▾
Bonaventure of Bagnoregio, In Secundum Librum Sententiarum
⎗←→⎘
▾
IN SECUNDUM LIBRUM SENTENTIARUM
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM I.
QUAESTIO II. Utrum mundus productus sit ab aeterno, an ex tempore.
ARTICULUS II. De principii unitate.
QUAESTIO I. Utrum creatio mutationem dicat.
QUAESTIO II. Utrum creatio dicat medium inter Creatorem et creaturam.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
ARTICULUS II. De rerum ordine ad finem et ad invicem.
QUAESTIO I. Quis sit finis principalior rerum conditarum, utrum divina gloria, an utilitas nostra.
ARTICULUS III. De modo distinguendi spiritum angelicum ab anima rationali.
QUAESTIO I. Utrum Angelus et anima differant specie.
QUAESTIO II. Quae sit differentia, per quam Angelus et anima differunt.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM II.
QUAESTIO II. Utrum inter tempus et aevum sit aliqua mensura media.
QUAESTIO III. Utrum spirituales et corporales substantiae simul creatae sitit.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO I. Utrum Angeli sint in loco corporeo.
QUAESTIO II. Utrum Angelus simul et semel sit in pluribus locis.
QUAESTIO IV. Utrum plures Angeli sint simul in eodem loco.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM III.
QUAESTIO II. Utrum materia, ex qua compositi sunt Angeli, sit eadem eum materia corporalium.
QUAESTIO III. Utrum materia corporalium et incorporalium sit una numero.
ARTICULUS II. De discretione personali.
QUAESTIO I. Utrum in Angelis sit mera discretio personalis.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO I. Utrum Deus malum condiderit Angelum.
QUAESTIO II. Utrum Angelus in primo instanti suae creationis fuerit malus propria voluntate.
QUAESTIO I. Utrum Angeli naturali dilectione dilexerint Deum propter ipsum et super omnia.
QUAESTIO II. Utrum Angelus naturali dilectione magis diligat superiorem, an parem, an inferiorem.
DURIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM IV.
QUAESTIO I. Dirum bonis Angelis revelari debuerit futura permansio.
QUAESTIO II. Utrum malis angelis revelari potuerit ipsorum damnatio.
QUAESTIO I. Utrum Angeli in ipsa creatione habuerint matutinam cognitionem.
QUAESTIO II. Utrum Angeli modo habeant cognitionem vespertinam.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM V.
QUAESTIO II. Utrum lucifer appetierit Deo aequiparari.
QUAESTIO I. Utrum minores Angeli peccaverint peccato superbiae.
ARTICULUS III. De conversione bonorum Angelorum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VI.
QUAESTIO I. Utrum lucifer fuerit de supremo ordine Angelorum.
QUAESTIO II. De quo ordine lapsi sint minores Angeli.
QUAESTIO I. Utrum angeli in locum infernalem ceciderint.
QUAESTIO II. Utrum daemones ceciderint in infernali supplicium.
QUAESTIO I. Utrum in daemonibus sit distinctio ordinum.
QUAESTIO II. Utrum inter angelos mulos sit praelatio.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VII.
QUAESTIO II. Utrum in daemonibus sit malae voluntatis continuatio.
QUAESTIO I. Utrum confirmatio mutet libertatis arbitrium.
QUAESTIO II. Utrum in daemonibus cadat oblivio.
QUAESTIO III. Utrum in daemonibus sit praecognitio quoad futura.
ARTICULUS II. De virtute daemonum.
QUAESTIO I. Utrum omnes formae inducantur a Creatore, vel ab agente creato.
QUAESTIO II. Utrum daemones veras rerum formas inducere possint.
QUAESTIO III. Utrum quis magicis artibus uti possit absque peccato.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VIII.
QUAESTIO II. Utrum Angeli quandoque assumant sibi corpora.
QUAESTIO I. Utrum corpus assumtum habeat veram formam corporis humani
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO II. Utrum daemones animabus illabi possint.
QUAESTIO III. Utrum daemones possint illudere sensus.
