QUAESTIO I.

Utrum Deus debuerit facere hominem impeccabilem.

Circa primum sic proceditur et ostenditur, quod Deus debuit facere hominem impeccabilem sive inexpugnabilem, et hoc:

1. Primo per divinam bonitatem, quia, ut dicit Dionysius , " optimi est optima adducere "; sed melior est natura rationalis, quae non potest peccare, quam quae potest: ergo videtur, quod decuerit Deum optimum, facere hominem ad peccandum impossibilem, et ita inexpugnabilem.

2. Item, hoc ipsum videtur per divinam liberalitatem. Ad excellentiam enim liberalitatis non solum facit dare multa et magna, sed etiam dare velociter ; sed donum gratiae confirmantis et beatificantis hoc maius est quam donum cuiuslibet gratiae gratum facientis: ergo si hoc Deus dare homini disposuerat, et homo ex prima sui conditione ad hoc idoneus erat; videtur, quod statim cum eum fecit, debuit ei hoc donum dare; a sed si hoc haberet, esset inexpugnabilis: ergo etc.

3. Item, hoc ipsum ostenditur tertio ex parte sapientiae . Maioris enim sapientiae est scire mala praecavere, quam, postquam facta sunt, remedium adhibere: ergo si divina sapientia maxime manifestanda erat in hominis conditione, videtur, quod talem debuit eum facere et tantam sibi cautelam adhibere, quod non posset in malum incidere.

4. Item, hoc ipsum ostenditur ex parte divinae potentiae. Quanto enim potentia maior est, tanto velocius operatur: magis igitur divina potentia manifestatur in operatione subita quam in operatione successiva. Si igitur hominis gratificatio et confirmatio et glorificatio est immediate a Deo, videtur, quod Deus subito et in eodem instanti, in quo hominem fecit, debuit eum gratificare et in gratia confirmare, ac per hoc inexpugnabilem facere.

Sed contra: 1. Gloria est bonum laudabile; sed nullus est laudandus in eo quod habet, nisi habeat illud per merita: ergo si Deus fecit hominem ad hoc, ut perveniret ad statnm gloriae et praemii; videtur, quod debuit etiam facere hominem in statu meriti. Sed status meriti et praemii debent esse distincti, sicut status viae et patriae, secundum legem communem: ergo et dona viae et patriae. Si igitur habere impossibilitatem ad peccandum hoc spectat ad securitatem beatitudinis, videtur, quod a principio non debuit homini dari: ergo debuit homo expugnabilis fieri.

2. Item, ad plenam perfectionem universi decuit, fieri omnem creaturam, quae a ratione recta potuit excogitari, sicut dicit Augustinus in tertio de Libero Arbitrio ; sed rationabiliter cogitari potest, ad perfectionem universi spectare creaturam, quae haberet libertatem arbitrii et relicta esset in manu consilii sui: hanc igitur decuit fieri et in statu vertibilitatis constitui. Sed hoc nulli creaturae magis competit quam homini: ergo etc.

3. Item, universum ex oppositione mali ad bonum decoratur " quasi quibusdam antithetis ", sicut dicit Augustinus , et Ecclesiasticos innuit trigesimo tertio: Contra malum bonum etc. Si ergo Deus universum venustare debuit et decorare, videtur, quod hunc decorem universo non debuit auferre; sed si fecisset hominem inexpugnabilem, iam hic decor non esset: ergo etc.

4. Item, hoc videtur quarto, quia Deus universum fecit ad sui ipsius manifestationem : et sicut Deus est summe potens et sapiens, sic est summe iustus et misericors: ergo tale debuit facere universum, in quo manifestaretur eius summa iustitia et summa misericordia. Sed summa iustitia non manifestatur nisi in severitate punitionis malorum; summa misericordia non manifestatur perfecte nisi in liberatione miserorum et remissione delictorum; haec autem non possent esse, nisi rationalis creatura facta esset in statu, in quo posset peccare et expugnari: ergo divina iustitia et misericordia exigebat, hominem vertibilem et expugnabilem fieri.

CONCLUSIO.

Ad manifestandam Dei potentiam, sapientiam, misericordiam et iustitiam congruum fuit, hominem peccabilem creari.

