▾
Bonaventure of Bagnoregio, In Secundum Librum Sententiarum
⎗←→⎘
▾
IN SECUNDUM LIBRUM SENTENTIARUM
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM I.
QUAESTIO II. Utrum mundus productus sit ab aeterno, an ex tempore.
ARTICULUS II. De principii unitate.
QUAESTIO I. Utrum creatio mutationem dicat.
QUAESTIO II. Utrum creatio dicat medium inter Creatorem et creaturam.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
ARTICULUS II. De rerum ordine ad finem et ad invicem.
QUAESTIO I. Quis sit finis principalior rerum conditarum, utrum divina gloria, an utilitas nostra.
ARTICULUS III. De modo distinguendi spiritum angelicum ab anima rationali.
QUAESTIO I. Utrum Angelus et anima differant specie.
QUAESTIO II. Quae sit differentia, per quam Angelus et anima differunt.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM II.
QUAESTIO II. Utrum inter tempus et aevum sit aliqua mensura media.
QUAESTIO III. Utrum spirituales et corporales substantiae simul creatae sitit.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO I. Utrum Angeli sint in loco corporeo.
QUAESTIO II. Utrum Angelus simul et semel sit in pluribus locis.
QUAESTIO IV. Utrum plures Angeli sint simul in eodem loco.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM III.
QUAESTIO II. Utrum materia, ex qua compositi sunt Angeli, sit eadem eum materia corporalium.
QUAESTIO III. Utrum materia corporalium et incorporalium sit una numero.
ARTICULUS II. De discretione personali.
QUAESTIO I. Utrum in Angelis sit mera discretio personalis.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO I. Utrum Deus malum condiderit Angelum.
QUAESTIO II. Utrum Angelus in primo instanti suae creationis fuerit malus propria voluntate.
QUAESTIO I. Utrum Angeli naturali dilectione dilexerint Deum propter ipsum et super omnia.
QUAESTIO II. Utrum Angelus naturali dilectione magis diligat superiorem, an parem, an inferiorem.
DURIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM IV.
QUAESTIO I. Dirum bonis Angelis revelari debuerit futura permansio.
QUAESTIO II. Utrum malis angelis revelari potuerit ipsorum damnatio.
QUAESTIO I. Utrum Angeli in ipsa creatione habuerint matutinam cognitionem.
QUAESTIO II. Utrum Angeli modo habeant cognitionem vespertinam.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM V.
QUAESTIO II. Utrum lucifer appetierit Deo aequiparari.
QUAESTIO I. Utrum minores Angeli peccaverint peccato superbiae.
ARTICULUS III. De conversione bonorum Angelorum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VI.
QUAESTIO I. Utrum lucifer fuerit de supremo ordine Angelorum.
QUAESTIO II. De quo ordine lapsi sint minores Angeli.
QUAESTIO I. Utrum angeli in locum infernalem ceciderint.
QUAESTIO II. Utrum daemones ceciderint in infernali supplicium.
QUAESTIO I. Utrum in daemonibus sit distinctio ordinum.
QUAESTIO II. Utrum inter angelos mulos sit praelatio.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VII.
QUAESTIO II. Utrum in daemonibus sit malae voluntatis continuatio.
QUAESTIO I. Utrum confirmatio mutet libertatis arbitrium.
QUAESTIO II. Utrum in daemonibus cadat oblivio.
QUAESTIO III. Utrum in daemonibus sit praecognitio quoad futura.
ARTICULUS II. De virtute daemonum.
QUAESTIO I. Utrum omnes formae inducantur a Creatore, vel ab agente creato.
QUAESTIO II. Utrum daemones veras rerum formas inducere possint.
QUAESTIO III. Utrum quis magicis artibus uti possit absque peccato.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VIII.
QUAESTIO II. Utrum Angeli quandoque assumant sibi corpora.
QUAESTIO I. Utrum corpus assumtum habeat veram formam corporis humani
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO II. Utrum daemones animabus illabi possint.
QUAESTIO III. Utrum daemones possint illudere sensus.
