QUAESTIO II.

Utrum materia producta sit in perfecta actualitate.

Secundo quaeritur, utrum materia illa producta sit in perfecta actualitate. Et quod sic, videtur:

1. Primo per textum Genesis secundo : Istae sunt generationes caeli et terrae in die, qua creavit Deus caelum et terram et omne virgultum agri etc: ergo in eodem die producta sunt quae prius dixit per sex dierum numerum fuisse distincta.

2. Item, Ecclesiastici decimo octavo : Qui vivit in aeternum creavit omnia simul. Si omnia simul sunt creata, ergo corporalia et spiritualia et omnis corporalium differentia.

3. Item, Iob quadragesimo : Ecce Behemoth, quem feci tecum; sed Behemoth est Angelus primo factus, et homo ultimo die factus: ergo omnia simul facta sunt.

His auctoritatibus arguit Augustinus pro sua opinione in hac parte.

4. Item, hoc ipsum ostenditur ratione. Ab agente perfectae potentiae debet exire effectus, secundum quod magis est manifestativus summae potentiae; sed maioris potentiae est posse simul omnia producere quam successive: ergo magis est declaranda divinae potentiae productio materiae cum perfecta actualitate formae simul et semel sibi collatae, quam postmodum ex illa successive eductae: si ergo Deus operatur, secundum quod eius potentiam magis decet , videtur etc.

5. Item, "perfecte sapientis est ordinare ": ergo si confusio repugnat ordinationi, videtur, quod Deus nihil produxerit cum confusione, cum sit perfecte sapiens: produxit igitur sub ordine. Sed ordo praesupponit distinctionem: ergo etc.

6. Item, perfectio effectus attestatur perfectae bonitati In efficiente: si ergo Deus est bonitatis perfectissimae, videtur, quod statim cum produxit materiam, debuit ipsam formis plene perficere, cum ipse hoc posset, et materia etiam exigeret. Si tu dicas, quod hoc non concludit, quod statim debuit perficere, sed quod ex rationabili causa et potuit et debuit differre: obiicitur contra hoc: quia natura et ars operatur quam citius potest, et de excellentia virtutis et bonitatis est, quod effectum suum compleat velociter: ergo si tam natura quam ars est imitatrix divinae artis et virtutis , videtur, quod Deus, eum statim complere potuerit, quod nulla mora temporis vel durationis distulerit.

Sed contra: 1. Primo per textum Genesis arguitur, ubi dicitur, quod per sex dierum spatium complevit Dominus opus, quod inchoaverat: ergo videtur, quod non subito materia sit in perfecta actualitate producta, secundum sacrae Scripturae sententiam. Si igitur "maior est huius Scripturae auctoritas quam omnis humani ingenii perspicacitas)), ut dicit Augustinus , magis standum est huic sententiae quam omni persuasioni humanae. Si dicas quod rudibus loquebatur legislator, nec potuit simul dicere quod simul potuit Deus facere: neutra istarum responsionum videtur sufficiens, quia propter ruditatem auditoris non debet ei aliquis dare occasionem deceptionis; Moyses autem bene noverat, quod ipsi verba eius ad litteram intelligerent: ergo scienter docebat eos id, unde possent decipi et errare. Item, quamvis non simul potuerit omnia di cere et opera illa exprimere, tamen potuit exprimere, omnia simul facta esse.

2. Item, Chrysostomus super Ioannem, homilia vigesima secunda ait, "quod simul exstitit per substantiam materiae non simul apparuit per speciem formae": ergo non videtur, quod simul producta sit sub formis. - Ad hoc sunt auctoritates communiter Sanctorum et doctorum, ut Ambrosii , Hieronymi, Gregorii, Basilii, Dionysii et Damasceni et aliorum plurium, tam Graecorum quam Latinorum.

3. Item, per rationem videtur hoc ipsum. Quamvis Deus posset statim hominem in beatitudine collocare et nniversum in ea perfectione, in qua erit post iudicium, facere; maluit tamen ordinem servare non solum in mundi existentia, sed etiam in decursu, quia efficacius sic manifestatur eius sapientia . Ergo similiter videtur, quod in primario rerum exitu non tantummodo servaverit ordinem quantum ad ipsum esse, sed etiam quantum ad ipsum producere sive facere: ergo non videtur, quod omnia simul produxerit, sed successive.

4. Item, divina potentia non tantum manifestatur in productione formae, sed etiam tantum et amplius manifestatur in eductione materiae; materia autem secundum maiorem sui capacitatem magis declarat efficientis potestatem. Sed tanto maior est capacitas in materia, quanto maior est in ea informitas: si ergo ad manifestationem divinae potentiae debuit materia produci capax, secundum quod erat possibile, videtur, quod Deus debuit eam producere in tanta informitate, in quanta materia posset aliquo modo subsistere: ergo non sub perfecta formarum distinctione.

