faciunt infirmitatem.

Sciendum igitur, quod non omnia animalia pinguescunt et proficiunt, neque distrahuntur a temperantia exeuntia secundum unum modum et secundum causam unam, eo quod non sunt earumdem complexionum. Infirmantur igitur quaedam una qualitate temporis, et quaedam alia. Accidit autem diversitas infirmitatum animalium secundum diversitatem generis et complexionis eorum. Tempora enim quaedam sunt corruptiva quorumdam animalium, et alia sunt sana in eisdem temporibus, et generant in eis melius et faecundantur : et hoc praecipue accidit fehitet generi, hoc est, generi columbarum : omne enim genus illud impinguatur in tempore sicco et calido, et faecundatur tunc plus aliis temporibus, ita quod prae pinguedine vix possunt ambulare : et in hoc eodem tempore plurima eorum infirmantur animalium.

Pluviae autem conferunt omnibus piscibus praeterquam parvis : quia illi nimis humido resolvuntur, eo quod quatuor causae in eis concurrunt humoris resolventis, vicinitas videlicet seminis, et naturae, et habitationis, et temporis. Haec autem eadem tempora nocent avibus, eo quod aves siccis confortentur et aeriis propter suarum, confortationem pennarum : propter quod etiam non juvantur multo potu. Siccitas autem multa nocet piscibus, et in siccis et calidis temporibus frequenter in lacunis moriuntur : et vocatur vulgariter haec piscium pestis bullitio aquae, eo quod tunc calor vaporem movet de profundo, qui aquam inficiendo et calefaciendo facit inutilem ad refrigerium cordis piscium : et cum attrahunt eum et evomunt branchiis, moriuntur, sicut spirantia moriuntur in aere corrupto : propter quod etiam aves sicco gaudentes, quando habent curvos ungues, quae sicciores sunt avibus aliis, sicut ostendunt ungues et ferocitas ipsarum et audacia, quasi nihil potant : raro enim valde parum potant, sicut diximus. Et haec ignorabat Homerus, quem Arabes Antiopos dicunt : dicens in captura Ilion, " vulturem potu suo et morte praesignasse urbis excidium. " Aliae vero aves potant, sed non multum, neque potant multum universaliter. Columba tamen fortiter bibit, sed non diu. Generaliter autem nullum omnino animal habens pulmonem mollem et ovans, multum potat.

Amplius autem. aegritudines avium cognoscuntur ex dependentia alarum : infirmitas enim positionem et situm turbat alarum, neque diu permittit alas in una dispositione manere, sed quasi continue elevantur et decidunt. E contra autem major pars generum piscium impinguantur in annis pluviosis, eo quod tunc inveniunt multum cibum : vapores enim sua elevatione multiplicant herbas et radices quae sunt cibus piscium.

Sed etiam ipsa aqua pluviae valet piscibus, eo quod stiptica et dulcis est, et continet in eis nutrimenti fluxum, et calefacit corpora eorum. Piscibus enim confert pluvia sicut confert plantis terrae : quoniam licet horti et plantae hortorum irrigentur aquis fluminum et fontium, tamen etiam minori irrigatione magis crescunt ad aquam pluviae propter vaporositatem et caliditatem aquae istius :

et haec sunt quae maxime temperant frigiditatem et aqueitatem grossam piscium : et ideo multum convalescunt in ea. Similiter autem. ad pluviam convalescunt cannae crescentes in hortis : et universaliter nihil terraenascentium bene crescit, nisi irrigatum et imbibitum aqua pluviae. Signum hujus est, quod major pars piscium perambulat ad locum qui Caycon vocatur Arabice, quod quidam potum interpretari dicunt, sed falso : caycom enim Arabice vocatur cetus, et lacus sic vocatus est, eo quod ceti ibi exspectant aquam dulcem, eo quod multi fluvii magni ibi in mare cadunt. Hoc autem praecipue est circa ostia Rheni, ubi Mosa et Rhenus et Amusa et Albia fluvii maximi non longe ab invicem. cadunt in mare. Ibi enim in terminis Germaniae plurima est piscium congregatio : eo quod. aqua illius loci est magis dulcis.

Pluvialem autem magis adhuc propter illius aquae subtilitatem concupiscunt : propter quod etiam plurimi pisces mutantur act loca pluviosa, quia ibi pinguescunt : et quia flumina et lacus ex pluviis notabilem accipiunt immutationem et incrementum, ideo natant ad fluvios et lacus, ut ex illis impinguentur : et hoc praecipue convenit piscibus qui vocantur amia et asdrom. De numero autem aquarum pluviae convenit piscibus praecipue aqua aestivalis : maxime autem proficiunt, quando ver et aestas et autumnus fuerint pluviosa. Universaliter autem quando caeteris temporibus temporaliter se habentibus, autumnus fuerit bonus hominibus : tunc etiam pisces impinguantur. Calido enim et sicco existente autumno in cineres aduruntur humores in hominibus , qui per aestatem incensi sunt et exsiccati : et tunc multiplicantur quartanae et peracutae febres. Oppositae autem dispositionis autumnus humectat et exstinguit ea quae per aestatem Incensa sunt : et tunc proficiunt homines et pisces.

