QUAESTIO II. Utrum omnis poena sit a Deo.

Secundo quaeritur, utrum omnis poena sit a Deo. Et quod sic, videtur.

1. Ad Romanos duodecimo : Mihi vindictam, et ego retribuam: ergo vindicta proprie competit ipsi Deo: sed omnis punitio vindicta quaedam est: ergo omnis poena et punitio est a Deo.

2. Item, Augustinus dicit, et habetur in littera : "Omnis poena, si peccati poena est, iusta est et supplicium nominatur"; sed omne quod iustum est, a Deo est: ergo omnis poena a Deo est.

3. Item, ad Romanos primo : Tradidit illos Deus in passiones ignominiae; Glossa paulo ante: "Deserit Deus non apponendo gratiam, vel appositam subtrahendo ". Si igitur nulla poena magis caret ratione boni et pulcri, quam subtractio gratiae et passio ignominiae; et huiusmodi poenae sunt a Deo, sicut patet ex textu et ex Glossa: ergo et omnis paena.

4. Item, nulla poena est acerbior quam poena infernalis, nulla poena habet plus de ratione privationis et defectus quam poena mortis; sed utraque istarum est a Deo: ergo et omnis alia poena.

Si. Item, subtractio gratiae directe opponitur collationi gratiae; sed gratiam dare hoc maxime placet divinae bonitati: ergo inter omnes poenas minime est haec poena a Deo auctore. Sed haec est a Deo auctore: ergo et omnis alia. Probatio minoris: In subtractione gratiae est gratiae annihilatio et quaedam Dei de habitaculo cordis expulsio; sed operatio annihilationis soli Deo est possibilis, sicut dicit Hugo , cum sit infinita distantia inter extrema; et praeterea, nihil potest Deum eiicere: ergo videtur, quod talis subtractio gratiae non possit esse nisi a Deo tanquam ab auctore.

6. Item, omne illud, quod ordinat inordinatum et restituit honorem Deo sublatum, est a summo Ordinatore et honoris proprii Zelatore; sed omnis poena,

secundum quod huiusmodi, est ordinativa culpae

in omni etiam punitione honor redditur Deo. cui subtractus est per culpam

ergo omnis poena, secundum id quod est, procedit a divina iustitia .

Sed contra: 1. Excaecatio est quaedam poena; sed excaecatio non est a Deo, sed ex propria malitia, sicut dicitur Sapientiae secundo : Excaecavit illos malitia eorum: ergo non omnis poena est a Deo. Quod autem excaecatio non sit a Deo, apparet tam ex textu quam ex verbis Augustini, qui dicit super illud Ioannis primo: Lux in tenebris lucet, ibi dicit, quod " quomodo caeco praesens est lux corporalis, et ipse non est praesens lumini "; sic intelligendum est in luce spirituali, et hoc ipse textus innuit.

2. Item, amissio sive exspoliatio gratuitorum est quaedam poena; sed haec non est a Deo, immo potius a diabolo, secundum quod dicitur, Lucae decimo , de homine descendente a Ierusalem in Iericho, qui a latronibus fuit vulneratus et spoliatus: ergo non omnis poena est a Deo. Quod autem exspoliatio gratuitorum non sit a Deo, apparet per hoc quod dicit Anselmus, quod "homo non habet gratiam, non quia Deus non dat, sed quia ipse non recipit a.

3. Item, imaginis deformatio est quaedam poena; sed Deus imaginem suam nullo modo deformat, immo indignatur contra deformantem: ergo non omnis poena est a Deo. Quod autem imaginis deformatio non sit a Deo, apparet, quoniam imaginem Dei deformare est contumeliam Deo inferre: sed Deus nunquam facit sibi contumeliam: ergo nunquam deformat imaginem suam.

4. Item, nullus porus defectus est a Deo; aliqua poena est purus defectus: ergo aliqua poena non est a Deo. Maior per se manifesta est, quia defectus non habet causam efficientem, sed deficientem:

sed Deus nullius est causa deficiens . Minor probafaf, quia ignorantia nihil aliud est quam spiritualis tenebra: ergo est privatio pura; et ignorantia est poena: ergo etc.

5. Item, nullum Titium est a Deo; aliqua poena est vitium, utpote malitia et concupiscentia: ergo aliqua poena est, quae non est a Deo. Maior et minor per se manifestae sunt.