QUAESTIO IV. Utrum daemones cogitationes immittere possint.
QUAESTIO V. Utrum daemones possint malas affectiones incendere.
QUAESTIO VI. Utrum daemones scrutari possint secreta conscientiae nostrae.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM IX.
QUAESTIO II. Utrum distinctio Angelorum sit a natura, an a gratia.
QUAESTIO V. Utrum ad singulos ordines Angelorum fiat assumtio salvandorum.
QUAESTIO VII. Utrum ordines Angelorum sint tantum novem, an plures.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM X.
QUAESTIO I. Utrum aliqui Angeli mittantur.
QUAESTIO I. Utrum Angeli mittantur ad inflammandum affectum.
QUAESTIO I. Utrum Angeli locutio sit idem quod eius cogitatio.
QUAESTIO II. Dirum eadem locutio possit esse a Deo et ab Angelo.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XI.
QUAESTIO III. Utrum Christus habuerit Angelum custodem.
QUAESTIO I. Utrum Angelus subtrahat ab homine custodiae beneficium propter obstinationem.
QUAESTIO III. Utrum Angelus ex damnatione custoditi incurrat aliquod detrimentum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XII.
QUAESTIO III. Utrum materia corporalium creata sit sub aliqua diversitate formarum.
ARTICULUS II. De ipsius materiae quantitate.
QUAESTIO II. Utrum materia prima producta sit in die, an ante omnem diem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIII.
QUAESTIO II. Qualiter illa lux fecerit diem et noctem.
QUAESTIO I. Utrum lux sit corpus, vel forma corporis.
QUAESTIO II. Utrum lumen sit forma substantialis, an accidentalis.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIV.
QUAESTIO II. An firmamentum sit idem cum ignis elemento.
QUAESTIO I. An caelum sit figurae orbicularis.
QUAESTIO II. Utrum in caelo sit ponere dextram et sinistram.
QUAESTIO II. Utrum luminaria in suis orbibus moveantur molibus propriis.
QUAESTIO III. Utrum conveniat alicui orbi moveri absque slellis.
QUAESTIO I. Utrum luminaria habeant diversitatem perfectionum.
QUAESTIO II. Utrum diversa luminaria diversas habeant impressiones super corporalia.
QUAESTIO III. Utrum ex impressionibus luminarium causetur in hominibus diversitas morum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XV.
QUAESTIO III. Utrum corpora animalium magis constent ex elementis passivis quam activis.
QUAESTIO I. Utrum omnia sensibilia facta sint propter hominem.
QUAESTIO II. Quo ordine ex parte temporis Deus produxerit res sensibiles.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO III. Qui sit ordo productionis animalium respectu quietis.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVI.
QUAESTIO II. Utrum homo sit imago Dei naturaliter.
QUAESTIO III. Utrum esse imaginem conveniat homini proprie, ita quod nulli alii.
QUAESTIO I. Utrum imaginis ratio principalius reperiatur in Angelo quam in anima.
QUAESTIO II. Utrum imago principalius sit in masculo quam in femina.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVII.
QUAESTIO II. Utrum anima Adae fuerit producta ex materia.
QUAESTIO III. Utrum anima Adae fuerit producta ante corpus, vel postea.
QUAESTIO I. Utrum corpus Adae debuerit produci de natura pure caelesti.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVIII.
QUAESTIO III. Utrum ratio seminalis sit forma universalis, vel singularis.
QUAESTIO II. Utrum animae omnium fuerint simul productae.
QUAESTIO III. Utrum anima rationalis sit ex traduce.
DUBIUM CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIX.
QUAESTIO II. Utrum quaevis anima, etiam brutalis, ex prima conditione fuerit immortalis.
QUAESTIO I. Utrum corpus Adae, ipso non peccante, posset dissolvi.
ARTICULUS III. De immortalitate primi hominis quantum ad coniunctum.
QUAESTIO I. Utrum immortalitas inesset homini a natura, vel a. gratia.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XX.