5. Item, impossibile est, dies materiales simul esse: ergo impossibile est hoc intelligere, quod Deus simul omnia produxerit, et tamen ea produxerit per sex dies. Oportet ergo secundum positionem, quae ponit, omnia simul esse producta, senarium illum dierum intelligere spiritualiter, et ita lucem spiritualem et noctem spiritualem. Ergo si haec omnia simul producta sunt, in primo instanti divisa est lux a tenebris, id est boni Angeli a malis: ergo non fuit mora inter creationem et lapsum: quod est supra improbatum, et ostensum est esse contra Augustinum.

6. Item, cum sacra Scriptura ordinat opera sex dierum, aut ordinat quantum ad ordinem durationis, aut quantum ad ordinem naturae, aut quantum ad ordinem dignitatis. Si quantum ad ordinem dignitatis: ergo cum homo sit dignissima creaturarum, debuit eius productio attribui primae diei. Si quantum ad ordinem naturae: ergo productio solis et lunae ante productionem plantarum et herbae. Restat igitur, hoc esse dictum quantum ad ordinem temporis sive durationis.

CONCLUSIO.

Probabilius est, omnia corporalia simul esse creata secundum materiam, non autem simul, sed per sex dies esse distincta secundum formam.

Respondeo: Ad praedictorum intelligentiam notandum est, quod circa hanc quaestionem diversae fuerunt Sanctorum opiniones.

Quidam enim Sancti in hac quaestione magis secuti sunt viam theologicam, trahentes rationem ad ea quae sunt fidei. Quidam vero, inter quos praecipuus fuit Augustinus, magis secuti sunt viam philosophicam, quae illa ponit, quae magis videntur rationi consona; unde et intellectum Scripturae traxit ad rationis confirmationem et attestationem. Unde cum videatur rationabilius, a summa potentia omnia produci simul, et mora temporis interiacenlis nullius videatur esse utilitatis vel necessitatis; posuit, omnia simul esse producta, suam positionem confirmans per auctoritates sacrae Scripturae, et exponens illud quod videtur sibi contraire, videlicet de dierum distinctione, ostendens, quod illi dies non fuerunt dies materiales, sed potius spirituales, qui omnes simul potuerunt esse.

Et haec positio multum fuit rationabilis et valde subtilis.

Verumtamen, quia ad hanc positionem videtur intellectus Scripturae distrahi, et securius est et magis meritorium, intellectum nostrum et rationem omnino Scripturae supponere, quam ipsam aliquo modo distrahere: ideo communiter alii doctores, et qui praecesserunt Augustinum, et qui secuti sunt, sic intellexerunt et posuerunt, sicut textus et littera sacrae Scripturae Genesis sonare videtur. Unde posuerunt, omnia corporalia simul esse creata in materia, sed non simul, sed per senarium dierum, esse distincta in forma.

Hanc positionem, etsi minus videatur rationabilis quam alia, non tamen est irrationabile sustinere. Quamvis enim ratio non percipiat huius positionis congruitatem, prout considerationi suae innititur, percipit tamen, prout sub lumine fidei captivatur. Est enim huius successivae formationis et distinctionis ratio quadruplex, videlicet litteralis, moralis, allegorica et anagogica.

Litteralis in hoc, quod Deus non tantum in tendit facere quod potest, quantum etiam communicare creaturae quod potest recipere. Unde cum possit dare beatitudinem absque meritis, vult tamen, quod mereamur. Sic cum posset statim perficere materiam, maluit tamen ipsam sub quadam informitate et imperfectione facere, ut ex sua imperfectione quasi materia ad Deum clamaret, ut ipsam perficeret. Et hoc idem voluit per senarium dierum differre, ut in perfectione numeri simul ostenderetnr perfectio universi . Secundum enim arithmeticum senarius est numerus perfectus, quia constat ex omnibus suis partibus aliquotis, ita quod nec deficit nec excrescit. Partes autem aliquotae dicuntur, quae sumtae aliquoties reddunt totum .

Ratio moralis est, ut in hoc erudiatur homo, quod sicut natura corporea per se ipsam informis existit, tunc autem formatur, cum divina bonitas eius informitati tribuit formam: sic anima formari non potest per se ipsam, nisi Deus gratiam suam infundat . Cui etiam senarius numerus attestatur, quia tempus est merendi per universum tempus vitae praesentis, ut postmodum detur homini quies, quia non pervenitur ad perfectionem meriti usque ad consummationem gratiae finalis, post quam nulla sequitur vespera; et ideo dies septimus non habet sibi assignatum vespere in Scriptura .

