QUAESTIO II. Utrum operatio fortuita, secundum quod fortuita, sit a Deo.

Secundo quaeritur, utrum operatio fortuita, secundum quod fortuita, sit a Deo. Et quod sic, videtur:

1. Quia tam fortuita quam casualis actio est ex causis confluentibus, ob aliud inceptis; unde Boethius in quinto de Consolatione : " Casus est inopinatus rei eventus ex causis concurrentibus, ob aliud inceptis ". Sed tam concursus causarum quam inchoatio propter aliud est a Deo: ergo si nihil plus requiritur ad hoc, quod aliquid sit fortuitum vel casuale; videtur, quod tam fortuita quam casualia, secundum quod huiusmodi, sint a Deo.

2. Item, sicut ens per se est a Deo, in quantum est per se, sic et accidens est a Deo, in quantum est accidens: ergo sicut operatio causae per. se a Deo est, ita et operatio causae per accidens. Sed casuale et fortuitum, secundum quod huiusmodi, dicit operationem vel effectum causae per accidens, sed naturale et artificiale dicit effectum causae per se: ergo sicut omne naturale et artificiale est a Deo, in quantum huiusmodi, sic omne casuale et omne fortuitum, in quantum huiusmodi, est a Deo.

3. Item, quandocumque aliqua diversa concurrunt ad unius effectus productionem, necesse est, quod per unum aliquid coniungantur; sed causae, a quibus oritur tam casuale quam fortuitum, et sunt diversae quantum ad rem et sunt diversae quantum ad intentionem: ergo si uniuntur, coniunguntur per aliquid, quod est supra eas. Sed nihil est supra agens naturale et agens a proposito nisi solus Deus: ergo talium causarum concursus a Deo est: et huiusmodi causarum concursus facit effectum casualem vel fortuitum: ergo etc.

4. Item, potentior est ad agendum causa per se quam causa per accidens; sed causa per se nullum effectum producere potest, quin adiuvetur a Deo: ergo nec causa per accidens. Sed causae per accidens sunt casus et fortuna, sicut vult Philosophus in secundo Physicorum : ergo cum eorum effectus sint casuale et fortuitum, in quantum huiusmodi, videtur etc Si tu dicas, quod casuale, secundum id quod est, a Deo est, non tamen secundum quod casuale, quia dicit privationem intentionis, non positionem: contra hoc est: quia, sicut natura operatur per intentionem, ita operatur etiam uniformiter et modo consueto: sed cum aliqua operatio fit praeter solitum cursum naturae, illa quidem operatio dicitur miraculum, et talis operatio ponitur a Deo, inquantum talis . Si ergo operatio, quae fit praeter consuetudinem, in quantum huiusmodi, est a Deo, pari ratione et operatio, quae fit praeter intentionem, in quantum huiusmodi, est a Deo.

5. Item, fortuitum eo ipso dicitur fortuitum, quia est ab aliquo agente intendente aliud, sicut inventio thesauri est ab eo qui intendit arare terram: sed quod ille aliud intendat, hoc bonum est et a Deo est: similiter, quod thesaurum illum inveniat, hoc bonum est et a Deo est: ergo fortuitum, ut fortuitum est, a Deo videtur esse.

1. Sed contra hoc arguit Augustinus in libro: Octoginta trium Quaestionum sic: " Quidquid casu fit, temere fit; quidquid temere fit, non fit providentia ": si igitur omne quod fit a Deo, fit per providentiam, quia Deus nihil agit sine providentia; videtur, quod casuale et fortuitum, in quantum uniusmodi, non sit a Deo.

2. Item, casus et fortuna accidit per defectum praecognitionis; sed Deus nihil potest facere nisi praecognoscens et praesciens: ergo nihil casuale, in quantum huiusmodi, a Deo est .

3. Item, sicut bonum repugnat malo, ita fortuna repugnat providentiae; sed a Deo, qui summe bonus est, non potest egredi aliqua operatio iniusta: ergo pari ratione, cum sit summe prudens , non potest ab eo exire aliqua operatio fortuita.

4. Item, fortuitum, secundum quod fortuitum, ortum habet a causa per accidens: ergo si Deus esset causa fortuiti, secundum quod huiusmodi, Deus esset causa alicuius rei per accidens. Sed causa per accidens reduci habet ad causam nobiliorem : ergo aliqua causa esset nobilior Deo; quod est absurdum.

5. Item, sicut iniustitia se habet ad suam causam, sic casuale et fortuitum ad suam: sed iniustitia non potest esse ab aliquo nisi operante iniuste: ergo casuale et fortuitum non potest esse, nisi ab eo qui operatur casualiter et fortuite. Sed Deus nullo modo operatur casualiter nec fortuite: ergo casualis sive fortuita operatio, secundum quod huiusmodi, non est a Deo.