QUAESTIO IV. Utrum daemones cogitationes immittere possint.
QUAESTIO V. Utrum daemones possint malas affectiones incendere.
QUAESTIO VI. Utrum daemones scrutari possint secreta conscientiae nostrae.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM IX.
QUAESTIO II. Utrum distinctio Angelorum sit a natura, an a gratia.
QUAESTIO V. Utrum ad singulos ordines Angelorum fiat assumtio salvandorum.
QUAESTIO VII. Utrum ordines Angelorum sint tantum novem, an plures.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM X.
QUAESTIO I. Utrum aliqui Angeli mittantur.
QUAESTIO I. Utrum Angeli mittantur ad inflammandum affectum.
QUAESTIO I. Utrum Angeli locutio sit idem quod eius cogitatio.
QUAESTIO II. Dirum eadem locutio possit esse a Deo et ab Angelo.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XI.
QUAESTIO III. Utrum Christus habuerit Angelum custodem.
QUAESTIO I. Utrum Angelus subtrahat ab homine custodiae beneficium propter obstinationem.
QUAESTIO III. Utrum Angelus ex damnatione custoditi incurrat aliquod detrimentum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XII.
QUAESTIO III. Utrum materia corporalium creata sit sub aliqua diversitate formarum.
ARTICULUS II. De ipsius materiae quantitate.
QUAESTIO II. Utrum materia prima producta sit in die, an ante omnem diem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIII.
QUAESTIO II. Qualiter illa lux fecerit diem et noctem.
QUAESTIO I. Utrum lux sit corpus, vel forma corporis.
QUAESTIO II. Utrum lumen sit forma substantialis, an accidentalis.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIV.
QUAESTIO II. An firmamentum sit idem cum ignis elemento.
QUAESTIO I. An caelum sit figurae orbicularis.
QUAESTIO II. Utrum in caelo sit ponere dextram et sinistram.
QUAESTIO II. Utrum luminaria in suis orbibus moveantur molibus propriis.
QUAESTIO III. Utrum conveniat alicui orbi moveri absque slellis.
QUAESTIO I. Utrum luminaria habeant diversitatem perfectionum.
QUAESTIO II. Utrum diversa luminaria diversas habeant impressiones super corporalia.
QUAESTIO III. Utrum ex impressionibus luminarium causetur in hominibus diversitas morum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XV.
QUAESTIO III. Utrum corpora animalium magis constent ex elementis passivis quam activis.
QUAESTIO I. Utrum omnia sensibilia facta sint propter hominem.
QUAESTIO II. Quo ordine ex parte temporis Deus produxerit res sensibiles.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO III. Qui sit ordo productionis animalium respectu quietis.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVI.
QUAESTIO II. Utrum homo sit imago Dei naturaliter.
QUAESTIO III. Utrum esse imaginem conveniat homini proprie, ita quod nulli alii.
QUAESTIO I. Utrum imaginis ratio principalius reperiatur in Angelo quam in anima.
QUAESTIO II. Utrum imago principalius sit in masculo quam in femina.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVII.
QUAESTIO II. Utrum anima Adae fuerit producta ex materia.
QUAESTIO III. Utrum anima Adae fuerit producta ante corpus, vel postea.
QUAESTIO I. Utrum corpus Adae debuerit produci de natura pure caelesti.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVIII.
QUAESTIO III. Utrum ratio seminalis sit forma universalis, vel singularis.
QUAESTIO II. Utrum animae omnium fuerint simul productae.
QUAESTIO III. Utrum anima rationalis sit ex traduce.
DUBIUM CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIX.
QUAESTIO II. Utrum quaevis anima, etiam brutalis, ex prima conditione fuerit immortalis.
QUAESTIO I. Utrum corpus Adae, ipso non peccante, posset dissolvi.
ARTICULUS III. De immortalitate primi hominis quantum ad coniunctum.
QUAESTIO I. Utrum immortalitas inesset homini a natura, vel a. gratia.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XX.
