QUAESTIO II. Utrum passiones animat poenae tantum sint, an poenae simul et peccata.

Secundo quaeritur, utrum passiones animae sint poenae tantum, an poenae simul et peccata. Et quod sint poenae et peccata, videtur.

1. Omne illud, pro quo quis meretur mortem iaeternam, est peccatum; sed pro passionibus animae meretur quis mortem aeternam, Matthaei quinto : Qui irascitur fratri suo reus erit gehennae ignis: ergo ira, quae est passio animae, est culpa; pari ratione et aliae passiones animae.

2. Item, omne illud, quod directe repugnat virtuti, est culpa; sed ira et invidia et aliae passiones animae repugnant virtutibus: ergo etc.

3. Item, omne illud, quod est contra rationem rectam, est culpa; sed passio animae, quae " est dolor de alieno bono ", est contra rationem rectam, quae de illo iudicat esse gaudendum: ergo etc.

4. Item, illud maxime tenet rationem culpae, quod maxime est impugnativum gratiae; sed invidentia gratiae fraternae maxime repugnat gratiae Spiritus sancti : ergo cum haec sit passio animae et poena, videtur, quod passiones animae sint peccata.

5. Item, ad hoc ipsum est ratio Augustini, in libro Octoginta trium Quaestionum . Arguit enim sic: " Omnis perturbatio est passio; omnis cupiditas est perturbatio: ergo omnis cupiditas est passio "; sed planum est, quod cupiditas est culpa: ergo peccatum est passio, et e converso; redit igitur idem quod prius.

Sed contra: 1. "In omni peccato, sicut vult Augustinus in libro de Libero Arbitrio , regnat libido "; ubicumque autem regnat libido, ibi est improba delectatio: ergo omne peccatum, in quantum peccatum, delectat Sed hujusmodi passiones animae eam puniunt et contristant: ergo videtur, quod non sint peccata.

2. Item, omnis culpa actualis est voluntaria;

sed istae passiones animae non sunl voluntariae: ergo non sunt culpa, sed tantum poena .

3. Item, omni culpa vituperamur; "passionibus autem animae non laudamur nec vituperamur", sicut. vult Philosophus : ergo passiones animae non sunt peccata.

4. Item, " opposita sunt nata esse in eodem genere ", sed nulla virtus est passio, cum omnis virtus sit in genere habitus: ergo nullum vitium sive peccatum est passio.

5. Item, in omni peccato est conversio ad commutabile bonum ; in huiusmodi autem passionibus animae, quae sunt invidia, ira, tristitia, potius est taedium boni et aversio quam conversio: ergo tales passiones animae non sunt culpae.

CONCLUSIO.

Passiones quaedam animae et poenae et peccata sunt, quatenus oriuntur vel ex corruptione concupiscentiae, vel ex inordinato amore voluntatis deliberativae.

Respondeo: Dicendum, quod sicut expresse dicit Magister in littera et probat per auctoritatem

. Augustini, multae sunt passiones animae, quae sunt non solum poenales, verum etiam culpabiles, sicut ira et invidia. Licet autem huiusmodi passiones peccata sint, tamen peccata non sunt in quantum passiones, sicut idem Augustinus dicit, et habetur in littera : "Omnis autem passio, inquantum ipsa aliquis patitur, non est peccatum"; sed huiusmodi

2. passiones peccata sunt ratione inordinationis voluntatis coniunctae vel antecedenter, vel consequenter. Propter quod notandum est, quod quaedam est passio illata ab extrinseco, et circa hanc non consistit meritum nec demeritum, nisi in quantum a voluntate respuitur vel acceptatur. Unde occidi pro Christo non est meritorium, nisi in quantum volitum est ab eo qui occiditur. Unde proprie loquendo, in talibus passionibus passio non est meritoria , sed sufferentia passionis.

Est et alia passio, quae ortum habet ab intrinseco. Et haec dupliciter potest oriri, quia quaedam oritur ex corruptione naturae, quaedam vero ex conversione voluntatis liberae.

Et illa quae oritur ex corruptione naturae, in duplici differentia est;

quoniam natura corrupta est vitiosa corruptione per concupiscentiam, et corrupta est corruptione poenali

per mortalitatem inflictam. Illae igitur passiones, quae oriuntur ex corruptione naturae, ut est corrupta poenali corruptione, tenent rationem poenae tantum, ut fames et sitis; illae vero, quae oriuntur ab ipsa, ut est corrupta corruptione vitiosa, non tantum habent rationem poenae, sed etiam culpae; sicut sunt inordinatae affectiones animae, quae consurgunt ex morbo concupiscentiae, et tales sunt passiones irae et invidiae et consimiles .