CONCLUSIO.

Casuale et fortuitum, secundum quod huiusmodi, a Deo non est, etsi a Deo est, secundum id quod est.

Respondeo: Dicendum, quod etsi casuale vel fortuitum, secundum id quod est, sit a Deo; in quantum tamen casuale vel fortuitum, a Deo non est. Et ratio buins est, quia fortuitum et casuale aliquid ponunt, utpote effectum, qui est ex concursu causarum ob aliud inceptarum; aliquid etiam privant; dicit enim casus et fortuna defectum intentionis et praecognitionis. Et quoniam operatio causarum et concursus ad producendum tales effectus aliquid est, ideo a Deo est: quia vero privatio intentionis defectus est, ideo a Deo non est. Et quoniam casuale et fortuitum, ut sic nominantur, imposita sunt a tali defectu: hinc est, quod non sunt concedenda a Deo esse. Et hoc vult dicere Augustinus in libro Octoginta trium Quaestionum, cum dicit: "Quod casu fit, temere fit"; et ideo, sicut non concedimus, quod temerarium, secundum quod huiusmodi, sit a Deo: sic non est concedendum, quod casuale vel fortuitum, secundum quod huiusmodi, sit a Deo.

Et quia tam casuale quam fortuitum, ut sic est, est nomen impositum a privatione intentionis: secundum quod privatio intentionis dupliciter potest intelligi, secundum hoc casuale et fortuitum dicitur dupliciter. Uno enim modo potest intelligi privatio intentionis universaliter respectu cuiuscumque agentis, sive particularis sive universalis, sive operantis sive cooperantis, sive exsequentis sive gubernantis. Et hoc modo nihil est casuale, et casus et fortuna hoc modo nihil sunt. Et hoc modo posuerunt aliqui philosophi casum, et improbat Augustinus in libro Octoginta trium Quaestionum per hoc, quod providentia totus mundus administratur: et ita nihil fit, quod non pertineat ad opus providentiae. Alio modo potest intelligi privatio intentionis respectu agentis particularis, utpote particularis naturae et intellectus creati: et hoc modo aliquid est casuale, et easus aliquid est, secundum quod dicit Boethius in libro de Consolatione definiens casum et ostendens, qualiter quis potest operari casualiter, videlicet cum aliquid assequitur inopinate; et ideo dicit: " Casus est inopinatus rei eventus", ubi simul tangit privationem et positionem: positionem per hoc, quod dicit eventum; privationem in hoc, quod dicit inopinatum; et illa quidem privatio non est respectu Dei, quia Deus nihil potest facere inopinate sive improvise, nec etiam a Deo est, cum sit defectus, sed potius a defectibilitate creaturae.

Concedendae sunt igitur rationes ostendentes, quod nihil est a Deo casuale, et quod casuale, secundum quod casuale, non est a Deo.

1. Ad illud vero quod primo obiicitur in contrarium, quod concursus causarum a Deo est: iam patet responsio. Arguit enim de casu, secundum quod dicit positionem, non secundum quod dicit defectum.

2. Ad illud quod obiicitur, quod a Deo est causa per se et per accidens; dicendum, quod aliter dicitur accidens de ente, prout est differentia entis, aliter prout est differentia causae. Prout enim est differentia entis, dicit habitudinem ad subiectum, quae quidem est positio, non privatio. Prout autem est differentia causae, dicit privationem intentionis, per quam aliquid dicitur esse causa alicuius per se .

Et ideo non sequitur, quod si modus essendi per accidens, in quantum huiusmodi, sit a Deo, quod et modus operandi per accidens, in quantum huiusmodi, sit a Deo.

3. Ad illud quod obiicitur, quod diversae causae indigent aliquo superiori coniungente ad hoc, quod possint unum effectum producere; dicendum, quod illud dupliciter potest intelligi: uno modo vere, alio modo false. Si enim ita intelligatur, quod ad hoc, quod aliquae duae causae concurrant, necessaria sit nova influentia causae superioris plus, quam si non concurrerent, et quaelibet operaretur per se: sic non habet veritatem. Hoc enim ipso, quod aliquis abscondit in terra thesaurum, et aliquis fodit in eadem terra, sine nova influentia illae duae operationes causant thesauri inventionem. Si autem ita intelligatur, quod omnes causae, quae concurrunt ad unum effectum, reducuntur ad aliquod unum principium; sic veritatem habet, pro eo quod illa quae non possunt reduci ad unum principium, omnino sunt diversa; et ideo nunquam possunt ad unum effectum concurrere. Si enim in udo principio non convenirent, iam omnino non haberent aliquid commune; et ideo necesse est ponere, quod tam causae concurrentes quam earum concursus sint ab uno principio primo. Sed tamen ex hoc non sequitur, quod casuale, in quantum hujusmodi, sit a Deo, quamvis sit a Deo, secundum id quod est: quia casus non tantum dicit eventum, sed etiam eventum inopinatum .

