QUAESTIO I.

Utrum homo sit vere imago Dei.

Circa primum sic proceditur et ostenditur, quod homo sit imago Dei vere.

1. Genesis primo : Faciamus hominem ad imaginem etc.; hoc non est nisi verbum Trinitatis: ergo etc.

2. Item, Ecclesiastici decimo septimo : Deus de terra creavit hominem, et secundum imaginem

suam fecit illum; si igitur homo factus est secundum imaginem Dei, homo est imago Dei.

3. Item. quod est maxime natum uniri alteri maxime natum est ei configurari et conformari

amor enim, quia unit, transformare dicitur amantem in amatum, sicut dicit Hugo sed creatura rationalis, ut homo, maxime nata est uniri Deo et in ipsum tendere per amorem: ergo maxime natus est ei configurari et assimilari. Si igitur imago dicit similitudinem expressam, patet etc

4. Item, quod vere representat aliquid secundum eius nobilem actum et secundum distinctionem et ordinem, vere est eius imago; sed homo vere repraesentat Deum secundum eius nobilissimum actum, qui est intelligere

non solum enim repraesentat Deum, in quantum est ens et vivens, sed etiam in quantum est intelligens

et iterum, repraesentat distinctionem et ordinem, qui est in personis, quantum ad memoriam, intelligentiam et voluntatem : ergo homo vere est Dei imago.

Contra: 1. Nihil est illud ad quod fit, quia nihil fit ad se ipsum: sed homo factus est ad imaginem Dei, sicut dicitur Genesis primo : ergo homo non est imago.

2. Item, ubicumque est imago, ibi est similitudo; ubicumque est similitudo, ibi est identitas aliqua; ubicumque autem est identitas, ibi est convenientia in aliquo tertio : si igitur Deus et creatura in aliquo tertio non conveniunt, creatura non potest esse similitudo Dei, et ita nec imago.

3. Item, non quaecumque similitudo est imago, sed similitudo expressa; sed nulla est similitudo expressa alicuius, quae plus est disconveniens quam conveniens: cum ergo omnis creatura plus sit Deo dissimilis quam consimilis, sicut dicit Augustinus decimo quinto de Trinitate, ergo nulla potest esse expressa Dei similitudo: ergo nulla potest esse imago.

4. Item, ubicumque est imago, ibi est configuratio, imago enim attenditur in figura ; sed divina essentia nullo modo est figurabilis: ergo nullo modo est per aliquam imaginem repraesentabilis: ergo nulla creatura est imago Dei.

5. Item, differt imago a vestigio, quia vestigium repraesentat secundum partem, imago autem secundum totum : sed nullum finitum potest repraesentare infinitum secundum totum: cum igitur Deus sit infinitus, et quaelibet creatura finita, nulla creatura potest esse imago Dei.

6. Item, quaelibet creatura distat a Deo in infinitum; Deus enim quamlibet in infinitum excellit: ergo si infinita distantia non est maior, una creatura non distat magis quam alia: similiter nec una magis appropinquat quam alia: ergo vel omnis creatura est imago, vel nulla. Sed non omnis est imago: ergo nulla.

CONCLUSIO.

Homo est vere imago Dei, quia est eius expressa similitudo.

Respondeo: Ad praedictorum intelligentiam est notandum, quod imago dicit expressam similitudinem. Necesse est autem, omnem creaturam quoquo modo assimilari Deo; necesse est etiam, aliquam ad complementum universi expresse assimilari Deo: et ideo omnis creatura habet rationem vestigii, sed aliqua habet rationem imaginis, illa videlicet, quae assimilatur expresse. Haec autem est rationalis creatura, ut homo: et ideo concedendum est, quod homo est imago Dei, quia est eius expressa similitudo.

Ad quod intelligendum notandum est, quod quaedam est similitudo per convenientiam omnimodam in natura, et sic una persona in Trinitate est alteri similis: quaedam per participationem alicuius naturae universalis, sicut homo et asinus assimilantur in animali; quaedam vero secundum proportionalitatem , sicut nauta et auriga conveniunt secundum comparationem ad illa quae regunt: quaedam est similitudo per convenientiam ordinis, sicut exemplatum assimilatur exemplari.

Primis duobus modis nulla creatura potest Deo assimilari, secundis duobus modis omnis creatura assimilatur: sed illa quae assimilatur magis de longinquo, habet rationem vestigii; illa vero quae de proximo, habet rationem imaginis; talis autem est creatura rationalis, utpote homo.

Et hoc patet sic. Primo de convenientia ordinis. Deus enim universa propter semetipsum operatus est , ita quod, cum sit summa potestas et maiestas, fecit omnia ad sui laudem; cum sit summa lux, fecit omnia ad sui manifestationem; cum sit summa bonitas, fecit omnia ad sui communicationem. Non est autem perfecta laus, nisi adsit qui approbet; nec est perfecta manifestatio, nisi adsit qui intelligat; nec perfecta communicatio bonorum, nisi adsit qui eis uti valeat. Et quoniam laudem approbare, veritatem scire, dona in usum assumere non est nisi solummodo rationalis creaturae; ideo non habent ipsae creaturae irrationales immediate ad Deum ordinari, sed mediante creatura rationali. Ipsa autem creatura rationalis, quia de se nata est et laudare et nosse et res alias in facultatem voluntatis assumere, nata est ordinari in Deum immediate .

Et quoniam quanto aliquid immediatius ordinatur ad aliquid, tanto magis convenit cum eo convenientia ordinis; et anima rationalis et quaelibet rationalis creatura, eo quod " capax Dei est et particeps esse potest ", immediate ordinatur in ipsum; maxime convenit cum eo convenientia ordinis. Et quia, quanto maior est convenientia, tanto expressior est similitudo; hinc est, quod quantum ad hoc genus similitudinis rationalis creatura est similitudo expressa,

et ideo imago est.

