QUAESTIO V. Utrum liberum arbitrium addat aliquid supra rationem et voluntatem.

Quinto quaeritur, utrum liberum arbitrium aliquid addat supra rationem et voluntatem. Et quod sic, videtur.

1. Omnis habitus addit aliquid supra potentiam; - sed liberum arbitrium est habitus, sicut probatum est : ergo aliquid addit supra potentiam; sed est habitus rationis et voluntatis: ergo etc.

2. Item, sicut se habet potentia ad substantiam, sic se habet facultas ad potentiam

sicut enim substantia per potentiam dicitur potens, sic potentia per facultatem dicitur facilis

sed potentia addit aliquid supra substantiam: ergo et facultas supra potentiam, cuius est facultas. Sed liberum arbitrium est facultas voluntatis et rationis: ergo etc.

3. Item, omne quod contrahit aliquid, addit aliquid supra illud; sed liberum arbitrium non complectitur omnem actum rationis nec omnem actum voluntatis ; et si hoc, ergo aliquo modo contrahit.

Si ergo omne contrahens aliquo modo addit, videtur, quod liberum arbitrium super rationem et voluntatem aliquid addat.

4. Item, intellecto, quod aliquis haberet rationem praeter voluntatem, non haberet liberum arbitrium; similiter, si haberet appetitum praeter rationem, non haberet liberum arbitrium: si ergo non salvatur in ratione per se nec in voluntate, videtur, quod aliquid addat supra utramque.

Sed contra: 1. Omnis habitus, qui addit aliquid supra potentiam, determinat potentiam ad aliquem actum ; sed liberum arbitrium potius ampliat potentiam, in qua est respectu actuum, quam ad: dat: ergo etc.

2. Item, liberum arbitrium, quantum est de se, respicit actum moris: sed nullus habitus moralis, qui addit aliquid supra potentiam, est indifferens ad bonum et malum: liberum arbitrium est ad bonum et ad malum indifferens: ergo supra rationem et voluntatem nihil addit.

3. Praeterea , possibile est intelligere potentiam, circumscripto omni habitu, qui addit aliquid supra ipsam: sed impossibile est esse vel intelligi, aliquem habere rationem et voluntatem, qui non intelligatur habere liberum arbitrium: ergo liberum arbitrium super rationem et voluntatem nihil addit novum.

4. Item, aeque essentiale est animae habere libertatem arbitrii , sicut esse ad imaginem Dei: sed cum dico, animam esse ad imaginem Dei, non dico aliquid additum substantiae et potentiis: ergo pari ratione nihil superaddo rationi et voluntati, cum dico, animam habere liberum arbitrium.

5. Item, si liberum arbitrium adderet aliquid supra rationem et voluntatem, aut ergo illud haberet ortum ab eis, aut non. Si non: ergo esset habitus infusus, vel acquisitus, quod absurdum est dicere. Si sic: ergo cum illud quod addit supra alterum et ortum habet ab eo, dependentiam habeat ab illo: et quod dependet et ortum habet ab altero, potius habeat ab illo regi quam ipsum regere, potius habeat subiici quam dominari: ideo liberum arbitrium in homine non imperaret.

6. Item, si liberum arbitrium diceret habitum, qui adderet supra rationem et voluntatem: cum unum accidens non possit esse in duobus subiectis : videtur, quod ille habitus haberet tunc plurificari propter plurificationem subiecti primi, et quod plura arbitria essent in uno homine: quod omnino deviat a recta ratione.

CONCLUSIO.

Liberum arbitrium secundum essentiam nihil addit supra rationem et voluntatem, addit tamen aliquo modo secundum esse sive secundum relationem.

Respondeo: Ad praedictorum intelligentiam notandum est, quod cum habitus reddat potentiam faeilem, et tribus modis potentia habeat esse facilis, tribus modis habet habitus ad potentiam comparari.

. Quaedam namque potentia respectu alicuius aetus est facilis per se ipsam, ut patet, cum dicitur mens esse nata ad meminendum sui ipsius, vel intelligendum se : et tunc talis habitus non differt a potentia secundum rem, sed secundum rationem et modum dicendi: et tunc non addit aliquid secundum essentiam, sed solum secundum rationem.