4. Ad illud quod obiicitur, quod causa per accidens indiget adiutorio, sicut causa per se: dicendum, quod verum est respectu eius quod efficit, sed non indiget adiutorium respectu eius, in quo deficit; per se enim potest deficere, sed non per se potest efficere. Et ideo non sequitur ex hoc, quod casuale sit a Deo, nisi secundum id, secundum quod aliquid ponit, non secundum quod dicit privationem intentionis. Et si obiiciat, quod miraculum, in quantum huiusmodi, est a Deo, et tamen dicit privationem consuetudinis, quia fit praeter solitum cursum: dicendum, quod aliter miraculum fit praeter solitum cursum, et aliter fortuitum praeter intentionem. Miraculum enim fit sic praeter solitum cursum, ita quod supra cursum naturae, unde plus dicit positionis quam privationis: casuale vero non ita fit praeter intentionem, quod fiat supra intentionem, sed deficit ab intentione.

5. Ad illud quod obiicitur, quod Deus potest , quod aliquod agens unum assequatur et aliud intendat, ita quod utrumque sit a Deo: dicendum, quod verum est: sed assequi unum et intendere aliud hoc non facit casus vel fortuna, in quantum quis aliud intendit ab eo quod assequitur, sed in quantum non praevidet nec intendit illud quod assequitur. Si enim illud et aliud intenderet, iam non operaretur casualiter sive fortui te. Licet autem intendere ad aliud sit a Deo, non tamen a Deo est non intendere illud quod assequitur, quia primum dicit positionem, et secundum privationem: et casuale sive fortuitum, in quantum hujusmodi, non denominatur a primo, sed a secundo: et propterea, in quantum tale, non est a Deo, sed a defectu reperto in agente creato .

QUAESTIO ID. Utrum enuntiatio falsa, secundum quod falsa, sit a Deo.

Tertio quaeritur, utrum enuntiatio falsa, secundum quod huiusmodi, sit a Deo. Et quod sic, videtur.

1. Quandocumque aliqua duo fundantur super Mdem secundum rem, si unum est a Deo, et reliquum; sed falsitas alicuius propositionis et veritas suae oppositae fundantur super idem hoc enim ipso, quod haec est vera: homo est animal, haec est falsa: homo non est animal ergo cum omnis propositionis veritas sit a Deo, videtur, quod omnis propositionis falsitas sit a Deo.

2. Item, averitas est adaequatio rei et intellectus ", et falsitas est inadaequatio rei et intellectus,

per oppositum; sed sicut se habet aequalitas et inaequalitas in rebus, ita se habet aequalitas et inaequalitas in propositionibus: sed aequalitas et inaequalitas in rebus sunt ab ipso Deo

sicut enim a Deo est, quod aliqua duo sint aequalia, sic a Deo est, quod aliqua duo sic se habeant, quod unum excedat reliquum: unde Augustinus dicit, quod "si essent aequalia, non essent omnia "

ergo pari ratione adaequatio et inadaequatio signi ad signatum est ab eodem Principio.

3. Item, ab eo est falsitas propositionis, qui solus potest facere, propositionem ipsam esse falsam; sed demonstrato aliquo peccatore, ista est vera: iste non est iustus; et nullus potest facere, hanc esse falsam, nisi solus Deus, qui potest ei dare iustitiam: ergo etc.

4. Item, maioris dignitatis et potestatis est falsificare hanc propositionem: iste est peccator, quam verificare eam; qui enim peccat, hoc ipso quod peccat, veri fleat eam, et hoc indignitatis est: ergo si omnis propositionis veritas a Deo est, videtur multo fortius, quod talis propositionis falsitas sit a Deo.

Sed contra: 1. Omne quod Deus potest facere, habet exemplar in Deo; sed enuntiatio falsa, secundum quod falsa, non habet exemplar in Deo, cum ipsa veritas sit ratio exemplandi: ergo enuntiatio falsa, secundum quod falsa, non est a Deo .

2. Item, sicut se habet bonitas ad malitiam, sic se habet veritas ad falsitatem: sed a summa bonitate nullo modo potest esse malitia: ergo a summa veritate nullo modo potest esse falsitas.

