QUAESTIO II. Quae sit differentia, per quam Angelus et anima differunt.

Secundo circa hoc quaeritur, quae sit illa differentia, per quam Angelus et anima differunt. Quod autem differant essentialiter per hoc quod est unibile, videtur primo sic.

1. Sicut se habet corpus humanum ad corpus Lnon unibile, sic se habet spiritus humanus ad spiritum non unibilem: sed corpus humanum differt specie, immo etiam genere, ut videtur, a corpore non unibili, utpote a lapide, per hoc quod est unibile animae vivificanti: ergo etc.

2. Item, esse unibile convenit animae rationali: aut ergo essentialiter, aut accidentaliter: sed non accidentaliter, constat: quia tunc ex corpore et anima non fieret unum per essentiam: ergo essentialiter hoc convenit animae. Sed quaecumque differunt in aliquo essentiali, differunt specie: ergo anima et Angelus etc.

3. Item, pars suum esse completum non habet, nisi secundum quod est in toto: ergo cum anima rationalis sit pars hominis, suum esse completum non habet, nisi secundum quod est in suo toto, scilicet in homine, ut pars . Sed non est pars hominis, nisi secundum quod est unibilis: ergo in unibilitate ad corpus consistit complementum animae. Sed per illud habet unumquodque essentialiter differre sive distingui ab aliquo, in quo consistit eius complementum: ergo etc.

4. Item, vivificare est actus animae rationalis, quem habet in corpus: aut ergo actus accidentalis, aut essentialis. Si accidentalis, ergo vita accidit homini: quod manifeste falsum est, quia tunc accideret ei esse animal. Si est actus substantialis sive essentialis, ergo inest animae ratione sui quo est, sive formalis et completivi. Ergo si penes illud accipitur differentia formalis et completiva uniuscuiusque, quod est formale et completivum, penes illud, quo anima nata est vivificare corpus, sumitur illa differentia: sed eo ipso nata est anima uniri corpori, quo nata est corpus vivificare: ergo penes unibilitatem sumitur animae ad Angelum differentia essentialis specifica.

Contra: 1. Omnis differentia prior est per naturam, quam illud cuius est differentia: sed unio sive unibilitas ad corpus consequitur animam, quia dicit relationem ad alterum, sine quo potest anima esse et intelligi : ergo unibilitas sive unibile non est illud, per quod differunt Angelus et anima.

2. Item, differentia completiva debet esse propria eius cuius est differentia: sed esse unibile non solum rationali animae convenit, sed etiam vegetabili et sensibili: ergo non est animae rationalis completiva differentia.

3. Item, differentia specifica debet accipi penes id quod in re est optimum, quia unumquodque debet definiri per id quod est optimum in ipso sed esse unibile convenit animae penes suum infimum: ergo penes illud differentia completiva non potest accipi.

4. Item, differentia completiva ita essentialiter adimeret, quod eius oppositum non potest inesse, vel si inest actu, non tamen naturaliter: sed anima rationalis sic est unibilis, quod separabilis: et praeterea, separabile esse convenit animae per naturam, et per hoc differt a vegetabili et sensibili: ergo esse unibile corpori nullo modo potest esse specifica differentia, per quam differunt Angelus et anima.

CONCLUSIO.

Differentia specifica inter Angelum et animam humanam recte sumitur ab eo, quod animant naturaliter unibilis corpori, Angelus vero non.

Respondeo: Dicendum, quod circa hoc triplex est modus dicendi.

Quidam enim conati sunt assignare differentiam specificam Angeli et animae per comparationem ad Deum. Et ratio, quae movit eos, haec fuit, quia differentia ultimo completiva penes id quod nobilius est in re, debet accipi: et ideo voluerunt dicere, quod anima et Angelus differunt, quia Angelus habet intellectum deiformem, ut vult Dionysius : unde habet sibi species innatas et videt aspectu simplici. Sed anima habet intellectum potentialem sive collativum et inquisitivum, et hoc per naturam, quidquid sit de gloria.

Sed iste modus assignandi differentiam non videtur esse omnino conveniens. Primo, quia differentiae rerum accipiuntur secundum comparationem, quam habent ad se , non in relatione ad Deum, respectu cuius potius conveniunt. Amplius, deiformitas intellectus respicit potentiam intellectivam; nos autem quaerimus de differentia essentiarum, non de differentia potentiarum. Postremo, quod obtinetur per non est contra naturam institutam: sed deiformitatem acquirit intellectus per gloriam: ergo haec intellectui humano non est aliena: ergo per hanc non differt Angelus ab anima. Et quod plus est, anima separata modum intelligendi habet, quem habet Angelus et anima Adae habuit species innatas, ut etiam Angelus: et hoc totum quid accidentale videtur dicere: ergo penes hoc essentialis differentia non debet sumi.