6. Item, nullum peccatum est a Deo; sed aliquod peccatum est poena, sicut ostensum est supra , et manifeste apparet in illa deformitate, quae remanet in anima post culpam perpetratam: ergo aliqua poena est, quae non est a Deo.

CONCLUSIO.

Omnis poena, quatenus tenet rationem poenae, est a Deo, non tamen id quod dicitur poena, a Deo est, si importat defectum simpliciter, vel aliquam positionem cum deordinatione.

Respondeo: Ad praedictornm intelligentiam est notandum, quod poena de sui generali acceptione dicit nocumentum ordinatum . Nocumentum autem comparationem habet et ad ipsum nocivum, et ad illud quod patitur nocumentum, et ad illud, secundum cuius privationem nocumentum illud attenditur. Et secundum istam triplicem comparationem nomen poenae habet triplicem acceptionem. Unde dicitur poena aliquando actio rei laedentis, secundum quod adustio ignis infernalis dicitur esse poena reproborum. Dicitur etiam poena passio rei laesae sive punitae, secundum quod dicitur: afflictio reproborum est eorum poena aeterna. Dicitur etiam defectus alicuius boni, in quem incurritur ex illa passione, sicut defectus quietis, salutis et pacis est poena reproborum.

Quocumque autem istorum modorum dicatur poena, sive actio, sive passio, sive defectus, semper nomen poenae, ut sic est, impositum est ab ordine: et quod dicit nominat ut ordinatum. Et quoniam omne ordinatum, ut tale est, procedit a Deo, a quo est omnis ordo; quocumque modo dicatur poena, et quidquid dicitur poena, in quantum poena, a Deo est, quoniam omne ordinatum a Deo est. A Deo enim habet, quod sit ordinatum, et Deo placet omnis ordo, et idem est fieri Deo auctore et Deo volente .

Si autem loquamur de poena secundam illud quod subest huic ordini, a quo imponitur nomen poenae: tunc dicendum est, quod si poena dicatur defectus sive carentia alicuius boni, sic dicendum est, quod talis defectus a Deo non est: non enim habet causam efficientem, sed deficientem, nec poena, quae talem defectum nominat, est a Deo.

Si autem poena dicatur ipsa passio rei punitae, quae est via ad defectum alicuius boni, tunc distinguendum est: quia quaedam est passio, quae est ordinata simpliciter ; quaedam vero, quae, quamvis sit ordinata secundum quid, est tamen deordinata simpliciter; quaedam vero medio modo se habens. Passio illa, quae est ordinata simpliciter, illa est passio, quae est pure paenalis, sicut passio famis et sitis, et talis passio a Deo est: unde fames et sitis a Deo dicitur esse.

Passio vero, quae est deordinata simpliciter, sed ordinata secundum quid, est illa quae est culpabilis, sicut est deformatio imaginis et corruptio habilitatis ad bonum: et talis non est concedenda esse a Deo.

Passio vero media est illa, quae est passio vitiosa, utpote illa quae est ex rebellione carnis ad spiritum, quae quodam modo ordinata est ad culpam praecedentem, quodam modo deordinata est, quia est inclinativa ad culpam sequentem; et haec non conceditur esse a Deo. Et Magister dixit supra distinctione trigesima secunda , quod " fomes et concupiscentia non habent Deum auctorem, sed diabolum aut hominem ". Et sicut distinctum est de poena, prout dicitur passio rei punitae, sic distinguendum est de poena, prout dicitur actio rei punilivae.

Ex praedictis igitur patet, quod etsi omnis poena sit a Deo, in quantum tenet rationem poenae, non omne tamen, quod dicitur poena, a Deo est: immo quaedam est a Deo, quaedam non. Illa est a Deo, quae dicit positionem aliquam, ita quod non nominat deordinationem; et haec est simpliciter poena. Illa vero non est concedenda esse a Deo, quae nominat simpliciter defectum, vel quae nominat positionem aliquam cum deordinatione. Unde nec conceditur a Deo esse excaecatio nec obduratio nec imaginis deformatio nec gratiae subtractio sive exspoliatio nec error nec ignorantia nec concupiscentia nec his consimilia: omnia enim haec vel dicunt defectum, vel deordinationem aliquam.

Concedendae sunt igitur rationes ostendentes, quod non omnis poena est a Deo.