3. Item, "verum et ens convertuntur sed a Deo non potest aliquid esse, quod non sit aliquo modo ens

si enim pure nihil esset, a Deo non esset

ergo a Deo non potest esse nisi verum. Sed enuntiatio falsa, in quantum huiusmodi, dicit privationem veri: ergo videtur, quod a Deo non debeat causari, secundum quod huiusmodi.

4. Item, omne quod Deus potest facere, potest dicere: sed falsum non potest dicere: ergo non potest facere. Probatio minoris: si dicit falsum, aut ergo scienter, aut ignoranter. Ignoranter non: hoc constat. Si scienter; sed quicumque dicit falsum scienter, mentitur: ergo Deus mentiretur; quod profanum et impium est dicere.

CONCLUSIO.

Enuntiatio falsa sub ratione falsitatis non est a Deo, facit tamen Deus aliquid, quo facto aliqua oratio est falsa necessario.

Respondeo: Dicendum, quod falsitas nihil aliud est quam defectus veritatis in re, quae nata est verificari; sicut malitia dicit privationem bonitatis et rectitudinis circa actionem, quae nata est rectificari; et ideo, sicut actio mala, in quantum actio, est a Deo, in quantum vero mala et iniusta, a Deo non est : sic et ennutiatio falsa, in quantum enuntiatio, a Deo est, in quantum vero falsa, non est a Deo.

Unde, quemadmodum in actione duplex consideratur bonitas: una naturae, et altera moris, et una est essentialis, et altera accidentalis; et ideo una privatur, altera relinquitur, et ratione illius bonitatis, quae relinquitur, actio illa est a Deo: sic in omni enuntiatione duplex est veritas: una essentialis, et haec est veritas, qua propositio repraesentat illud, ad quod repraesentandum instituta est; et haec nunquam priuatur ab enuntiatione; omnis enim enuntiatio significat illud, ad quod instituta est, sive sit vera, sive falsa. Alia vero est veritas accidentalis, quae attenditur in propositione, in hoc quod representat rem, secundum quod est

tunc enim dicitur adaequari signum signato: et veritas enuntiationis non est aliud quam quaedam adaequatio

et haec veritas privatur per falsitatem. Tunc enim est propositio vel enuntiatio falsa, quando signum non representat rem, sicut est, vel res non est, sicut representatur per signum. Et. hoc est quod dicit Philosophus : "Ab eo quod res est, vel non est, dicitur oratio vera, vel falsa "; hoc est dicere, ab eo quod res est, sicut representatur, dicitur oratio vera; ab eo quod res non est, sicut representatur, dicitur oratio falsa. Sicut igitur iniustitia est privatio rectitudinis, sic falsitas est defectus adaequationis: et ideo, sicut Deo ut auctori non attribuitur iniustitia actionis, sic non debet ei attribui falsitas orationis. Utroque enim modo defectus est, et nullus defectus Deo attribuendus est.

Notandum est tamen, quod etsi nullus defectus sit a Deo, magis tamen aliquis defectus elongatur a causalitate Dei quam alius, secundum quod sunt diversi modi deficiendi. Est enim quidam defectus, qui dicit privationem alicuius positionis et ordinis, sicut est defectus culpabilis: et iste est defectus vituperabilis et vituperabilem reddit actorem ; et talem defectum Deus non facit, nec etiam facit aliquid, quo facto creatura tali defectu deficiat necessario. Unde Deus nec facit peccatum, nec facit aliquem peccare, nec facit aliquid, quo facto necessario sequatur peccatum ratione illius quod Deus facit. Hoc dico propter animae infusionem, in qua necessario contrahitur culpa originalis; sed hoc non est ex actu Dei, sed ex prevaricatione primi parentis .

Est et alius defectus, qui est privatio alicuius positionis, non tamen est privatio ordinis; contingit enim, aliquos defectus ordinari. Et talis defectus, licet non possit Deo attribui secundum quod defectus, potest tamen ei attribui secundum quod ordinatus; et de tali defectu licet non possit dici, quod Deus eum faciat, quia defectum facere est deficere; potest tamen dici, quod facit aliquid, quo facto necessario consequitur ille defectus; et talis defectus est falsitas et ignorantia et caecitas et consimiles. Unde quamvis pon possit concedi, quod Deus faciat falsitatem orationis sive orationem falsam, secundum quod falsa est; potest tamen concedi, quod Deus faciat aliquid, quo facto aliqua oratio est falsa necessario; sicut, cum iustificat impium, facit aliquid, quo facto haec enuntiatio est falsa: iste est impius.

Concedendae sunt igitur rationes ostendentes, quod enuntiatio falsa, secundum quod falsa, non sit a Deo.

