QUAESTIO III.

Utrum mala voluntas in daemonibus intendatur.

Tertio quaeritur, utrum in daemonibus sit malae voluntatis intensio. Et quod sic:

1. Isidorus de Summo Bono : ((Diabolus non per hoc contentus est, quod Deo aequalem se existimans cecidit, sed etiam superiorem se Deo dicit": ergo videtur crevisse superbia.

2. Item, ratione videtur. Quia mala facimus, mali sumus : ergo quanto plura mala facimus, tanto peiores sumus: sed diabolus plura mala fecit post lapsum: ergo peior est nunc, quam quando cecidit: ergo crevit in eo voluntatis deordinatio.

3. Item, diabolo debetur maior poena nunc, quam quando cecidit - hoc non est dubium -sed proemium in bonis non augetur, nisi crescat bona voluntas: ergo nec in malis supplicium, nisi crescat mala voluntas: ergo etc.

4. Item, malum est " privatio modi, speciei et ordinis ": sed ista non possunt totaliter ab aliquo removeri, alioquin cederet in nonens, quia dicit Augustinus, quod "ubi haec nulla sunt, nullum bonum esto: ergo si non sunt omnino ablata, possunt adhuc diminui. Sed diminuuntur per peccatum: cum ergo diabolus peccet, tanto magis diminuuntur, quanto magis peccat: sed quanto magis diminuuntur, tanto peior est voluntas: ergo etc.

5. Item, qui procurat homicidium corporale homicida est, et quanto plura procurat homicidia, tanto peior in eo est voluntas: ergo pari ratione, immo fortiori, qui mortem spiritualem procurat homicida est, et qui plurium mortem procurat peior est; sed diabolus post mortem primi hominis dicitur fuisse homicida ab initio , quia procuravit eius lapsum, sed processu temporis procuravit mortem plurium: ergo in malitia crevit. Si tu dicas, quod crevit mala voluntas in comparatione ad hominem, non in comparatione ad Deum; ostenditur, quod ista responsio nulla est, primo, quia diabolus V inordinate movetur in Deum, sicut in hominem. Si ergo multiplicando et iterando peccatum in hominem intenditur, et crescit in eo malitia: pari ratione, cum odit et blasphemat Deum, quod nullo modo potest bene fieri . Praeterea, non est peccatum, in quo non contemnatur et offendatur Deus, et in quo peccans non avertatur a Deo: ergo in omni peccato crescit mala voluntas in comparatione ad Deunh

Contra: 1, "Opposita nata sunt fieri circa ndem ": sed daemones non possunt proficere: ergo non possunt magis deficere sive peiores esse. 2. Item, hoc videtur per simile in hominibus damnatis, quia diabolus et homo mortuus sive damnatus sunt in consimili statu, sicut dicit Damascenus , quod "hoc est hominibus mors, quod Angelis casus": sed post mortem mala voluntas in nomine non crescit: ergo nec in daemone post casum.

3. Item, hoc ostenditur per simile in bonis Angelis -Similis enim est status bonorum in bono,

et malorum in malo: sed in bonis non potest crescere bona voluntas: ergo nec in malis mala.

4. Item, Angelus simplex est et nullum habet retardativum : ergo in prima conversione tantum se convertit, quod non potest amplius converti: ergo similiter tantum se avertit, quod non potest amplius: ergo etc.

5. Item, in nullo crescit mala voluntas, in quo non crescit demeritum: sed demeritum non crescit in eo, quia non potest evitare peccatum: ergo si necesse est, diabolum male velle, impossibile est, malam voluntatem in eo crescere.

6. Item, diabolus et daemones sunt redditi omnino impossibiles ad gratiam in primo lapsu, nec possunt magis impossibiles esse: sed quando crescit mala voluntas, fit maior elongatio a gratia: si erga non possunt magis elongari, sicut caecus non potest plus caecari: ergo etc.

CONCLUSIO.

Daemonis voluntas mala semper intenditur quoad vim administratum.

Respondeo: Triplex est hic modus dicendi.