1. 2. Ad illud quod obiicitur, quod omnis vindicta est a Deo, et similiter ad sequens, quo dicitur, quod omnis poena iusta est: dicendum, quod illae duae rationes non concludunt, nisi quod poena sit a Deo sub ratione poenae; sic enim aliquid dicit, quod respicit ordinem, qui attenditur secundum ultionem divinae iustitiae. De eo autem, quod subest, non oportet illud intelligi, quod sit a Deo; nam " crimina criminibus vindicantur ", secundum quod Sancti dicunt, et supra ostensum fuit.

3. Ad illud quod obiicitur, quod passio ignominiae et subtractio gratiae est a Deo; dicendam, quod proprie loquendo, neutrum a Deo esse conceditur nisi permissive, secundum quod Deus dicitur obdurare, quia, ipso gratiam non apponente, homo obduratur; sicut etiam Deus dicitur tradere in desideria cordis. Unde Glossa dicit ibidem : " Tradere est permittere, et non incitare, sed dimittere: praecedentibus quippe culparum causis, iure et merito deseruntur a Deo "; et per hoc, quod deseruntur, desideriis traduntur. Similiter, quod dicitur Deus gratiam subtrahere, hoc non est, quod auferat datam, sed quia, homine se avertente, Deus eam non continuat. 4. Ad illud quod obiicitur de poena mortis et aeternae damnationis, dicendum, quod utraque a Deo est; utraque enim positionem aliquam vel dispositionem nominat sine deordinatione aliqua,

Et si obiiciat, quod poena infernalis est acerbissima; dicendum, quod acerbitas non impedit, quin poena sit a Deo, sed potius deordinatio et defectus.

Et si obiiciat, quod mors dicit defectum; dico, quod mors non tantum dicit defectum, immo dicit passionem et progressum ab esse in nonesse, qui quidem est per animae et corporis separationem, ubi est ergo dolor et afflictio. Et licet defectus consequatur ad illam passionem, mors tamen non nominat purum defectum, sed potius fossionem et transitum illum; et ideo conceditur mors esse a Deo, quamvis non concedatur de aliis poenis, quarum nomina imponuntur ab ipso defectu.

b. Ad illud quod obiicitur, quod subtractio gratiae est a Deo: dicendum, quod falsum est, proprie loquendo, nisi dicatur permissive, ut dictum est. Quod vero obiicitur , quod ibi est annihilatio et Dei expulsio: dicendum, quod Deum expelli non est aliud quam gratiam Dei repelli. Gratiam autem Dei repelli non est aliud quam gratiam corrumpi, pro eo quod ipsa, cum sit accidens, non habet salvari nisi in substantia rationali. Gratia autem corrumpitur et annihilatur non per actionem contrarii agentis, sed propter defectum in se ipsa. Deficit autem in se ipsa propter hoc, quod subiectum deficit sibi. Anima enim non est nata esse subiectum gratiae nisi per conversionem sui ad Deum; et ideo, cum se a Deo avertit, iam gratia gratum faciens in ea non potest salvari, et ideo in se ipsa deficit.

Quod ergo obiicitur, quod nihil potest gratiam annihilare et Deum de habitaculo suo eiicere; dicendum, quod illa ratio procedit, ac si talis annihilatio vel ejectio fieret per virtutem alicuius agentis. Hoc autem non fit, immo fit propter ineptitudinem suscipientis, sicut visum est .

6. Ad illud quod obiicitur, quod omne ordinatum, et quod reddit honorem Deo, est a Deo: dicendum, quod verum est in quantum tale. Sed cum assumit , quod omnis poena est huiusmodi; verum est in quantum poena; et tunc conclusio vera est, videlicet, quod omnis paena, in quantum poena, a Deo est. Sed si ex hoc arguatur ulterius, quod omne illud, quod dicitur poena, est a Deo, utpote culpa vel vitium vel defectus, fiet sophisma secundum accidens , quia quaedam sunt, quae Deo attribuere potius sonat in contumeliam quam in gloriam. Et propterea si alicubi unquam inveniatur, quod concupiscentia vet ignorantia vel cetera similia a Deo sint, exponenda sunt verba, vel quod dicta sunt esse a Deo, quia sunt permissive, vel quia dicuntur esse a Deo, in quantum sunt poenae, vel dicuntur esse a Deo, secundum quod concernunt aliquod ens, non secundum illud, a quo primo et principaliter imponuntur .