Secundum autem quod huiusmodi passiones oriuntur ex conversione voluntatis ad aliquod bonum amabile, sic, secundum quod voluntas habet converti dupliciter, passiones huiusmodi sunt in duplici genere. Voluntas enim aliquando convertitur ad bonum simpliciter, et tunc detestatur et odit quod adversatur illi bono, utpote peccatum; et hoc modo passiones inde consurgentes sunt iustae et meritorias:

Convertitur etiam voluntas aliquando ad bonum proprium et ad bonum ut nunc; et tunc passiones, quae inde consurgunt, culpabiles sunt et malae, sicut et voluntas, a qua oriuntur; sed non habent plenam rationem mali et culpae, nisi quando in voluntate consummantur, utpote cum aliquis vult irasci et invidere et etiam contristari.

Et sic patet, quod huiusmodi passiones animae peccata sunt, et in quantum oriuntur ex corruptione concupiscentiae, et in quantum ortum habent ex inordinato amore voluntatis deliberativae .

Concedendae sunt igitur rationes ostendentes, aliquas passiones animae esse peccata.

1. Ad illud vero quod obiicitur primo in contrarium, quod libido regnat in omni peccato: dicendum, quod verum est, secundum quod libido dicitur improba voluntas; sed non oportet, secundum quod libido dicitur immoderata delectatio .

Nihilominus tamen potest dici, quod et in istis peccatis reperitur libido respectu proprii motivi. Nam invidus delectatur in boni singularitate, et iracundus delectatur in adeptione vindictae. Immo quod plus est, sicut vir iustus ex rectitudine voluntatis delectatur dolendo de malo culpae, sic etiam invidus quandam refectionem invenit in dolendo de aliena prosperitate, ita quod delectatio est de uno, et tristitia est de altero. Quemadmodum enim aliquis, dum amisit illud quod multum dilexit, vehementer tristatur, et magna est illi consolatio posse tristari, et ibi solum invenit quietem in fletu et dolore, sicut Augustinus in quarto Confessionum dicit de se: sic invidus in dolendo de bono alieno in illa passione invenit quandam delectationem in eo, quod placet sibi de bono alieno contabescere: illa tamen delectatio multum est respersa amaritudine.

2. Ad illud quod obiicitur, quod passiones sunt involuntariae; dicendum, quod involuntarium dicitur dupliciter, sicut et voluntarium: uno modo dicitur voluntarium, cuius principium est voluntas; alio modo dicitur voluntarium, quod concomitatur voluntas . Et secundum hunc duplicem modum dupliciter dicitur involuntarium: uno modo, ut dicatur involuntarium, quod non est a voluntate efficiente; alio modo, ut dicatur involuntarium, quod non fit cum voluntate concomitante. Primo igitur modo accipiendo involuntarium, sic veritatem habet de passionibus, quae fiunt ab extrinseco, quia earum principium est extra; voluntarium autem est, cuius principium est in ipso. Non autem habet veritatem in passionibus, quae suci ab intrinseco, sicut prius ostensum est, immo possunt esse voluritariae, non solum sicut a voluntate concomitante, immo sicut a voluntate causante, dum diligit aliquid inordinate.

3. Ad illud quod obiicitur, quod passionibus non laudamur nec vituperamur: dicendum, quod hoc verum est, per se loquendo; prout tamen radicem habent ex voluntate, et voluntas concomitatur eis, et laudari possumus et vituperari, sicut prius ostensum est. Ideo ratio illa non concludit, quod huiusmodi passiones non sint peccata, sed quod peccata non sint, in quantum eis patimur.

4. Ad illud quod obiicitur, quod nulla virtus est passio; iam patet responsio. Nam aliqua virtus potest circa passiones consistere, sicut patientia et fortitudo, prout illae passiones efficiuntur voluntariae. Sic et in proposito intelligendum est esse.

Nihilominus tamen potest dici, quod quamvis passio non sit virtus nisi ex actu voluntatis simul coexistentis, potest tamen aliqua passio, in quantum egreditur a natura vitiata et corrupta, esse peccatum. Nec valet illa ratio, cum plura exigantur ad complendum bonum quam ad committendum malum .

5. Ad ultimum iam patet responsio. Nam istae passiones oriuntur ex conversione voluntatis ad commutabile bonum, et ideo peccata sunt: nunquam enim quis invideret alicui, nisi nimis amaret proprium bonum; et ut vult Damascenus , "ira vindex est laesae concupiscentiae"; immo generaliter, sicut ostendit Augustinus in decimo quarto de Civitate Dei, omnes huiusmodi passiones ortum habent ex amore.