Quaedam est potentia, quae respectu alicuius actus est habilis per aliquid sui, sicut potentia intellectiva ad cognitionem figurarum geometricarum non est habilis per se ipsam, sed potius per aliquod accidens , quod habet esse in ea: et tunc habitus talis addit supra potentiam non solum secundnm rationem, sed etiam secundum essentiam et rem.

Aliqua vero potentia facilis est ad aliquem actum per se ipsam, non tamen sola, sed cum alia: et sic potentia rationalis sine aliquo habitu superaddito ex sola coniunctione sui cum appetitu nata est in actum consentiendi et eligendi exire. Et hoc modo habitus vel facultas non addit aliquid diversum secundum essentiam, nec addit solum secundum rationem intelligendi, sed medio modo addit, secundum esse , quia non addit aliquid absolutum, sed respectivum;, sicut patet: cum dico rationem per se et rationem associatam sive adiunctam voluntati, non addo aliquid novum supra ipsam rationem secundum se, sed solum coniunctionem sui ad alterum, quantum ad aliquem consequentem actum. Unde sicut, quando plures concurrunt ad trahendam navem vel ferendum lapidem, potentia unius reddit potentiam alterius facilem, ita quod nulla nova virtus vel habilitas advenit potentiae alicuius trahentis in se: sic et in proposito intelligendum est se habere.

Et hinc est, quod liberum arbitrium, etsi accidens esse videatur, in quantum sonat in rationem habitus, secundum rem tamen non est accidens potentiae superadditum. Et iterum, licet sit habitus, quia tamen non dicit habitum unius potentiae absolute, sed cum relatione unius ad alteram : in duabus potentiis sive respectu duarum potentiarum potest esse unus. Non enim est habitus superadditus per gratiae infusionem, vel per innatam dispositionem, sed potius dicitur esse habitus, quo ratio et voluntas suis actibus dominantur: qui quidem est in eis ex sua naturali origine, pro eo quod naturaliter istae duae potentiae in eadem substantia sunt radicatae, nec contingit, unam ab altera separari .

Concedendae sunt igitur rationes ostendentes, quod liberum arbitrium secundum essentiam nihil addit supra rationem et voluntatem: addit tamen aliquo modo secundum esse sive secundum relationem, quae quidem non ponit, aliquam novam qualitatem esse in ratione vel voluntate, sed ponit, rationem et voluntatem ad unum actum concurrere secundum naturalem aptitudinem.

1. Ad illud quod obiicitur, quod omnis habitus addit aliquid supra potentiam; dicendum, quod illud non est verum, intelligendo de additione essentiali, maxime ubi potentia est habilis per se ipsam.

2. Ad illud quod obiicitur, quod omnis potentia addit supra substantiam: ergo etc; dicendum, quod non est simile, pro eo quod facultas essentialior potest esse potentiae, quam sit potentia substante; nihilominus tamen aliqua potentia est, quae ad idem genus habet reduci cum substantia, sicut habitum fuit supra .

3. Ad illud quod obiicitur, quod liberum arbitrium aliquo modo contrahit rationem et voluntatem: dicendum, quod hoc non est per additionem alicuius absoluti, sed propter concomitantiam rationis et voluntatis, quae simul concurrunt ad dominium liberi arbitrii: non tamen se concomitantur in productione cuiuslibet actus proprii. Aliquid enim appetit appetitus, circa quod non est deliberatio,

et aliquid novimus et credimus esse verum, sive voluntas velit credere, sive non.

4. Ad ultimum iam patet responsio, quoniam illud non concludit additionem alicuius qualitatis novae super rationem, sed solum concomitantiam voluntatis, quoniam sine voluntate ratio libera non esset, nec etiam e converso. Si autem istae duae potentiae ponantur in aliquo quantumcumque nudae, necesse est in eo ponere arbitrii libertatem: et sic planum est, quod liberum arbitrium, etsi dicat habitum complectentem rationem et voluntatem, non tamen dicit habitum accidentalem, sicut gratia vel virtus, immo potius dicit illarum duarum potentiarum dominium naturale respectu eius actus, qui est eligere sive consentire. Et propterea Sancti magis vocant liberum arbitrium facultatem vel potestatem, quam vocent habilitatem , ostendentes differentiam eius ad alios habitus animae.