In locis aurem frigidis pisces non impinguantur : quin potius si lapidem ha-

beant in cerebro, Ibi citius moriuntur, sicut pisces Latine vocati coronus lupus sive lucius, et scie, qui Graece vocatur haremi, librahon, et scabie. Sed etiam pisces apud nos tales lapides saepissime habentes, sunt is quem monachum usualiter vocant, quem quidam munem, quidam autem klane vocant : et ille qui vocatur bresma, et qui vocatur naso qui est in aquas Danubii : et de his sum ipse expertus, quod frequentissime lapides habent in cerebro, et sunt albi : lapis enim hic infrigidatur in capitibus eorum, et coagulatur : et tunc cadit piscis, et moritur. Quidam autem pisces ut fasdreom et kalcom et murenom, et de isto genere est id quod vocatur gougum sive congarum et niurena et orphus, et pisces vocati lapidei : cavant enim terram et condunt se : nocent enim eis pluviae, quia in pluvia multiplicantur medullae capitum ipsorum, et fluxu reuolatis excaecantur eis oculi : et hoc magis manifestatur in karabo, quoniam oculi eorum albescunt tempore pluviae multae, et deprehenduntur tunc macri, et moventur simul quasi turbati. Videtur tamen hoc magis accidere propter frigus temporis quando pluit, quam propter pluviam. In tempore enim frigido quo Graeci fuerunt in mari quod vocatur Ogos, ad locum qui Carthago dicitur, et hoc est mare Phrygiae, multi referuntur capti karabo cum albis oculis. Forte autem et haratotom laborat in eodem tempore, et propter eamdem causam laborant, et absconduntur in hieme.

Adhuc autem in aestate in consimili frigiditate laborat et infirmatur piscis dictus ariem. Siccitas autem anni convenit ostreo quod barcora sive purpura vocatur, et ei quod dicitur chilex, magis quam aliis piscibus.

Adhuc autem piscibus in genere suo conveniunt loca appropriata. Quidam enim prope terram proficiunt : quidam autem impinguant in profundo maris.

Adhuc autem quidam pisces impin- guantur in locis in quibus ex vapore continue elevato super aquam nubes viridis incumbit aquae, et capti in locis istis sunt meliores.

Adhuc autem pisces qui comedunt carnem, inveniunt multum cibum in aqua virescente in superficie, eo quod est nutritiva et generativa ranarum.

Amplius autem quidam pisces impinguantur vento septentrionali, et quidam meridionali. Pisces quidam longi impinguantur septentrionali: quia cholericis existentibus talibus piscibus, per Aquilonis frigus restringuntur pori ipsorum, ne evaporet ex ipsis humidum nutrimentale : propter quod etiam in aestate flante vento. septentrionali, multi talium deprehenduntur. Pisces autem lati curti phlegmatici cum meridionali impinguantur : eo quod evocatum a corporibus eorum resolvit viscosum humidum et facit residuum fluere per corpus : et ex hoc impinguantur. Tachios autem et kikia, quod Latine scia dicitur, sunt boni in aestate, quando sol in Cancro est cum Cane in diebus canicularibus : et in tempore illo aliquando invenitur sub alis suis vermis sicut gusanis formatus, et est quidam pediculus illius piscis, et est similis scorpioni, et vocatur ab antiquis astarom, et in quantitate fere est sicut aranea, et morsu suo inducit illis piscibus dolorem magnum: et ideo saepe saltant super aquam sicut delphinus. Diligit autem iste cochi calorem plus multis aliis piscibus : et ideo aliquando quaerendo calorem ponit se super arenas, ubi modicum est aquae calefactae a sole : et quando calefacit se, natat super aquas, et saltat super parvos pisces, ut opprimat eos, eo quod reputat eos viles respectu sui.

Adhuc autem pisces parvi comeduntur

a magnis : et ideo moritur major pars pullorum piscium magnorum. Cibum autem venantur pisces in nocte ante solis ortum versus auroram : propter quod etiam piscatores tendunt retia in nocte : quia tunc pisces moventur, et non bene vident: quando autem lux augmentatur in ortu solis, vident.