QUAESTIO I. Utrum in statu innocentiae fuisset sexuum commixtio:
QUAESTIO II. Utrum in statu innocentiae in commixtione fuisset seminum decisio.
QUAESTIO III. . Utrum in emissione seminis in statu innocentiae fuisset delectationis intensio.
QUAESTIO IV. Utrum in coitu in statu innocentiae fuisset integritatis corruptio.
QUAESTIO V. Utrum quoties fuissent coniuncti, toties prolem genuissent.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXI.
QUAESTIO I. Quid moverit principaliter diabolum ad tentandum hominem.
QUAESTIO II. Utrum tentatio per serpentem fuerit conveniens.
QUAESTIO III. Utrum ordo et progressus tentationis in primis parentibus fuerit conveniens.
QUAESTIO I. Utrum carnis sit tentare.
QUAESTIO II. Utrum tentatio carnis a tentatione diaboli possit separari.
QUAESTIO III. Utrum tentatio carnis sit nobis difficilior tentatione diaboli.
ARTICULUS III. De quantitate peccati primorum parentum.
QUAESTIO II. Utrum peccatum primum hominis fuerit remissibile, vel irremissibile.
QUAESTIO III. Utrum primum peccatum fuerit grauissimum omnium peccatorum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXII.
QUAESTIO I. Quo genere peccati mulier peccaverit.
QUAESTIO II. Utrum id quod mulier appetiit, vir etiam concupierit.
QUAESTIO III. Quis gravius peccaverit, utrum vir, an mulier.
QUAESTIO I. Utrum peccatum primorum parentum fuerit ex ignorantia.
QUAESTIO II. Utrum ignorantia in aliquo homine possit esse culpa.
QUAESTIO III. Utrum ignorantia sit culpae excusatio.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIII.
QUAESTIO II. Utrum Deus debuerit permittere, hominem impugnari
QUAESTIO III. Utrum a viro iusto debeat desiderari tentationis impulsio.
QUAESTIO II. Utrum, si primi parentes stetissent in statu innocentiae, aliquando decipi potuissent.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIV.
QUAESTIO II. Utrum superior et inferior portio potentiarum sint diversae potentiae.
QUAESTIO III. Utrum divisio voluntatis per naturalem et deliberativam sit per diversas potentias.
QUAESTIO IV. Utrum intellectus agens et possibilis sint una potentia, an diversae.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIV.
QUAESTIO II. Utrum in superiori portione rationis possit esse veniale peccatum.
ARTICULUS II. Qualiter peccatum habeat fieri in inferiori parte rationis.
QUAESTIO I. Utrum aliquod peccatum habeat esse in inferiori parte rationis absque sensualitate.
ARTICULUS III. Quomodo peccatum habeat fieri et esse in sensualitate.
QUAESTIO II. Utrum in sensualitate possit esse mortale peccatum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXV
QUAESTIO II. Utrum liberum arbitrium sit potentia distincta a ratione et voluntate.
QUAESTIO III. Utrum liberum arbitrium complectatur rationem et voluntatem.
QUAESTIO V. Utrum liberum arbitrium addat aliquid supra rationem et voluntatem.
QUAESTIO VI. Utrum liberi arbitrii facultas insit principalius rationi, an voluntati.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
ARTICULUS UNICUS. De libero arbitrio in comparatione.
QUAESTIO I. Utrum liberum arbitrium sit aeque in omnibus, in quibus reperitur.
QUAESTIO III. Utrum liberum arbitrium, secundum quod liberum, possit in malum.
QUAESTIO IV. Utrum liberum arbitrium ab aliquo agente creato cogi possit.
QUAESTIO V. Utrum liberum arbitrium a Deo cogi possit.
QUAESTIO VI. Utrum liberum arbitrium propter ineptitudinem corporis ligari possit quoad usum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVI.
QUAESTIO II. Utrum id quod ponit gratia in gratificato, sit creatum, vel increatum.
QUAESTIO III. Utrum gratia sit in genere substantiae, vel accidentis.