Quidam enim senserunt, quod sicut in Angelis bonis voluntas bona crevit in prima conversione usque ad terminum, ita quod amplius in se non potest crescere, sed solum in effectibus bonis, quos efficiunt circa homines: similiter in angelis malis dicere voluerunt, quod in prima aversione aversa est voluntas eorum in termino, ita quod tantum fuit depravata voluntas malorum, quod amplius nec depravatur nec crescit, sed solum in effectibus, quando plura mala ex aequali voluntate semper facit Et quia supplicium non tantum respicit intensionem voluntatis, sed etiam actum exteriorem, ideo gravius punitur diabolus ex malis, quae committit Rationem autem huius positionis assignant simplicitatem et spiritualitatem angelicam, quae nullum habet retardativum: et ideo totaliter et in termino in prima conversione se convertit: homo autem non sic.

Aliorum positio est ista, quod in malis angelis, simpliciter loquendo, crescit malitia et malae voluntatis deordinatio. Sicut enim patet ex problemate praecedenti, diabolus continue peccat et novas malitias quotidie excogitat Et quoniam, quia mala facimus, mali sumus, et quodlibet malum adimit de habilitate voluntatis, quia aliter non esset malum: ideo semper habilitas minuitur, et voluntas magis et magis deordinatur. Nec est simile de bonis, quia bonum opus non ita apponit ad bonitatem gratiae vel voluntatis, sicut peccatum quodlibet adimit

Sed quia durum videtur dicere, quod diaboli malitia non intendatur, cum dicatur in Psalmo : Superbia eorum, qui te oderunt, ascendit semper, et exponitur de daemonibus: et iterum irrationabile videtur, quod ita crescat in diabolo malitia sicut in pure viatore, cum iam sit in statu damnationis et necessitatem habeat ad aliqua mala: ideo est tertius . modus dicendi, quod in diabolo crescat malitia voluntatis quantum ad wi administrativam, qua convertitur ad hominem, sed non quantum ad vim contemplativam, qua est simpliciter et necessario aversus a Deo.

Ratio autem huius positionis est ista. Ad crei. mentum enim voluntatis malae sive demeriti non sufficit inordinata affectio, quia haec est in damnatis et erit in sempiternum, sed requiritur ultra tempus meriti et status merendi vel demerendi. Diabolus autem est in statu demerendi quantum ad vim administrativam, non quantum ad contemplativam; et ideo crescit et demeritum et peccatum quantum ad vim administrativam, non quantum ad contemplativam. - Ratio autem huius patet, si revocentur ad memoriam praedicta in solutione praeeedentis primi problematis, ubi tactum est de praeflxione temporis ad merendum ipsi Angelo. Dictum est enim, quod Angelus spiritualis et incorruptibilis et propinquus ad gloriam est conditus: ideo est ei tempus breve praefixum, homini vero terminus longus. Sed quia Deus sic condidit universum, ut maior et potentior minorem adiuvet: ideo non tantum Angelo dedit vim contemplativam, qua mereretur et ad Deum converteretur, sed etiam administrativam, qua homini suffragaretur. Quia ergo vis contemplativa erat ipsius Angeli in se, quantum ad illam praefixum est spatium merendi usque ad primam conversionem vel aversionem. Sed quia administrativa respectum habet ad hominem, ideo praefixum est Angelis spatium merendi, usquequo homines assumerentur totaliter ad gloriam. Mansit ergo quantum ad vim istam status merendi vel demerendi, et manet usque ad diem iudicii.

Sed quoniam meritum et demeritum non est in vi administrativa nisi per vim contemplativam, et in bonis contemplativa ita est conversa ad bonum, quod non potest averti: ideo administrativa non habet nisi locum merendi . Econtra, quia in malis ita est aversa contemplativa, quod non potest converti, ideo quantum ad administrativam

non habet nisi locum et spatium demerendi. Et in hoc patet, quod divinum decretum manet instum et inviolatum, quia tempus, quod a conditione praefixerat, non debuit auferre nec bonis nec malis. Et illis quidem diligentibus Deum spatium illud con; versum est in bonum, impiis autem et peccatoribus angelis conversum est in malum. Et. ideo patet, quo modo crescit mala voluntas in malis, scilicet quantum ad vim administrativam solum.

