DUB. III.

Item quaeritur de hoc quod dicit, septem esse vitia capitalia vel principalia; quia super illud Proverbiorum sexto : Sex sunt, quae odit Dominus: Glossa "sex capitalia vitia enumerat, quae in comparatione septimi minora sunt": et ista non continentur sub illis: ergo videntur esse quatuordecim.

Item, Isidorus super Deuteronomium enumerat octo capitalia, scilicet "gastrimargiam,

fornicationem, philargyriam, tristitiam, iram, cenodoxiam. acidiam, superbiam": et ita videtur, vel quod ista divisio sit diminuta, vel alia superflua. - Item, cum vitia opponantur virtutibus, et nos habeamus habitus virtutum, donorum et beatitudinum; videtur, quod deberent esse capitalia vitia saltem viginti unum. - Item, cum virtus habeat sibi vitium oppositum penes superabundantiam et defectum : videtur, quod secundum numerum habituum bonorum debet duplari numerus capitalium vitiorum, ut sint quadraginta duo.

Iuxta hoc etiam quaeritur: cum habeamus capitale vitium penes sensus laetus et gustus, ut luxuriam et gulam, quare non habemus penes alios sensus?

Quaeritur etiam , pro quanto dicatur aliquid capitale peccatum; et de numero et sufficientia istius divisionis.

Respondeo: Dicendum, quod capitale vitium dupliciter potest dici: aut quia praecipuum est et magnum in genere vitioso, aut quia caput est et principium aliorum. Primo modo accipitur in Glossa Proverbiorum sexto, ubi vocantur illa vitia capitalia, quia magna sunt, et homo dignus est magna poena. Secundo modo accipitur hic capitale: dicitur enim hic vitium capitale illud quod est ratio principiandi multa peccata; unde Gregorius cuilibet capitali vitio assignat filias. Peccatum autem hoc ipso ponitur esse caput et principium alterius, quo eius motivum adeo cadit in animae appetitum, quod potest praestare fomentum et motum, adeo ut ex ipso consurgat quoddam peccati corpus quodam modo metaphoricum, continens varietatem ramorum et membrorum, filiorum et filiarum .

Et hinc est., quod infidelitas, quae opponitur fidei, non ponitur esse capitale peccatum, quia error non cadit primo in animae appetitum: similiter nec prodigalitas, quae est opposita avaritiae. Inanis autem gloria uno modo est capitale vitium, alio modo est filia. Nam prout inanis gloria dicit appetitum dignitatis et excellentiae, sic est idem cum superbia et est capitale vilium. Et sic accipit Magister in littera , quia animus directe movetur ad excellentiam et dignitatem appetendam. Prout autem inanis gloria dicitur appetitus laudis; sic est filia, quia non desideratur laus humana nisi propter excellentiam.

Et sic patet, quod non est controversia inter istam assignationem et illam Isidori. Isidorus enim accipit cenodoxiam sive inanem gloriam pro superbia proprie dicta, et ultimo superaddit superbiam septem capitalibus quasi omnium vitiorum reginam .

Sufficientia autem capitalium et numerus multipliciter potest accipi.

Uno modo sic Cum peccatum capitale sit corruptio sive pronitas respectu eius, ad quod natura prona est ex corruptione primaria, multiplicari habet, sicut habet multiplicari illa pronitas. Pronitas autem illa potest multiplicari ex parte obiecti sic: quia aut attenditur quantum ad appetitum apparentis boni, aut quantum ad fugam apparentis mali.

Si primo modo, aut respectu boni interioris, et sic est superbia; aut exterioris, et sic est avaritia; aut inferioris, prout spectat ad conservationem propriae carnis, et sic est gula; aut conservationem speciei, et sic est luxuria.

Si respectu apparentis mali: hoc potest tripliciter esse: aut mali interioris, et sic est invidia; aut exterioris, et sic est ira; aut inferioris, et sic est acidia, quae refugit malum carnis.

Sed iste modus sumendi non videtur usquequaque conveniens. Omnis enim pronitas directe est respectu apparentis boni.

Et ideo est alius modus multiplicandi hanc pronitatem secundum diversitatem virium animae, quoniam pronitas aut attenditur in ipsa voluntate rationali secundum se, aut per coniunctionem ad sensibilem, aut per coniunctionem ad vegetabilem.

Si secundum se: sic potest esse tripliciter: aut in comparatione ad Deum, et sic est superbia; aut ad proximum, et sic est invidia; aut ad se ipsum, et sic est acidia.

Si per coniunctionem ad sensibilem; sic potest esse dupliciter, secundum quod duplex est motiva sensibilis, videlicet concupiscibilis et irascibilis. Si per coniunctionem ad concupiscibilem, sic est avaritia: si ad irascibilem, sic est ira.

Si attendatur per coniunctionem cum vegetabili: sic potest esse dupliciter: aut quantum ad generativam, et sic est luxuria; aut quantum ad nutritivam, et sic est gula.

Quantum ad augmentativam nulla est, quia illa est pure naturalis. - Sed quoniam ira ita est spirituale peccatum, sicut invidia et acidia, adhuc videtur, quod iste modus assignandi aliquam habeat inconvenientiam.

Propterea tertio modo potest dici, quod pronitas ad aliquod apparens bonum aut est respectu boni, quod respicit spiritum secundum se, aut respectu boni, quod respicit spiritum in carne.

Si respectu boni, quod respicit spiritum secundum se, hoc potest esse quadrupliciter secundum quatuor conditiones boni, ad quas pronus est appetitus noster. Appetit enim quis bonum sub ratione dignitatis, et hoc per superbiam; sub ratione proprietatis, et sic est invidia: sub ratione securitatis , et sic est ira: sub ratione quietis, et sic est acidia.

Si vero sit haec pronitas respectu boni, quod respicit spiritum in carne, hoc potest tripliciter esse secundum triplicem conditionem, sub qua spiritus carnalis bonum appetit. Aut enim appetit bonum sub ratione sufficientis, et sic est avaritia: aut sub ratione demulcentes, et sic est luxuria: aut sub ratione reficientis, et sic est gula.

Ex his patet sufficientia et numerus vitiorum capitalium. Non enim accipiuntur per oppositionem ad virtutes nec ad dona nec ad beatitudines, sed secundum pronitates respicientes conditiones boni apparentis.

Patet etiam, quare penes alios sensus non habemus capitalia vitia, sicut penes gustum et tactum, quia in his regnat pronitas amplior quam in aliis sensibus. Unde si delectationes quaeruntur in aliis sensibus, ad has reducuntur, utpote si aliquis velit aspicere mulierem pulcram, ut in ea delectetur et concupiscat, reducitur talis delectatio ad luxuriam. Similiter, si quis velit aspicere pulcrum equum vel librum, ut ipsum habeat, talis delectatio reducitur ad avaritiam. Sicut enim appetitus spiritus secundum se quodam modo quietatur, si habeat bonum excellens cum proprietate et securitate et quiete: sic appetitus carnalis quietatur, dum habet bonum sufficiens, demulcens, et reficiens, nec aliquid quaerit nisi propter haec tria.