QUAESTIO IV. Utrum gratia sit in genere accidentis corruptibili, vel incorruptibilis.
QUAESTIO V. Utrum gratia primo insit substantiae animae, vel potentiis.
QUAESTIO VI. Utrum gratia, comparetur ad animam in ratione motoris.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVII.
QUAESTIO III. Utrum gratia gratium faciens et gloria essentialiter differant.
QUAESTIO I. Utrum per gratiam contingat mereri ipsum gratiae donum iam habitum.
QUAESTIO II. Utrum per gratiam contingat mereri gratiae augmentum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVIII.
ARTICULUS II. De potestate liberi arbitrii absque gratia gratis data.
QUAESTIO III. Utrum liberum arbitrium, omni gratia destitutum, possit in aliquod bonum in genere.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIX.
QUAESTIO II. Utrum homo in statu naturae institutae potuerit mereri absque dono gratiae.
QUAESTIO I. Virum homo ante lapsum habuerit gratiam.
QUAESTIO I. Utrum homo habuerit tot virtutes ante lapsum, quot habuit post lapsum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXX.
ARTICULUS 1. De originalis peccati entitate.
ARTICULUS II De quidditate originalis peccati.
QUAESTIO I. Utrum peccatum originale sit concupiscentia.
QUAESTIO II. Utrum peccatum originale sit ignorantia,.
QUAESTIO I. Utrum aliquid transeat in veritatem humanae naturae per actum generativae.
QUAESTIO II. Utrum aliquid transeat in veritatem humanae naturae opere nutritivae.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXI.
QUAESTIO I. Utrum anima sensibilis in hominibus sit a generante.
QUAESTIO II. Ratione cuius partis primo insit animae peccatum originale.
QUAESTIO I. Utrum anima possit infici a carne.
QUAESTIO III. Utrum caro inficiatur ex propagatione tantum, vel ex propagatione et libidine.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXII.
QUAESTIO II. Utrum originale peccatum per baptismum deleatur quantum ad causam.
QUAESTIO Ii Utrum concupiscentia sit in anima, vel in carne ut in subiecto.
QUAESTIO II. Utrum concupiscentia sit a Deo.
ARTICULUS III. De aequitate divini iudicii in infusione et punitione animae.
QUAESTIO I. Utrum illam maculam, quam anima contrahit ex carne, debeat Deus ipsi imputare.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIII.
QUAESTIO I Utrum originale peccatum reperiatur in omnibus aequaliter.
QUAESTIO II. Utrum ponendum sit peccatum originale unum, vel plura.
ARTICULUS III. De poena peccati originalis.
QUAESTIO I. Utrum parvuli decedentes in solo originali puniantur poena ignis materialis.
QUAESTIO II. Utrum parvuli decedentes in sola originali puniantur aliquo dolore interiore.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIV.
QUAESTIO III. Utrum malum sit a bono secundum intentionem, vel praeter intentionem.
ARTICULUS II. De malo in comparatione ad subiectum, in quo est.
QUAESTIO I. Utrum aliquid sit ita malum, quod nihil habeat de bono.
QUAESTIO III. Utrum malum sit in bono tanquam aliquis habitus, an sit pura privatio.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXV.
QUAESTIO II. Utrum peccatum sit ipsa corruptio passio, essentialiter loquendo.
QUAESTIO III. Utrum peccatum ex eo, quod corrumpit bonum, contrarietur bono increato.
QUAESTIO III. Utrum modus, species et ordo per malum possint totaliter corrumpi.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVI.
QUAESTIO II. Utrum passiones animat poenae tantum sint, an poenae simul et peccata.
QUAESTIO II. Utrum poena possit esse in aliquo sine culpa praecedente.
ARTICULUS III. De comparatione poenae ad divinae iustitiae aequitatem.
QUAESTIO I. Utrum aliqua poena sit a Deo.
QUAESTIO II. Utrum omnis poena sit a Deo.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVII.
QUAESTIO I. Utrum a Deo sit omnis actio, secundum quod actio.