Allegorica vero ratio est, quia, sicut expresse Augustinus ostendit, in illa prima mundi conditione, quae distincta est per senarium, totum spatium decursus mundi praesentis secundum sex aetates praesignatur: ut primus dies primae aetati respondeat, secundus secundae, et sic deinceps, secundum quod plane adaptat Augustinus super Genesim ad litteram : quod hic longum esset repetere.

Ratio autem anagogica est, ut in illa dierum distinctione intelligatur perfectio cognitionis in angelica natura beatificata, secundum quod plane ostendit Augustinus super Genesim ad litteram quasi per totum , quod ideo vocat ad litteram , quia expositionem istam, quam alii reputabant anagogicam, dixit Legislatorem intendisse ad litteram. Nihil tamen ibi asserendo dicit, sed protestatur ipse, modo inquisitorio se ibi procedere. Et sicut patet ex eius intentione ibidem , magis volebat intellectum ex Scriptura elicere, ex quo Scriptura non posset a viris philosophicis derideri, nec propter hoc aliquis, naturali philosophia imbutus, a fidei veritate retardari, sicut ipse aliquando fuerat retardatus, magis, inquam, quam intellectum principalem exponere, quem ibi habuit Legislator: et magis intendit ostendere, quid congruum fuerit vel tunc esse potuerit, quam quid factum fuerit. Et in duodecimo Confessionum ostendit, quod una et eadem Scriptura multipliciter potest intelligi, et in omnibus sensibus vere, quorum nullus Spiritum sanctum latuit, ex cuius inspiratione Scriptura edita fuit Et in hoc manifeste ostendit, quod aliis non contradicit

Hanc igitur positionem sustinendo, ad obiecta in contrarium respondendum est

1. Ad illud enim quod primo obiicitur de textu Genesis, dicendum, quod illud dictum est per recapitulationem, et iste terminus die ibi confunditur, ut teneatur pro diversis diebus, vel tenetur zeu gmatice , ut reddatur singulis membris illius recapitulationis.

2. Ad illud quod obiicitur de Ecclesiastici decimo octavo : Qui vivit in aeternum etc.; dicendum, quod Scriptura facit vim inter creare et facere. Nam creationem vocat productionem ex nihilo, factionem vero ipsam distinctionem: et hoc bene significatur Genesis secundo, ubi dicitur, quod cessavit ab omni opere suo, quod creavit, ut faceret. Omnes igitur Sancti in hoc concordant, quod omnia sunt simul producta in materia: et ideo concedunt, omnia simul esse creata, sed tamen non simul facta.

3. Ad illud quod obiicitur de Iob quadragesimo, dicendum, quod Gregorius exponit, quod tecum dicit ibi simultatem non temporis, sed similitudinem rationis, quasi dicat, ecce Behemoth, quem feci tecum, id est tibi similem in rationis capacitate.

4. 5. 6. Ad illud quod obiicitur, quod maioris potentiae est declarativum, producere multa simul; dicendum, quod Deus potentiam suam magis intendebat manifestare in productione de nonesse in euge quam postmodum in formatione: ibi enim magis manifestat sapientiam et bonitatem. Et ut singillatim et distinctim et appropriata in productione effectuum manifestaretur perfectio potentiae, sapientie et bonitatis: placuit divino Auctori praeinittere opus creationis, postmodum subiungere opus distinctionis, postremo vero opus ornatus et decorationis. Et in primo manifestatur potentia, in secundo sapientia, in tertio vero bonitas perfecta, licet omnia in. quolibet horum manifestari possint. Et ideo bene manifestata sunt post consummatum esse rerum illa tria, sicut si in principio statim materia fuisset producta et distincta et ornata.

Et per hoc patent duo sequentia, quae procedunt consimili via, vidolicet de bonitatis et sapientiae perfectione, illae enim rationes non concludunt, nisi quod Deus materiam in informitate non debuit relinquere, quia hoc esset contra ordinem et perfectionem; sed dum fecit informem, ut formaret, et imperfectam ut perficeret, ostendit, et perfectionem et ordinem a se materiae dari. Et si tu obiicias, quod ad perfectionem omnium horum spectat velociter effectum perficere et ordinare et distinguere: dicendum. quod illud verum est, ubi agens agit secundum totum suum posse; ubi vero condescendit possibilitati et infirmitati et utilitati alienae, non habet veritatem: et sic est in proposito. Sicut enim Deus sacram Scripturam nobis tradidit quasi radi modo et inepto, ut quilibet posset capere et intelligere, cum tamen in Christo sint infiniti thesauri sapientiae et scientiae : sic etiam in formatione rerum, quantum decebat, condescendit modo naturae et etiam eruditioni rationalis creaturae. Et quia ex illa dilatione homo erudiebatur, sicut prius visum est: ideo placuit divinae potentiae, bonitati et sapientiae, rerum formas sub dierum successione distinguere, cum tamen posset eis subito materiam distinguere et ornare.