Et hoc est quod dicit Augustinus de Trinitate decimo quarto quod " eo est anima imago Dei, quo capax eius est et particeps esse potest". Quia enim ei immediate ordinatur, ideo capax eius est, vel e converso; et quia capax est, nata est ei configurari; et propter hoc fert in se a sua origine lumen vultus divini . Et ideo quantum ad similitudinem, quae attenditur ad convenientiam ordinis, perfecte dicitur imago Dei, quia in hoc ei assimilatur expresse.

Similiter in similitudine, quae attenditur in convenientia proportionalitatis vel proportionis, expresse assimilatur Deo creatura rationalis, et ideo secundum eam recte dicitur imago. Quod patet sic. Convenientia enim proportionis attenditur secundum similiter se habere. Similiter autem se habere, hoc potest esse dupliciter: vel in comparatione ad extrinseca, vel in comparatione ad intrinseca. Tunc autem est similitudo expressa, quando non tantum est similis modus se habendi in comparatione ad extrinseca, sed in comparatione ad intrinseca. Contingit autem comparare divinam essentiam ad creaturam; contingit etiam comparare personam ad personam. Omnis autem creatura aliquam comparationem habet, secundum quam aliquo modo conformatur Deo, secundum quod est causa creaturae, sicut est comparatio illa, quae est ad effectum productum. Sirut enim Deus producit suum effectum, sic et agens creatura, licet non omnino. Creatura vero rationalis non solum sic convenit, sed etiam quantum ad intrinsecarum suarum potentiarum originem, ordinem et distinctionem, in quibus assimilatur illi distinctioni et ordini , quae est in divinis personis intrinseca divinae naturae.

Et in hoc ostendit Augustinus in libro de Trinitate , hominem esse imaginem Dei; et hoc explanatum fuit in primo libro, ubi ostensum est, quod in anima rationali est unitas essentiae cum trinitate potentiarum ad invicem ordinatarum et quasi consimili modo se habentium, sicut se habent personae in divinis. Et ideo est ibi expressa similitudo proportionis; et propter hoc rationalis creatura, quae est homo, est imago Dei.

His visis, patet responsio ad quaestionem propositam et etiam ad obiecta. Concedendum est enim, quod homo vere est imago Dei, sicut ostendunt rationes ad hoc inductae.

1. Ad illud quod obiicitur, quod homo est ad imaginem: ergo etc; dicendum, quod non sequitur, quia, cum dicitur factus ad imaginem, imago accipitur abstractive; cum dicitur imago Dei, imago accipitur concretive, quia est imagine Dei insignitus; sicut tabula, in qua depicta est imago, et imago potest dici et ad imaginem . Sic et in proposito.

2. Ad illud quod obiicitur, quod non est aliqua identitas Dei ad creaturam, ergo nec similitudo; dicendum, quod similitudo, quae est in imagine, non;

attenditur per identitatem, aut eiusdem naturae participationem, sed per convenientiam in ordine et proportione ; quae similitudo non exigit communicantiam in tertio, quia in convenientia ordinis unum est similitudo alterius; in convenientia proportionis non est similitudo in nno, sed in duabus comparationibus.

3. Ad illud quod obiicitur, quod imago est similitudo expressa: iam patet responsio, quia, si magna sit dissimilitudo in proprietatibus absolutis, multum tamen magna est similitudo in immediatione ordinis et comparatione proportionis, ex quibus et in quibus duobus expressio similitudinis consistit, quae imaginem facit

4. Ad illud quod obiicitur de configuratione: dicendum, quod imago corporatis exigit configurationem corporalem, imago vero spiritualis configuratione et effigie spirituali contenta est. Haec autem consistit non in quantitate motis, sed in quantitate virtutis, scilicet in potentiis, ita quod, sicut figura triangularis habet tres terminos et tres lineas, sic etiam in imagine spirituali potentiae sint ad modum terminorum, et egressio unius ab altera quantum ad actum se habeat ad modum lineae coniungentis.

5. Ad illud quod obiicitur, quod imago representat secundum totum: dicendum, quod illud est verum de illa imagine, quae habet omnimodam perfectionem: et sic solus Filius Dei est imago Patris . De alia non est verum, quod repraesentet secundum totum simpliciter, repraesentat autem quantum ad aliquam totalitatem. Quia enim " rationalis creatura et intellectus quodam modo est omnia ", et omnia sunt nata ibi scribi, et imprimi omnium similitudines ei depingi; ideo, sicut totum universum repraesentat Deum in quadam totalitate sensibili. sic creatura rationalis eum repraesentat in quadam totalitate, spirituali; quaelibet autem alia creatura irrationalis repraesentat eum solum in parte, quia secundum se tantum, cum non sit nata alia in se spiritualiter continere, ita quod nihil sit, quod non sit nata cognoscere. Hoc dico propter "animam sensibilem, quae, si cognoscat aliqua, non tamen nata est cognoscere omnia.

6. Ad illud quod obiicitur, quod quaelibet creatura distat in infinitum; dicendum, quod verum est de illa distantia, quae opponitur participationi et adaequalioni. Cum enim Deus sit infinitus, nihil potest ei adaequari; eum sit simplex, non potest aliquam naturam tertiam cum aliqua creatura participare. Et penes has similitudines nullo modo attenditur ratio imaginis in homine, sed penes aliam duplicem, scilicet ordinis et consimilis habitudinis a secundum quam rationalis creatura non distat in infinitum a Creatore, sed valde appropinquat ei, sicut ostensum est supra .