Alii vero fuerunt, qui conati sunt differentiam invenire secundum comparationem rerum ad invicem; et quia non potuerunt invenire actus differentes formaliter, per quos venirent in cognitionem diversarum differentiarum, sed invenerunt actus differentes gradu et dignitate: dixerunt, quod anima et Angelus differunt specie propter maiorem excessum in simplicitate et bonitate naturae. Et iste excessus in essentialibus variat speciem, quando excessus ille exit limitem speciei debitum, sicut calidum in quarto gradu est alterius speciei, quam calidum in primo; sic dicunt esse in proposito.

Sed hoc . valde dubium est, quod Angelus tantum excedat animam, quod ex ipso excessu differentia specierum fiat, cum optima anima, scilicet Christi, nobilissima sit creatura nec exeat speciem humanam. Et praeterea, esto quod esset ibi excessus, penes ipsum non debet sumi differentia specifica, quia potius videtur consequi differentiam specificam quam e converso. Potius enim res diversarum bonitatum gradus habent in nobilitate propter naturas diversas specierum, quae sunt natae capere plus et minus, quam e converso. Et iterum, haec differentia valde generalis et transcendens esse videtur, quia, si ita potest accipi hic, pari ratione ubique.

Et ideo tertius est hic modus dicendi, quem probabiliorem aestimo, qui sumitur per comparationem animae rationalis ad corpus humanum, ex qua parte innotescit nobis anima non solum secundum accidentia, sed etiam secundum substantiam et naturam, et non solum secundum id quod indignitatis est, sed etiam secundum id quod nobilitatis. Hoc enim, quod est animam uniri corpori humano sive vivificare corpus humanum, non dicit actum accidentalem nec dicit actum ignobilem: non accidentalem, quia ratione illius est anima forma substantialis : non ignobilem, quia ratione illius est anima nobilissima formarum omnium, et in anima stat appetitus totius naturae. Corpus enim humanum nobilissima complexione et organizatione, quae sit in natura, est organizatum et complexionatum: ideo non completur nec natum est compleri nisi nobilissima forma sive natura . Illud ergo, quo anima est unibilis corpori, tale dicit quid essentiale respiciens, quod est nobilissimum in anima; et ita penes illud recte sumitur specifica differentia, secundum quam differt anima a natura angelica.

Unde rationes ad hoc inductae concedendae sunt. Ad illa quae obiiciuntur in contrarium, ex praedictis patet responsio.

1. Quod enim dicit primo, quod differentia debet esse prior: dicendum, quod verum est; et differentia illa, quae est esse unibile, non dicit puram relationem, sed naturalem aptitudinem, quae inest animae secundum principia intrinseca, quae priora sunt anima per naturam, sicut rationale respectu hominis.

2. 3. Quod obiicitur, quod differentia completiva debet esse propria: dicendum, quod uniri corpori non est proprium animae rationalis: sed tamen uniri corpori humano, sicut dicit illud quod est animae essentiale et nobile, sic etiam importat, quod est proprium. - Et per hoc patet aliud. Nam illud quo mediante anima perficit corpus humanum, est illud quo anima est anima rationalis, et quod etiam est principium aliarum nobilium operationum : sed perficit se ipsa: se ipsa enim anima perficit corpus, sicut forma se ipsa unitur materiae.

4. Quod obiicitur ultimo, quod differentia essentialiter adimeret: dicendum, quod esse unibile adhaeret inseparabiliter, quia aptitudo semper inest, quamvis non semper insit actus, sicut patet in rationabilitate et gressibilitate. Et sicut gressibilis truncatur, et rationalis anima stulta efficitur non natura, sed propter defectum naturae: ita quod anima separatur , hoc est in poenam peccati. Et ideo esse separabile non sic assignatur differentia animae, sicut esse unibile.

Amplius, anima rationalis eo ipso, quod nata est perficere corpus sic perfectum et ordinatum per naturam ad immortalitatem, est immortalis: et eo ipso nata est separari ab hoc corpore iam mortuo propter peccatum: et ita nunc non dicit aliam differentiam, quam hoc quod est esse unibile, sed consequitur illam, quia, sicut non est separatio nisi prioris uniti, sic non est separabilitas in aliquo, nisi prius fuerit unibilitas per naturam. Et ideo, si aliquid potest esse differentia animae, videtur, quod hoc maxime sit, id est illud quod per hoc nomen significatur. Intellectus enim noster rarissime pervenit ad cognitionem formae substantialis nisi a posteriori: et quia sicut cognoscit, sic nominat, ideo differentias per naturam priores ut plurimum nominat a posteriori. Et sic patent quaesitaA