QUAESTIO I. Utrum actio iniusta, secundum quod iniusta, sit a Deo.
QUAESTIO II. Utrum operatio fortuita, secundum quod fortuita, sit a Deo.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVIII.
QUAESTIO III. Utrum bonae voluntatis sit unus solus finis, an possint esse plures.
QUAESTIO IV. Utrum malae voluntates habeant unicum finem.
QUAESTIO I. Utrum intentio sit in his solis, quae participant rationem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIX.
QUAESTIO II. Utrum conscientia sit habitus innatus, aut acquisitus.
QUAESTIO III. Utrum synderesis possit depravari per peccatum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XL.
QUAESTIO II. Utrum quantum quis intendit, tantum faciat.
QUAESTIO III. Utrum intentio absque bonis operibus sufficiat ad merendum vitam aeternam.
QUAESTIO I. Utrum opera exteriora aliquid addant supra bonam intentionem.
QUAESTIO III. Utrum bonitas operum addat ad bonae intentionis meritum quantum ad numerositatem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XLI.
QUAESTIO II. Utrum haec divisio fiat per differentias essentiales, an per accidentales.
ARTICULUS II. De comparatione actionis malae ad voluntatem.
QUAESTIO I. Utrum omne peccatum actuale sit voluntarium.
QUAESTIO III. Utrum sicut peccare, sic etiam puniri sit voluntatis proprium.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XLII.
QUAESTIO I. Utrum peccatum veniale et mortale conveniant in aversione.
QUAESTIO II. Utrum veniale conveniat cum mortali in reatu poenae aeternae.
ARTICULUS III. De modis dividendi peccata.
QUAESTIO I. Utrum peccatum habeat dividi per differentias materiales tantum, an etiam per formales.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XLIII.
ARTICULUS II. De eodem peccato quoad conditiones proprias.
QUAESTIO I. Utrum peccatum in Spiritum sanctum sit gravissimum.
ARTICULUS III. De speciebus et differentiis huius peccati.
QUAESTIO I. De numero et sufficientia specierum huius peccati.
QUAESTIO II. De speciebus huius peccati quoad rationes proprias.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XLIV.
ARTICULUS II. De potestate praesidendi.
QUAESTIO I. Utrum omnis potestas dominandi sit a Deo.
ARTICULUS III. De necessitate subiacendi potentiae praesidendi.
QUAESTIO I. Utrum Christiani teneantur subesse tyrannis sive potestati saeculari in aliquibus.
QUAESTIO II Utrum religiosi teneantur praelatis suis obedire in omnibus, quae non sunt contra Deum.
Secundo quaeritur, utrum liberum arbitrium sit potentia distincta contra rationem et voluntatem. Et quod sic, videtur.
1. Bernardus, de Libero Arbitrio , loquens de - potentia liberi arbitrii: " Quid similius aeternitati, quod non sit aeternitas "? Si ergo aeternitas nec respicit rationem nec voluntatem, videtur, quod liberum arbitrium sit aliqua potentia praeter has.
2. Item, ratio respondet Filio, voluntas Spiritui sancto: ergo si in nobis est ponere aliquam potentiam reformandam correspondentem Patri, est in nobis ponere aliquam potentiam praeter rationem et voluntatem, quae spectat ad reformationem; talis autem non est nisi liberum arbitrium: ergo etc.
3. Item, ad productionem operis ista tria sunt necessaria, videlicet posse et scire et velle: ergo si scimus per rationem, volumus per voluntatem, videtur, quod in nobis sit ponere tertiam potentiam, per quam simus potentes: hanc autem dicimus liberi arbitrii facultatem: ergo etc.
4. Item, cum lapis movetur deorsum, ista tria reperiuntur: intentio, appetitus et virtus. Dicimus enim, quod lapis intendit deorsum moveri, cum natura sit operans per intentionem ; appetit etiam deorsum moveri; habet nihilominus virtutem, per quam deorsum movetur: ergo videtur, quod ista tria sit reperire in anima rationali. Si igitur rationis est intendere, voluntatis appetere, erit ponere tertiam potentiam, cuius sit virtualiter agere; hanc autem dicimus arbitrii facultatem: ergo etc.