Respondeo: Ad praedictorum intelligentiam est notandum, quod etsi ipsa divina operatio non indigeat approbatione, pro eo quod quidquid Deus facit, bene facit et recte facit: verumtamen ad excitandam devotionem in mente fidelium, et compescendam rabiem in ore blasphemantium et Deum in suis operibus inculpandum, quadruplex potest ratio assignari, quare Deus talem fecit hominem, ut posset ab adversario expugnari.

Et prima est manifestatio divinae potentiae. Voluit enim Deus ostendere homini, quia, sicut sine eo factus non fuerat, ita nec sine ipso persistere poterat. Ut igitur homo nosset, quod divinum posse non solummodo est omnis potentiae causativum, sed etiam omnis potentiae conservativum, et quod ipsum solum est, quod non potest deficere nec expugnari: ideo placuit sibi, creaturam rationalem facere vertibilem et expugnabilem, nec ipsam confirmare, quousque experimento disceret, quod ipse solus est, in quo non cadit nonposse .

Secunda ratio est manifestatio divinae sapientiae. Maioris enim sapientiae ostensivum est scire ordinare bona cum malis et elicere bona ex malis, quam ordinare solum bona cum bonis; et ideo, cum non deceret Deum mala facere, debuit talem facere creaturam, quae posset in operando deficere et malum committere, ut Deus mala illa ordinando suam sapientiam declararet .

Tertia ratio sumitur ex manifestatione divinae misericordiae, quae potissime manifestata est, cum unigenitum Filium suum tradidit ad liberationem servi .

Quarta ratio sumitur ex manifestatione divinae iustitiae, quae potissime manifestatur in hoc, quod Deus retribuit unicuique secundum opera sua, praecipue in aeterna punitione malorum. Haec autem retributio et punitio et etiam praefata misericordiae liberatio non esset, nisi Deus creaturam rationalem, et praecipue hominem, in statu vertibilitatis fecisset, et ita potentem impugnari et expugnari.

Et ideo congruum fuit, Deum hominem in tali statu facere; et concedendae sunt rationes ad hoc inductae. 1. Ad illud quod primo obiicitur, quod Deus debuit facere hominem optimum: dicendum, quod optimum simpliciter, et est optimum in ordine. Cum autem dicit Dionysius, quod optimi est optima adducere, non intelligit absolute, sed in ordine ; et ideo ex hoc non sequitur, quod homo debuerit fieri in optimo statu simpliciter, sed in statu, in quo optime salvaretur universitatis ordo et pulcritudo. Et sic factus est, cum productus fuit in statu vertibilitatis, ut ordinato processu perveniret a merito ad praemium, ab imperfecto ad perfectum, ab inferiori ad supremum.

2. Ad illud quod obiicitur de summa liberalitate, dicendum, quod etsi Deus sit liberalissimus, tamen liberalitas non praecludit viam iustitiae et sapientiae. Ideo sic dona sua distribuit largiter, ut tamen non excludatur sapientiae recta ordinatio et iustitiae iusta retributio. Ideo non statim debuit beatificare et confirmare, sed merita hominis exspectare.

3. Ad illud quod obiicitur, quod maioris sapientiae est praecavere malam etc.; dicendum, quod falsum est; immo multo maioris sapientiae est morbum bene curare, quam naturam a morbo praeservare. Unde Augustinus in Enchiridio : " Melius iudicavit Deus de malis bona facere, quam mala nulla permittere ". Et maiori etiam sapientiae attestatur, ut praedictum est, sic res ordinare, ut ex supervenienti etiam deordinatione non deturpentur, sed earum ordinatio decoretur.

4. Ad illud quod obiicitur de potentia, dicendum, quod si in omnibus operibus divinis manifestetur divina potentia, ea tamen quae spectant ad hominis gratificationem et glorificationem, plus sunt ad manifestationem divinae misericordiae et iustitiae quam potentiae. Ideo maior est congruentia in proposito quam in opposito. Nihilominus tamen quantum ad aliquem modum ex ipsa humana infirmitate et indigentia plus innotescit homini divina potentia, quam si homo nunquam conspexisset vertibilitatem in rationali creatura.