CAPUT VII.

Et est DIGRESSIO declarans intellectum eorum quae de hepate et splene dicta sunt.

Ad majorem autem evidentiam eorum quae hic dicuntur, dicemus quaedam de hepatis natura et de natura splenis, licet plura in tractatu de eorum anatomia dixerimus.

Dicamus igitur, quod hepar est membrum in quo sanguis colorem accipit rubeum, licet mesaraica aliquam habeat virtutem in tali sanguinis alteratione, eo quod in mesaraica est virtus alterationis hujus ab hepate in eum defluxa : licet Galenus hoc negare videatur. Hepar autem hujusmodi habet virtutem, eo quod est caro rubea sicut sanguis coagulatus, caro quidem vacua a nervositate, sed in ea sparguntur venae, quarum quaedam quae grossiores sunt, origines et principia sive radices sunt earum quae sunt gracili ores. Istae autem venae sugunt a stomacho et intestinis mediantibus ramis illis qui sunt in hepatis concavo, quod syma hepatis consuevit nominari.

Pars autem hepatis quae est versus diaphragma, declinat ab ipso, ne motus diaphragmatis impediatur, ita quod contactus eorum est quasi in puncto, sicut quando plana superficies tangit sphaericum globosum : hepar enim exteriori parte rotundum est, ut apte super ipsum costae incurventur. Super hepar autem est membrana quae praestat ei sensus et motus beneficium, et confirmat ipsum cum aliis interioribus colligando ad ipsum, etiam a corde, quae praestat ei caloris augmentum. Et hoc venit a parte symae : eo quod gibbus a parte diaphragmatis existens, ex motu diaphragmatis satis calescit.

Adhuc autem in hepate est locus amplus, in quo divisa massa cibi attracti generetur in sanguinem. Sunt plura talia loca in hepate, quatenus divisa per haec cibi materia magis festine digeratur et alteratur : propter quod etiam venae quae sunt propinquiores hepati, sunt subtilioris telae. In talibus enim calor citius alterans recipitur.

Amplius autem membrana quae comprehendit hepar, ligat ipsum cum membrana quae stomachum cooperit et intestina, et ligat ipsum etiam cum diaphramate ligamento forti, cum lateribus autem posterius ligat ipsum ligamento parvo et gracili.

Adhuc autem hepar cum corde continuatur per venam magnam, et illa vena firmatur cum hepate ligamento forti quod est membrana dura et spissa, quae etiam ex se dimittit id quod subtilius est de substantia ejus in substantiam hepatis : et hoc ideo fit, quia quod de eo est in hepate, est in loco securiori. A corde autem principaliter originata venae per hepar transeunt, et ab ipsius utraque parte duae venae egrediuntur : una quidem in syma, per quam trahitur nutrimentum : alia autem a gibbo, per quam cibus toti corpori distribuitur : propter quod etiam illa concava est, et concava vocatur. De ramis autem hepatis et venis ab eo divisis satis in Anatomia dictum est. Plato autem et multi sequacium suo-

rum domicilium principale cujusdam animae dixit in hepate esse : et hanc concupiscibilem dixit esse. Et haec cum duas habeat partes, unam quidem concupiscitivam, alteram autem irascitivam sive adversativam ejus quod est triste, dixit concupiscitivam sive desiderativam esse in hepate, et irascibilem esse in cisti fellis : pro ratione assignans, quia primus tractus concupiscibilis et desiderabilis quod secundum naturam est salvans in vita, est in hepate, et expulsio ejus quod impedit et rejiciendum est, est in felle : propter quod parvum habet fel ad intestinum inferius, et ibi mordicando expellit id quod est contrarium et corruptum. Dixit etiam spiritu resoluto ex hepate undique perfici in corpore desiderium, et spiritu amaro evaporante ex felle undique in corpore perfici indignationem : et desiderium quidem formari desiderabilis cibi virtute hepatis ad hoc quod toti corpori est desiderabile, et sic trahi et duci ad membra. Et hanc doctrinam secutus est Galenus dans hepati virtutes principales et primas et spiritum naturalem. Sed in aliis nos locis haec erronea esse ostendimus : nec oportet nos hic de hoc disputare.

De splene autem sciendum, quod splen absque dubio est vas melancholiae, purgans sanguinem a faece terrestri: et hoc quidem probatur per hoc, quod est in directa oppositione ad hepar, respiciens per poros rectos : neque habet porum aliquem, nisi ad os stomachi propter appetitum, et ad hepar ad sanguinis purgationem.

Adhuc autem idem probatur per hoc quod in viis quibus respicit hepar, interfectis animalibus, invenitur sanguis foetulentus et impurus : quod non esset, nisi per illas vias sanguinis faecem traheret ab hepate.

Amplius autem, sicut dictum est superius, quaedam animalia splenem non habent, sicut avis quaedam quae caput habet ad modum capitis asini, et asinus eadem de causa vocatur. Et hoc fit aut ex duabus causis simul, aut ex altera earum. Una quarum est, quod sive non utuntur cibo melancholico aves generis illius : aut forte aves illae terrestres sunt, multas habentes partes terrestres : propter quam causam parum valde habent de splene pisces et aves, eo quod terrestreitas transit in squamas et pennas, sicut superius diximus.

Omne autem animal habens splenem parvum, habet etiam pulmonem parvum, eo quod parum potat de aquoso. Amplius autem animal habens magnum splenem, parvae est crassiliei : crassities enim fit ab hepate : quod cum magnum est, et magnae virtutis, impeditur attractio splenis. Quapropter nutrimentum non depurat a faece melancholiae : propter.quod membra ipsum abhorrent et non attrahunt : et tunc incurritur macies : et haec est Causa, quod vere melancholici sunt macri et nigri: cujus tamen etiam alia causa est, scilicet parvitas caloris naturalis. Oportet igitur scire, quod, sicut Nicolaus Peripateticus dicit, splen et hepar sunt quasi duo postes, in quibus infixae sunt venae ex utraque parte.

Haec igitur cum his quae in anatomia de hepate et splene dicta sunt, ad praesens sufficiant.