5. Item, iudicans praeeminet iudicando, et movens praeeminet mobili: sed " liberum arbitrium est liberum de voluntate iudicium ": ergo liberi arbitrii est iudicare de voluntate. Similiter liberi arbitrii est movere omnes vires animae et rationi imperare, ut discernat, et voluntati, ut appetat: ergo videtur, quod sit tertia potentia ab istis distincta. Sed contra: 1. Potentiae animae rationalis suf-
.
ficienter dividuntur per cognitivas et affectivas: ergo si ratio comprehendit virtutes cognitivas, et voluntas affectivas, non videtur, quod sit conveniens ponere tertiam potentiam ab his differentem.
2. Item, actus liberi arbitrii est iudicare ; sed de omni eo quod iudicamus, per rationem indicamus; ergo non videtur, quod liberum arbitrium sit potentia a ratione et voluntate distincta.
3. Item, alia potentia circumscripta, remanente sola voluntate et ratione, possumus consentire, quia potest praecedere deliberatio per actum rationis, et subsequi praeoptatio per actum voluntatis: si ergo consentire est actus liberi arbitrii, videtur, quod liberum arbitrium non sit alia potentia a ratione et voluntate.
4. Item, liberi arbitrii est movere: aut ergo movet voluntatem, aut non. Si non: ergo non videtur esse plene liberum. Si movet voluntatem; et est alia potentia: ergo voluntas movetur ab alia potentia. Si movetur ab alia potentia: ergo non est libera: ergo si voluntas in nobis est maxime libera , videtur etc.
5. Item, eadem est potentia cognitiva, qua intelligo aliquid et intelligo, me intelligere: ergo eadem virtus est, et non alia, qua volo aliquid et volo, me velle illud; sed potentia, qua volo me velle.
est liberum arbitrium, potentia, qua volo, est voluntas: ergo liberum arbitrium non est alia potentia a voluntate.
CONCLUSIO.
Liberum arbitrium non dicit potentiam secundum rem distinctam a ratione et voluntate, tamen importat aliquam ab his potentiis distinctionem secundum rationem.
Respondeo: Ad praedictae quaestionis intelligentiam notandum est, quod super hac quaestione diversae fuerunt doctorum positiones.
Quidam enim dicere voluerunt, quod sicut mens dupliciter accipitur: aliquando communiter, et sic comprehendit memoriam, intelligentiam et voluntatem; aliquando proprie, et sic distinguitur contra intelligentiam et voluntatem: sic liberum arbitrium dupliciter accipitur, videlicet communiter , et sic non distinguitur contra rationem et voluntatem; et proprie, et sic contra rationem et voluntatem habet distingui et est virtus imperans rationi et voluntati et utramque regens et movens, cuius actus primus non est discernere et velle, sed actus reflexus super haec duo et haec duo movens et regens, ille videlicet, quo dicitur quis velle discernere, vel velle se velle. Et iste actus praeambulus est ad rationem et voluntatem, et ista potentia correspondet Patri, pro eo quod actus eius maxime potens est et primus est, cum non moveatur, sed moveat. Et ideo a Sanctis dicitur facultas sive potestas voluntatis et rationis, id est potestas faciliter movens voluntatem et rationem ; et consistit in istis tribus quaedam ratio imaginis ex parte motivae, quae principaliter per gratiam in via et per dotes in patria habet reformari.
Aliis autem aliter videtur, quod cum rationis i. et voluntatis sit reflectere se super se, et istae duae potentiae sufficiant ad omnes actus animae perficiendos, videlicet ad iudicandum et fugiendum et eligendum, quod frustra poneretur in anima aliqua potentia differens ab istis. Si igitur "natura nihil facit frustra ", potentiae animae rationalis sufficienter dividuntur per cognitivas et affectivas, sive per rationem et voluntatem: et ideo dicunt, quod liberum arbitrium non est potentia ab his duabus potentiis distincta.