QUAESTIO I. Utrum in statu innocentiae fuisset sexuum commixtio:
QUAESTIO II. Utrum in statu innocentiae in commixtione fuisset seminum decisio.
QUAESTIO III. . Utrum in emissione seminis in statu innocentiae fuisset delectationis intensio.
QUAESTIO IV. Utrum in coitu in statu innocentiae fuisset integritatis corruptio.
QUAESTIO V. Utrum quoties fuissent coniuncti, toties prolem genuissent.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXI.
QUAESTIO I. Quid moverit principaliter diabolum ad tentandum hominem.
QUAESTIO II. Utrum tentatio per serpentem fuerit conveniens.
QUAESTIO III. Utrum ordo et progressus tentationis in primis parentibus fuerit conveniens.
QUAESTIO I. Utrum carnis sit tentare.
QUAESTIO II. Utrum tentatio carnis a tentatione diaboli possit separari.
QUAESTIO III. Utrum tentatio carnis sit nobis difficilior tentatione diaboli.
ARTICULUS III. De quantitate peccati primorum parentum.
QUAESTIO II. Utrum peccatum primum hominis fuerit remissibile, vel irremissibile.
QUAESTIO III. Utrum primum peccatum fuerit grauissimum omnium peccatorum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXII.
QUAESTIO I. Quo genere peccati mulier peccaverit.
QUAESTIO II. Utrum id quod mulier appetiit, vir etiam concupierit.
QUAESTIO III. Quis gravius peccaverit, utrum vir, an mulier.
QUAESTIO I. Utrum peccatum primorum parentum fuerit ex ignorantia.
QUAESTIO II. Utrum ignorantia in aliquo homine possit esse culpa.
QUAESTIO III. Utrum ignorantia sit culpae excusatio.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIII.
QUAESTIO II. Utrum Deus debuerit permittere, hominem impugnari
QUAESTIO III. Utrum a viro iusto debeat desiderari tentationis impulsio.
QUAESTIO II. Utrum, si primi parentes stetissent in statu innocentiae, aliquando decipi potuissent.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIV.
QUAESTIO II. Utrum superior et inferior portio potentiarum sint diversae potentiae.
QUAESTIO III. Utrum divisio voluntatis per naturalem et deliberativam sit per diversas potentias.
QUAESTIO IV. Utrum intellectus agens et possibilis sint una potentia, an diversae.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIV.
QUAESTIO II. Utrum in superiori portione rationis possit esse veniale peccatum.
ARTICULUS II. Qualiter peccatum habeat fieri in inferiori parte rationis.
QUAESTIO I. Utrum aliquod peccatum habeat esse in inferiori parte rationis absque sensualitate.
ARTICULUS III. Quomodo peccatum habeat fieri et esse in sensualitate.
QUAESTIO II. Utrum in sensualitate possit esse mortale peccatum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXV
QUAESTIO II. Utrum liberum arbitrium sit potentia distincta a ratione et voluntate.
QUAESTIO III. Utrum liberum arbitrium complectatur rationem et voluntatem.
QUAESTIO V. Utrum liberum arbitrium addat aliquid supra rationem et voluntatem.
QUAESTIO VI. Utrum liberi arbitrii facultas insit principalius rationi, an voluntati.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
ARTICULUS UNICUS. De libero arbitrio in comparatione.
QUAESTIO I. Utrum liberum arbitrium sit aeque in omnibus, in quibus reperitur.
QUAESTIO III. Utrum liberum arbitrium, secundum quod liberum, possit in malum.
QUAESTIO IV. Utrum liberum arbitrium ab aliquo agente creato cogi possit.
QUAESTIO V. Utrum liberum arbitrium a Deo cogi possit.
QUAESTIO VI. Utrum liberum arbitrium propter ineptitudinem corporis ligari possit quoad usum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVI.
QUAESTIO II. Utrum id quod ponit gratia in gratificato, sit creatum, vel increatum.
QUAESTIO III. Utrum gratia sit in genere substantiae, vel accidentis.