Nec est omnino simile in bonis et malis, quia voluntas in bonis propter influentiam perfectam statim pervenit ad terminum: et ideo, quamvis plura bona faciant, tamen voluntas bona propter hoc non intenditur. Sed in malis non est ita, quia corruptio venit ab ipsis: et non potuerunt ita se inficere, quin adhuc magis, quamdiu durat tempus. Unde et crescit in eis mo-cula et etiam appetitus nocendi et dominandi hominibus: non sic in Angelis bonis.

Concedendae igitur sunt rationes probantes, quod mala voluntas in daemonibus intendatur et crescat, tamen quantum ad vim administrativam, sive in comparatione ad hominem.

Ad illud ergo quod obiicitur, quod inordinate movetur in Deum: dicendum, quod sicut in damnatis inordinatus motus voluntatis conversus est in poenam et imputatur in supplicium, non in demeritum; sic in angelis malis in poenam est conversus ille inordinatus motus.

Ad illud quod obiicitur, quod in omni peccato contemnitur Deus: dicendum, quod non est peccatum, quin adsit vis contemplativa, et quin sit in Deum aliquo modo : sed tamen distinguuntur haec ad invicem quantum ad principalitatem actuum. Dicitur enim aliquod peccatum esse in Deum, aliquod in proximum: aliquod quantum ad vim administrativam, aliquod quantum ad vim contemplativam: et secundum quod distinguuntur, sic loquimur.

1. Ad illud quod obiicitur in contrarium, quod opposita nata sunt fieri circa idem: dicendum, quod illud habet instantiam in accidentibus inseparabilibus, sive sit inseparabile per naturam, sive per acquisitionem. Quia ergo in Angelis bonis est gratia inseparabiliter, ideo impossibile est, quod insit culpa. Econtra intelligendum est in malis angelis. Accidens enim inseparabile aut est naturale, aut quasi in naturam conversum: et in his quae naturaliter insunt, habet illud verbum instantiam etiam secundum Philosophum .

2. Ad illud quod obiicitur de stata hominis mortui, iam patet, quod non est simile, quia simpliciter exiit statum meriti, Angelus non.

3. Ad illud quod obiicitur de Angelis bonis, quod non augetur in eis bona voluntas; patet, quod non est simile, quia voluntas bona non ita est ab opere , ut malitia.

4. Ad illud quod obiicitur de simplicitate Angeli, dicendum, quod illud argumentum deficit dupliciter: primo, quia voluntas deliberativa, cum sit libera, non movetur secundum totum suum posse, quamvis nullum habeat retardativum; et illud manifestem est, quia Angelus magis diligit unum mani aliam, et magis odit unum quam alium; sed hoc non esset, si totaliter moveretur in quemlibet. Et ideo ratio non valet. Praeterea, alius defectus est ibi, quia, esto quod quantum posset, se converteret prima vice, adhuc posset magis , quoniam posse peccare est posse deficere et posse moveri inordinate: et quamvis non possit intensius moveri quantum ad motum, potest tamen magis deordinari, quia semper crescere potest pronitas et inclinatio ad malum. Et ita patet illud.

5. Ad illud quod obiicitur, quod non potest evitare: dicendum, quod falsum est Quamvis enim malitiam voluntatis non possit immutare, potest tamen cessare a nocumento, quod homini facit. Et praeterea , ipse induxit se in hanc necessitatem et non poenitet, et ideo non excusatur; nullus enim excusatur per necessitatem inductam, nisi poeniteat de inductione.

6. Ad illud quod obiicitur, quod diabolus est omnino impossibilis ad gratiam: dicendum, quod non crescit mala voluntas quantum ad impossibilitatem suscipiendi gratiam, quia hoc est aequaliter in omnibus damnatis; sed quantum ad indignitatem; et diabolus est indignus et potest esse magis indignus, secundum quod magis offendit et abutitur bonis naturalibus sibi datis .