Quaelibet autem harum positionum multum habet probabilitatis: et si velimus utramque earum intelligere diligenter et pie, inveniemus, eas ab invicem non discordare, sed ad unius veritatis maiorem expressionem concurrere. Cum enim dicimus, aliquam potentiam distingui ab aliis, hoc est dupliciter: aut secundum rem, aut secundum rationem. Secundum rem, sicut distinguitur intellectus et affectus: secundum rationem, sicut distinguitur ratio, ut est cognitiva et motiva, id est dictans moveri, vel disponens ad motum.
Loquendo igitur de distinctione secundum rationem, dici potest, liberum arbitrium quodam modo distingui a ratione et voluntate, in hoc scilicet, quod liberum arbitrium nominat in ratione moventis, voluntas vero et ratio in ratione moti; hoc in ratione imperantis, istae duae in ratione exsequentis.
Et ex ista parte per quandam rationem appropriationis invenitur in anima quaedam ratio imaginis: et per hunc modum intelligitur prima positio, et rationes currunt, quae ad primam partem inducuntur. Non enim concludunt distinctionem liberi arbitrii a ratione et voluntate secundum rem, sed solum secundum rationem et appropriationem, sicut patet discurrenti per singulas.
Loquendo autem de distinctione potentiarum secundum rem, sic liberum arbitrium non dicit potentiam diversam vel distinctam a ratione et voluntate, pro eo quod potentiae animae rationalis sufficienter dividuntur per cognitivam et motivam, et omnes actus animae per has potentias, quae sunt cognitiva et affectiva, sive ratio et voluntas, exerceri possunt, sicut rationes, quae ad hoc inducuntur, ostendunt. Cum enim tam ratio quam voluntas sit nata super se reflecti: cum nomino voluntatem ut volentem aliquid, et voluntatem ut volentem se velle, non dico potentiam aliam et aliam secundum rem. Movens enim et motum in spiritualibus non oportet differre secundum substantiam, quia, sicut dicit Anselmus , " voluntas est instrumentum se ipsum movens", et ratio etiam est virtus se ipsam cognoscens, pari ratione: et ideo, si aliqua est ibi distinctio, haec est solum secundum rationem.
Et sic patet responsio ad quaestionem et ad rationes ad utramque partem Concedo enim, quod liberum arbitrium secundum rem non dicit potentiam distinctam a ratione et voluntate, concedo tamen nihilominus, quod aliquam distinctionem habet secundum rationem, ratione cuius dicitur facultas utriusque. Quanta autem sit distinctio, melius patebit infra . Ad praesens autem tantum dixisse sufficiat, quod non est tanta distinctio, quod faciat ipsum esse aliam potentiam in genere potentiae, a ratione et voluntate realiter distinctam.
1. 2. 3. Et quod obiicit, quod est similius ae-- ternitati, et appropriatur Patri, et est virtus, a qua I est posse: totum illud non ponit nisi solummodo distinctionem quandam secundum quandam appropriationem et quandam rationem. Et hoc patet, quia ipsa ratio includit in se intelligentiam et memoriam, et ita aliquid, per quod assimilatur Patri, et aliquid, per quod assimilatur Filio. Ipsa voluntas includit in se irascibilem et concupiscibilem, et ita potentiam, per quam appetit, et potentiam, per quam potest . Et ideo non oportet, liberum arbitrium esse aliquam aliam potentiam praeter has.
5. Ad illud quod ultimo obiicitur, quod iudicans praeeminet judicato, et movens motos dicendum, quod non oportet in spiritualibus, loquendo de praeeminentia, quae faciat diversitatem secundum essentiam. Sicut enim saepe dictum est, eadem est vis, quae vult aliquid et quae vult se velle, et quae iudicat et quae iudicat se iudicare: alioquin esset in infinitum abire. Nihilominus tamen sortitur quasi dignius officium, dum est in ratione iudicantis, quam cum est in ratione iudicati: et cum est in ratione moventis, quam cum est in ratione moti.