Adhuc autem numquam apparuit infirmitas pestilentialls in piscibus sicut in hominibus, et in aliquibus aliis quadrupedibus : et hoc contingit, quia propter naturae humorem aqueum et habitationis humorem et frigiditatem actualem continentem corpora eorum extrinsecus, non possunt ita universaliter acui humores corporum piscium sicut acuuntur humores animalium sicciorum et calidiorum : quibus etiam calor circumstans et calor motus suffragatur his, quod citius moriantur, et pestilentias incurrant. Sic enim moriuntur equi, et boves, et oves, et homines, et caetera hujusmodi animalia. Piscatores tamen dicunt, quod hoc accidit similiter piscibus. Aliquando enim capiuntur macri et mutati in colore a dispositione naturali, cum in aliis annis forte eisdem temporibus solitum sit capere eos pingues et pulchros in colore. Tamen haec pestilentia non accidit piscibus rivalibus in aquis fluentibus morantibus, sed lacunalibus et paludosis propter causam quam supra ebullitionem aquae nominavimus, quae piscibus inducit suffocationem.

Adhuc autem quibusdam piscibus accidit infirmitas appropriata, sicut ei qui vocatur geledim : hic enim semper manet in superiori parte aquae : et ideo plus nocent ei quaedam stellae, et maxime ascensus Canis, et ponderositas et scotomia generatur in capitibus eorum ex tonitruis fortibus. Accidit autem etiam scotomia pisci qui vocatur kokomom, sed minus quam geledim, eo quod non adeo habitat in aquae superficie. Geledim piscis est, quem Latine quidam dicunt silirum, et est fluvialis.

Adhuc autem sunt quidam piscium, qui cum a dracone aquatico mordentur, moriuntur. Amplius quidam piscium ex calore moriuntur in ortu Canis in diebus canicularibus. Amplius piscis qui vocatur kakati, solet infirmari forti infirmitate : inveniuntur enim sub suis branchiis multi

pediculi qui interficiunt eum : et haec infirmitas non invenitur alicui piscium accidere nisi sibi.

Adhuc autem quando glacies totam superficiem aquae operit, pisces aliquando moriuntur suffocati sub glacie : propter quod etiam perforant glaciem in lacunis et vivariis, ut pisces habeant respiraculum : et ex hac causa mortui vel jam moribundi aliquando deprehenduntur natare super aquam fluvii aut lacus.

Est autem duplex cautela venandi pisces, praecipue quando fugiunt in hieme a pelago propter tempestates et veniunt ad flumina. Tunc enim venatores cavant in ripa foveam prope rivum, et ponunt super herbas et ligna, et faciunt viam a fovea ad rivum : et quando pisces intrant in foveam propter quietem aquae ibi stantis, venantur eos instrumento quod dicitur maghade, quod apud nos sonat gurgustium. In alio autem tempore capiunt eos secundum modum alium : tam in aestate enim quam in hieme ponunt in medio fluminis ligna colligata magna, et lapides in eis qui profundant ligna in fundum, ita quod in aqua jacens non potest transire enatando. Haec autem dico ligna magna, quia sunt vasa magna complexa de virgis quae nos etiam sportas vel gurgustia vocamus : et faciunt in his in parte una orificium amplum, et in illo orificio ponunt instrumentum concavum, aut ex eisdem virgis recurvatis sursum convertunt sudes acutos ad interius conjungentes illos in stricto circulo, ne piscibus pateat reditus : et sic deprehendunt in aqua distante a ripa.

Adhuc autem aqua pluviae contraria est omnibus his quae sunt testei corii, praeter purpuram sive barcoram solam. Signum autem hujus est, quod testa posita in loco descensus pluviae, et gustans ex ipsa, moritur eodem die. Barcora autem hoc habet, quod postquam deprehenditur, vivit multo tempore, eo quod cibat se ex seipsa, eo quod super testam ipsius est viror aquae, hoc est, humiditas quaedam aquosa viscosa. Et siccitas a pluviis aliis piscibus non convenit, quoniam attenuat eos et malos reddit et parvos. Kakanem autem rubeum est etiam magnum : aliquando etiam mori gom est animal vocatum voraga paucum sive parvum : et similiter kakanem est aliquando parvum, non propter hoc tantum quod detentum est in instrumentis venantium ipsum, sed etiam propter siccitatem. Omnibus autem aliis testei corii convenit multa pluvia, eo quod mare juxta littus ex eis fit dulcius, ubi habitat. In loco autem Kaicom non invenitur hoc ostreum propter frigus, neque in fluminibus, nisi pauca quae rameteon dicuntur, hoc est, duarum concharum. Illa autem quae dicuntur monokora, hoc est, unam concnam habentia, habent indurata corpora valde quando venit glacies.

Secundum hunc igitur modum determinari habet de profectu et infirmitate animalium marinorum.