QUAESTIO IV. Utrum gratia sit in genere accidentis corruptibili, vel incorruptibilis.
QUAESTIO V. Utrum gratia primo insit substantiae animae, vel potentiis.
QUAESTIO VI. Utrum gratia, comparetur ad animam in ratione motoris.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVII.
QUAESTIO III. Utrum gratia gratium faciens et gloria essentialiter differant.
QUAESTIO I. Utrum per gratiam contingat mereri ipsum gratiae donum iam habitum.
QUAESTIO II. Utrum per gratiam contingat mereri gratiae augmentum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVIII.
ARTICULUS II. De potestate liberi arbitrii absque gratia gratis data.
QUAESTIO III. Utrum liberum arbitrium, omni gratia destitutum, possit in aliquod bonum in genere.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIX.
QUAESTIO II. Utrum homo in statu naturae institutae potuerit mereri absque dono gratiae.
QUAESTIO I. Virum homo ante lapsum habuerit gratiam.
QUAESTIO I. Utrum homo habuerit tot virtutes ante lapsum, quot habuit post lapsum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXX.
ARTICULUS 1. De originalis peccati entitate.
ARTICULUS II De quidditate originalis peccati.
QUAESTIO I. Utrum peccatum originale sit concupiscentia.
QUAESTIO II. Utrum peccatum originale sit ignorantia,.
QUAESTIO I. Utrum aliquid transeat in veritatem humanae naturae per actum generativae.
QUAESTIO II. Utrum aliquid transeat in veritatem humanae naturae opere nutritivae.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXI.
QUAESTIO I. Utrum anima sensibilis in hominibus sit a generante.
QUAESTIO II. Ratione cuius partis primo insit animae peccatum originale.
QUAESTIO I. Utrum anima possit infici a carne.
QUAESTIO III. Utrum caro inficiatur ex propagatione tantum, vel ex propagatione et libidine.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXII.
QUAESTIO II. Utrum originale peccatum per baptismum deleatur quantum ad causam.
QUAESTIO Ii Utrum concupiscentia sit in anima, vel in carne ut in subiecto.
QUAESTIO II. Utrum concupiscentia sit a Deo.
ARTICULUS III. De aequitate divini iudicii in infusione et punitione animae.
QUAESTIO I. Utrum illam maculam, quam anima contrahit ex carne, debeat Deus ipsi imputare.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIII.
QUAESTIO I Utrum originale peccatum reperiatur in omnibus aequaliter.
QUAESTIO II. Utrum ponendum sit peccatum originale unum, vel plura.
ARTICULUS III. De poena peccati originalis.
QUAESTIO I. Utrum parvuli decedentes in solo originali puniantur poena ignis materialis.
QUAESTIO II. Utrum parvuli decedentes in sola originali puniantur aliquo dolore interiore.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIV.
QUAESTIO III. Utrum malum sit a bono secundum intentionem, vel praeter intentionem.
ARTICULUS II. De malo in comparatione ad subiectum, in quo est.
QUAESTIO I. Utrum aliquid sit ita malum, quod nihil habeat de bono.
QUAESTIO III. Utrum malum sit in bono tanquam aliquis habitus, an sit pura privatio.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXV.
QUAESTIO II. Utrum peccatum sit ipsa corruptio passio, essentialiter loquendo.
QUAESTIO III. Utrum peccatum ex eo, quod corrumpit bonum, contrarietur bono increato.
QUAESTIO III. Utrum modus, species et ordo per malum possint totaliter corrumpi.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVI.
QUAESTIO II. Utrum passiones animat poenae tantum sint, an poenae simul et peccata.
QUAESTIO II. Utrum poena possit esse in aliquo sine culpa praecedente.
ARTICULUS III. De comparatione poenae ad divinae iustitiae aequitatem.
QUAESTIO I. Utrum aliqua poena sit a Deo.
QUAESTIO II. Utrum omnis poena sit a Deo.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVII.
QUAESTIO I. Utrum a Deo sit omnis actio, secundum quod actio.