1. Ad illud ergo quod obiicitur, quod veritas

-et falsitas fundantur super idem: dicendum, quod verum est; sed tamen aliter et aliter, quia veritas fundatur per modum positionis, et falsitas per modum privationis; et ideo non sequitur, quod sint ab eodem. Cum autem dicitur, quod quae super idem fundantur ab eodem sunt, hoc intelligitur, quando super illud idem fundantur et eodem modo.

2. Ad illud quod obiicitur, quod aequalitas et inaequalitas in rebns sunt ab eodem principio: respondendum est, quod non est simile: quia in rebus uno modo inaequalitas dicit privationem aequalitatis, ubi debet esse; et tunc non est a Deo, Cum sit defectus. Alio modo inaequalitas dicit gradum et ordinem, qui debet esse inter res; et hoc modo, etsi videatur dicere privationem, quia tamen dicit positionem, a Deo est. Sed inadaequatio signi ad signatum semper dicit defectum, pro eo quod signum institutum est, ut repraesentet signatum, secundum quod est ; et ideo inadaequatio signi ad signatum est falsitas: inadaequatio vero in rebus non est falsitas. Et propterea non sequitur, quodsi inadaequatio rei ad rem est a Deo, quod inadaequatio signi ad signatum sit a Deo. Posset tamen dici, quod inadaequatio, in quantum huiusmodi, cum dicat defectum aequalitatis, a Deo non est, quamvis illud quod subest, a Deo est.

3. Ad illud quod obiicitur, quod Deus potest falsificare enuntiationem; dicendum, quod haec est

-vera et propria: Deus facit aliquid , quo facto alii qua propositio est falsa; haec autem minus propria: Deus facit aliquam propositionem falsam: sed haec est simpliciter impropria: Deus facit falsitatem in propositione: et hoc, quia falsitas nominat ipsum defectum praecise. Et ideo in illa ratione est sophisma secundum accidens , qua sic arguit: facit aliquid, quo facto propositio est falsa: ergo facit propositionem falsam sive falsitatem in propositione.

4. Ad illud quod obiicitur, quod maioris dignitatis est falsificare aliquam propositionem quam verificare: dicendum, quod veritatem ad falsitatem contingit comparari dupliciter: aut loquendo formaliter, aut causaliter sive ratione eius quod subest. Si loquendo formaliter; sic cum veritas dicat adaequationem, et falsitas inadaequationem, et ita falsitas privationem, veritas positionem: dignius est omnino aliquid verificare quam falsificare, quidquid illud sit, cum dignior sit veritas quam falsitas: si tamen contingat dicere dignius respectu eius, in quo nulla est dignitas. Si autem comparamus veritatem ad falsitatem ratione eius quod respondet ex parte rei; sic dico de plano, quod aliquando dignius est illud quod ex parte rei reddit illam propositionem falsam, quam illud quod reddit propositionem veram, sicut patet; dignius est enim, quod reddit istam propositionem falsam: iste non est bonus; quam quod reddit eam veram.

Et ratio huius est ista, quia, quamvis veritas de se dicat positionem, quia dicit adaequationem, illa adaequatio ex parte alterius extremi ita bene potest respicere privationem sicut positionem, et defectum sicut effectum. Sicut enim defectus est ordinabilis , et tamen defectus est, sic est cognoscibilis, et sic est significabilis. Ideo cum quaeritur, super quid fundetur veritas enuntiationis; non oportet, quod ex parte rei respondeat aliqua veritas. Sicut enim verum ens contingit vere significari ipsum esse, sic etiam de illo quod nullo modo est, contingit vere significare quod ipsum non est . Sicut enim significatio dicit relationem, quae non requirit significatum esse in actu: sic etiam veritas signi, quae quidem dicit conditionem illius relationis, non exigit fundari super aliquam rem actualiter existentem. Nihilominus tamen, cum omnis relatio et ordo a Deo sit, talis significatio et talis veritas a Deo est; nec sequitur ad hoc, quod significatum sit a Deo, immo est ibi sophisma secundum accidens, sicut si argueretur: ordinatio cnlpae et poenae est a Deo, ergo culpa est a Deo. Sic non sequitur in proposito: vera significatio furti est a Deo, ergo furtum est a Deo .

Et sic patet, quod etsi veritati non semper correspondeat ex parte significati aliquid excellentius quam falsitati, tamen veritas nobilior est quam falsitas; et ideo non sequitur, quodsi verificatio propositionis sit a Deo, quod ab eodem sit propositionis falsificata sive falsa enuntiatio, secundum quod falsa.

Et sic patent quaesita .