Bonaventure of Bagnoregio, In Secundum Librum Sententiarum

1. Primo per Philosophum, qui in secundo de Caelo et mundo dicit: " Causa prima movet causatum primum "; causa antem prima non est nisi Deus: ergo etc.

2. Item, Boethius de Consolatione , loquens ad Dominum:

Stabasque manens das cuncta moveri:

ergo videtur, quod maxime moveat illud quod est primum mobile; hoc autem est caelum: ergo etc.

3. Item, ratione videtur. Primi mobilis motor debet esse primus: sed " primus motor est immobilis omnino ", quia nunquam est status nisi in immobili: sed nihil est omnino primum et immobile nisi solus Deus: ergo motus primi mobilis solus Deus est principium.

4. Item, ex motu et influentia caelestis corporis est conservatio omnium corporum viventium : ergo ex motore eius erit conservatio omnium spirituum viviflcantium, quia, sicut se habet mobile ad mobile, sic se habet motor ad motorem; sed solus Deus est ille qui est conservator et vivificator spirituum: ergo solus ipse movet primum caelum.

Sed contra: 1. Immensitas potentiae et sapientiae et bonitatis hoc requirit, ut Deus communicet virtuti creatae actum, quem illa est nata suscipere sed actus, qui est movere secundum locum quodcumque corpus, est natus convenire virtuti creatae: ergo videtur, quod Deus nullum corpus moveat absque virtute alicuius creaturae.

2. Item, virtus motoris debet proportionari mobili ; sed virtus caeli finita est, virtus autem Dei infinita est: ergo ad hoc, quod salvetur in mundo proportio debita, videtur, quod inter Deum moventem et caelum motum sit ponere aliquam virtutem creatam et finitam.

3. Item, Philosophus dicit, quod si tanta virtus movet in tanto tempore, et maior in minori, et maxima in minimo, et infinita in nunc: ergo si Deus infinitae virtutis est, et ipse immediate movet caelum, videtur, quod in instanti revolvat ipsum ab oriente in occidens, quod manifeste falsum est. Si tu dicas, quod Deus in movendo non exercet totius virtutis suae effectum, quia cum sit movens voluntarium, potest movere et cito et tarde: tunc redit prima obiectio, quia, cum actus iste, scilicet movere successive, sit virtutis finitae, erit natus convenire creaturae.

4. Item. ea quae sunt immediate a divina potentia, procedunt in esse secundum oursum mirabilem, ut patet in creatione et iustificatione et miraculorum operatione : ergo si caelum immediate movetur a Deo, motus erus est mirabilis, non naturalis; quodsi est naturalis, non ergo est a Deo immediate.

CONCLUSIO.

Deus movet primum mobile mediante aliqua virtute creata, cui ipse immediate cooperatur.

Respondeo: Ad praedictorum intelligentiam est notandum. quod in omni operatione Deus operatur intime et immediate, " cum Dei voluntas, sicut dicit Augustinus , et habitum est in primo libro, sit prima et summa causa omnium specierum et motionum ". In aliquibus autem sic operatur, ut ipse sit tota causa: in aliquibus sic operatur et movet. ut virtutem agendi et movendi communicet creaturae. Et prima quidem dicuntur mirabilia, secunda vero naturalia, vel voluntaria quantum ad egressum.

Quando ergo quaeritur. utrum motus primi mobilis immediate sit a Deo, non est quaestio, utrum virtus divina intime operetur et immediate ad illam mutationem exercendam, quia sic nihil movetur, nisi ipse moveat et cooperetur virtuti motivae sed est quaestio, utrum motus primi mobilis sit a Deo tanquam a tota causa, an simul cum virtute divina movente moveat aliqua virtus creata.

Et ad istam quaestionem satis de plano responderi potest, quod cum motus ille sit natus convenire virtuti flnitae propter sui successionem. et divina bonitas ad sui manifestationem communicet creaturae quod ipsa nata est suscipere, quod Deus primum mobile movet mediante aliqua virtute creata, sicut et alia mobilia.

Et concedendae sunt rationes ad hoc indoctae, quamvis aliquae non necessario cogant.

i. Ad illud vero quod obiicitur de Philosopho, dici posset satis probabiliter, quod Philosophus non intellexit, quod primi orbis motor per modum efficientis esset Deus. Ipse enim ponit, virtutem motoris adeo proportionari mobili. quod si minimum vel modicum corpus apponeretur corpori, lassaretur virtus motoris in movendo, sicut dicit in libro de Gaolo et mundo . Sed ponit, quod Deusimoveat primum causatum metaphorice, sicut finis et desideratum; aut si ponit, quod moveat per modum efficientis, non ponit, quod ipse solus moveat, sed cooperante virtute mobili proportionata. Unde verbum suum potest intelligi esse dictum per quandam appropriationem et primariam influentias suae susceptionem.

2. Ad illud quod obiicitur de Boethio, quod Deus cuncta movet; dicendum, quod ex illa auctoritate non concluditur, quod solus Deus moveat , sed quod non moventur absque divinae virtutis influentia. Nulla enim virtus alicuius motoris potest vel modicum operari sine beneficio et auxilio eius, qui penitus est immobilis, sicut in primo libro ostensum fuit et in sequentibus ostendetur, cum quaeritur, utrum omnis aetio sit a Deo.

3. Ad illud quod obiicitur, quod motor primi mobilis est primus et immobilis; dicendum, quod non oportet motorem primi mobilis esse omnimode primum, vel omnimode immobilem; sed sufficit quod sit primus respectu aliorum motorum sive virtutum moventium, et quod sit immobilis secundum eum modum, per quem movet V Non enim oportet esse statum in motore primi mobilis simpliciter, sed in genere creaturarum. Omnes antem creaturae defecti vae sunt et reducuntur ad ipsum Deum, qui est principium et finis omnium, citra quem nec est perfecta quies nec perfectus status.

4. Ad illud quod obiicitur, quod sicut influentia mobilis conservat mobilia, ita influentia motoris motores alios; dicendum, quod illud non oportet, quia non est consimilis proportio, pro eo quod ordo est in corporibus mundi secundum tantam praedominariliam et excellentiam, quod unum potest simpliciter influere in alterum. Spiritus vero rationales, qui sunt vivificatpres et motores corporum, sic habent gradum et ordinem, ut tamen secundum suum supremum a Deo immediate perficiantur et formentur: et hoc est propter rationem imaginis, per quam immediate sunt ipsius Dei Capaces .