QUAESTIO I. Utrum actio iniusta, secundum quod iniusta, sit a Deo.
QUAESTIO II. Utrum operatio fortuita, secundum quod fortuita, sit a Deo.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVIII.
QUAESTIO III. Utrum bonae voluntatis sit unus solus finis, an possint esse plures.
QUAESTIO IV. Utrum malae voluntates habeant unicum finem.
QUAESTIO I. Utrum intentio sit in his solis, quae participant rationem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIX.
QUAESTIO II. Utrum conscientia sit habitus innatus, aut acquisitus.
QUAESTIO III. Utrum synderesis possit depravari per peccatum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XL.
QUAESTIO II. Utrum quantum quis intendit, tantum faciat.
QUAESTIO III. Utrum intentio absque bonis operibus sufficiat ad merendum vitam aeternam.
QUAESTIO I. Utrum opera exteriora aliquid addant supra bonam intentionem.
QUAESTIO III. Utrum bonitas operum addat ad bonae intentionis meritum quantum ad numerositatem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XLI.
QUAESTIO II. Utrum haec divisio fiat per differentias essentiales, an per accidentales.
ARTICULUS II. De comparatione actionis malae ad voluntatem.
QUAESTIO I. Utrum omne peccatum actuale sit voluntarium.
QUAESTIO III. Utrum sicut peccare, sic etiam puniri sit voluntatis proprium.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XLII.
QUAESTIO I. Utrum peccatum veniale et mortale conveniant in aversione.
QUAESTIO II. Utrum veniale conveniat cum mortali in reatu poenae aeternae.
ARTICULUS III. De modis dividendi peccata.
QUAESTIO I. Utrum peccatum habeat dividi per differentias materiales tantum, an etiam per formales.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XLIII.
ARTICULUS II. De eodem peccato quoad conditiones proprias.
QUAESTIO I. Utrum peccatum in Spiritum sanctum sit gravissimum.
ARTICULUS III. De speciebus et differentiis huius peccati.
QUAESTIO I. De numero et sufficientia specierum huius peccati.
QUAESTIO II. De speciebus huius peccati quoad rationes proprias.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XLIV.
ARTICULUS II. De potestate praesidendi.
QUAESTIO I. Utrum omnis potestas dominandi sit a Deo.
ARTICULUS III. De necessitate subiacendi potentiae praesidendi.
QUAESTIO I. Utrum Christiani teneantur subesse tyrannis sive potestati saeculari in aliquibus.
QUAESTIO II Utrum religiosi teneantur praelatis suis obedire in omnibus, quae non sunt contra Deum.
Quis sit ille finis, ex cuius bonitate voluntas est bona, et ad quem debent referri nostrae voluntates, ut sint rectae.
Secundo quaeritur, quis sit ille finis, ex cuius bonitate voluntas est bona, et ad quem debent referri nostrae voluntates ad hoc, quod sint reclae. Et quod huiusmodi finis sit caritas, videtur.
1. Primae ad Timotheum primo : Finis praecepti est caritas; sed ad illum finem referendae sunt voluntates, ad quem referuntur praecepta: si ergo caritas est finis praecepti, caritas est finis bonae voluntatis.
2. Item, ad Romanos decimo tertio : Qui diligit proximum legem implevit: et iternm: Plenitudo legis est dilectio; sed ad illud referendae sunt voluntates, in quo consistit plenitudo et consummatio legis: si ergo caritas et dilectio est huiusmodi, patet etc.
3. Item, hoc videtur ratione. Omnis bona voluntas ad hoc ordinatur, ut homo fruatur Deo, et ad hoc, quod habeat Deum; sed nos non fruimur Deo nec habemus ipsum nisi per caritatem: ergo habere caritatem non est aliud quam habere Deum: si ergo omnis bona voluntas est ordinata ad hoc, quod habeat Deum; videtur, quod finis omnis bonae voluntatis sit ipsa caritas .
4. Item, natura in operando finaliter intendit formam perficientem in esse naturae ergo voluntas in operando principaliter intendit formam perfectivam in esse moris; sed forma vel habitus perfectivus voluntatis in esse moris est ipsa caritas: ergo caritas est finis principalis omnis bonae voluntatis. Sed contra: 1. Ad Romanos decimo : Finis legis Christus; sed idem est finis legis et bonae voluntatis: ergo videtur, quod Christus sit principalis finis bonae voluntatis: non ergo caritas.
2. Item, Bernardus in libro de Diligendo Deo : "De amore venitur in caritatem, et de caritate venitur ad sapientiam": ergo sapientia est excellentius quam caritas; sed illud debet poni finis bonae voluntatis, quod est excellentissimum: ergo finis bonae voluntatis non est caritas, sed sapientia.
3. Item, finis est illud quo fruendum est: sed caritate non est fruendum, quia solo bono increato est fruendum : ergo videtur, quod caritas non sit finis principalis bonae voluntatis. Si tu dicas, quod finis bonae voluntatis non est caritas creata, sed increata; contra. Apostolus : Finis praecepti est caritas procedens de corde puro etc.; sed caritas procedens de corde puro et fide non ficta non est nisi caritas creata: ergo etc.
4. Item, finis bonae voluntatis est illud, quo habito, voluntas nihil ultra quaerit ; sed habita caritate, adhuc voluntas ultra quaerit aliquid, videlicet ipsum Deum; immo quanto maiorem habet caritatem, tanto magis quaerit: ergo videtur, quod caritas non habeat rationem finis.
5. Item, "quod est pondus in corporibus, hoc est amor in spiritibus "; sed pondus in corporibus nullo modo dicitur esse finis motus localis: ergo amor in spiritibus nullo modo dicetur esse finis appetitus rationalis, ergo nec voluntatis.
6. Item, finis et principium sunt distincta; sed caritas est radix omnium bonarum affectionum : si ergo finis consequitur illud quod est ad finem, et caritas est radix: videtur, quod nullo modo debeat dici finis bonae voluntatis.
CONCLUSIO.
Caritas est filiis omnis bonae voluntatis.
Respondeo: Dicendum, quod Magister recte dicit in eo, quod finem omnis bonae voluntatis caritatem assignat; secutus est enim in hoc doctrinam Apostoli et beati Augustini. Nam Apostolus expresse dicit, quod caritas est consummatio praecepti, et plenitudo legis. Augustinus etiam dicit in Enchiridio, quod "omnia praecepta divina referuntur ad caritatem". Et in libro de Doctrina christiana ostendit, quod ad caritatis mandatum commendandum ordinatur tota Scriptura; et ita caritas non tantummodo est finis bonae voluntatis, sed etiam totius sacraet Scriptorae et cognitionis secundum pietatem.
Licet autem Deus, vel beatitudo, sive Christus possit dici finis bonae voluntatis; maluit tamen Magister dicere, quod caritas sit finis, pro eo quod completa ratio finiendi competit ipsi caritati. Cum enim tripliciter dicatur finis, videlicet finis, in quo quiescitur, et finis, quo quiescitur; et finis, quo quiescitur, dicitur dupliciter: vel simpliciter, vel ut nunc; quolibet istorum modorum caritas est finis bonae voluntatis. Nam caritas increata, quae Deus est, de qua dicitur primae Canonicae Ioannis : Deus caritas est, est finis, in quo quiescitur. Caritas vero creata et consummata, utpote caritas patriae, est finis, quo quiescitur simpliciter in Deo. Caritas vero inchoata, utpote caritas viae, est finis, quo quiescitur in Deo ut nunc. Sicut enim locatum non quiescit in loco nisi mediante pondere, sic anima in Deo non habet quietari, qui est eius locus et finis ultimus nisi mediante dilectione, quae habet considerare bonum sub ratione boni. Bonum autem sub ratione boni simul tenet rationem finis et amabilis ; et propterea intentio finis potissime attribuitur caritati.
Concedendas sunt igitur rationes, quae hoc ostendunt.
1. Ad illud ergo quod obiicitur, quod Christus est finis praecepti; dicendum, quod per hoc non excluditur, quin caritas sit finis. Nam etsi Christus sit finis, in quo quiescitur, nihilominus caritas potest esse finis, quo quiescimus in Christo. Rursus, caritas, secundum quod est finis, in quo quiescimus, convenit toti Trinitati; et ideo simul possunt haec duo stare, quod Christus sit finis legis et caritas similiter .
2. Ad illud quod obiicitur, quod de caritate pervenitur ad sapientiam, ergo sapientia est excellentior; dicendum, quod secundum quod Bernardus loquitur ibi de sapientia, sapientia nonHlicit aliud donum quam caritas, sed novum statum eiusdem doni, ita quod caritas communiter accepta distinguitur contra caritatem dictam appropriate. Prout tamen caritas describitur communiter, sic continet et amorem et sapientiam; et hoc modo ponitur esse finis praecepti .
3. Ad illud quod obiicitur, quod finis est illud quo fruendum est; dicendum, quod secundum quod finis dicitur dupliciter, scilicet quo quiescitur, et in quo quiescitur, sic frui aliquo dicitur dupliciter: aut sicut obiecto, aut sicut dispositivo; et utroque modo caritate fruimur. Nam caritate, quae Deus est, fruimur sicut obiecto; caritate, quae habitus est, fruimur sicut dispositivo; et sic patet, quod illud non obviat proposito .
4. Ad illud quod obiicitur, quod voluntas habito fine suo quiescit: dicendum, quod illud verum est, quando habet finem suum complete: caritas autem, etsi in via habeatur, non tamen habetur complete; Ignis enim est in Sion, et caminus in Ierusalem . Cum autem habebitur in patria, nihil ultra quaeretur, pro eo quod per eam habebitur bonum increatum, in quo consistit finis et quietatio omnium nostrorum desideriorum.
5. Ad illud quod obiicitur, quod pondus in corporibus non est finis motus: dicendum, quod non est simile, quia pondus reperitur in corporibus, tam in absentia loci debiti quam in praesentia; caritas autem nunquam est in anima, nisi Deo praesente. Unde omnis qui habet caritatem, habet Deum; et propterea, dum omnis nostra operatio ad habendum Deum ordinatur, ordinatur ad habendam caritatem. Non sic autem est de pondere, quia non quodlibet corpus habens pondus habet locum sibi debitum.
6. Ad illud quod obiicitur, quod finis et principium sunt diversa; respondent aliqui, quod caritas differenti modo est principium et finis; nam principium est boni operis secundum esse inchoatum, et finis est secundum esse consummatum et perfectum. Ad hoc enim unusquisque bene operatur, ut in eo Dei amor et caritas augeatur .
Aliter potest dici et probabilius, quod sicut modus, species et ordo super idem fundantur, et tamen modus dicit comparationem ad efficiens, et species ad exemplar, et ordo dicit comparationem ad finem sic caritas respectu boni operis potest habere et rationem efficientis et finis secundum diversas comparationes. Caritas enim continuat voluntatem nostram ipsi Deo ut principio moventi, et conformat ut regulae dirigenti, et coniungit ut fini quietanti; et ideo, sicut ipse Deus habet rationem efficientis, in quantum movet, et formalis, in quantum dirigit, et finalis, in quantum quietat: sic et ipsa caritas respectu operis rationem habet istius triplicis causae; nec est inconveniens, quia secundum Philosophum tria genera causarum possunt in unum coincidere. Et sic patet, quod etsi caritas sit principium boni operis, nihilominus potest esse finis secundum diversas comparationes.
Et per hoc patet responsio ad illud, quod ultimo quaerebatur, quare caritas dicitur radix et forma virtutum et finis. Hoc enim dicitur secundum diversas comparationes nostrae voluntatis ad divinam voluntatem: dicitur etiam super hoc vinculum perfectionis in comparatione ad proximos, qui nobis iunguntur vinculo caritatis.