QUAESTIO I. Utrum aliquid sit ita malum, quod nihil habeat de bono.

Circa primum sic proceditur et quaeritur, utrum aliquod malum sit ab omni bono sequestratum, et hoc est quaerere, utrum aliquid sit ita malum, quod nihil habeat de bono, sed sit malum in summo. Et quod sic, videtur.

1. "In his quae per se dicuntur, si simpliciter ad simpliciter, et magis ad magis, et maxime ad maxime " per considerationem Philosophi ; sed haec est vera per se: bona opponitur malum: ergo magis bono magis malum, et maxime bono maxime malum: si ergo contingit reperire summe bonum, ergo et summe malum. Nam " si unum oppositorum ponitur in natura, per consequens ponitur et reliquum ".

2. Item, magis et minus dicitur per accessum ad terminum: ergo ubi est reperire magis et minus, contingit reperire summum ; sed in malo contingit reperire magis et minus: ergo etc.

3. Item, aut est status in malis, aut non

constat, quod necesse est statum ponere; nam ille ponitur in omni eo quod actu est

sed status non est citra summum: ergo necesse est ponere summe malam. Sed hoc est quod nihil habet de bono: ergo etc.

4. Item, "omne per accidens reducitur ad per se ": ergo si est ponere malum per accidens, est ponere malum per se; sed illud per se inest alicui, quod habet ortum ex propriis principiis illius: si ergo aliquid est malum per se, videtur, quod eius principia sint mala: et si principia eius sunt mala, totum est malum; et si totum est malum, nihil est ibi de bono: ergo a primo, si est ponere malum per accidens, est ponere aliquid, quod sit simpliciter et totaliter malum. Constat autem, quod primum est ponere: ergo et alterum.

5. Item, omne dictum per participationem reducibile est ad dictum per essentiam: cum ergo dicitur aliquid esse malum, aut dicitur per participationem, aut per essentiam. Si per essentiam: sed bonum per essentiam est summe bonum, quod nihil habet de malo: ergo similiter erit aliquid ita malum, quod nihil habebit de bono. Si dicitur per participationem; et omne tale reducitur ad dictum per essentiam: ergo redit necessario, quod aliquid sit malum essentialiter: et ita idem quod prius.

6. Item, "in quolibet genere est reperire unum primum, quo mensurantur omnia, quae sunt illius generis ". Hoc planum est et patet per Philosophum, qui hanc proponit in decimo primae Philosophiae ; hoc etiam patet inducendo. Ergo in genere malorum est reperire aliquod unum, quod sit mensura omnium malorum; sed illud non potest esse nisi summum inter omnia mala: ergo etc.

Contra: 1. Si est ponere summum malum, quod

. nihil habeat de bono: et esse aliquod bonum est:

tunc est ponere, summe malum esse, et tamen non habere esse. Sed haec sunt duo incompossibilia : ergo etc.

2. Item, "omnis potentia, ut dicit Philosophus , est de genere bonorum ", ergo si aliquid est summe malum, illud omnino nihil potest: sed summum in omni genere plus potest, quam illud quod est citra summum: si ergo illud quod non est summe malum, aliquid potest, illud quod est summe malum, multa potest: ergo eo ipso, quod est summum, multa potest et nihil potest. Sed haec duo sunt incompossibilia: ergo etc.

3. Item, "omnis scientia de genere bonorum est", non tantum scientia boni, verum etiam scientia mali; scire enim malum bonum est. Si ergo aliquid est summe malum, caret notitia boni et mali: ergo nec scit facere malum nec laedere; sed hoc ipso, quod malum est, scit laedare bonum: ergo hoc ipso, quod summe malam est, scit et nescit bona et mala. Sed ista sunt incompossibilia: ergo etc.

4. Item, si aliquid est summe malum, est malum per essentiam et necessario ; sed si malum est per essentiam et naturam, naturale est ei facere malum. Sed unumquodque, dum facit quod est sibi naturale, bene facit: et quod bene facit est bonum: ergo si aliquid est summe malum, ipsum est bonum, et dum male facit, bene facit. Sed hoc est impossibile: ergo etc.

5. Item, si aliquid est summe malum, illud est vilissimum: quanto enim aliquid magis malum est, tanto vilius est ; et si vilissimum inter mala, ergo inter illa est infimum. Sed quod est infimum inter mala non est summum caput malorum: ergo quod est summe malum non est summe malum. Si dicas, quod non sequitur: est vilissimum, ergo non est summe malum, quia hoc est esse summe malum, quod infimum est respectu bonorum: obiicitur, quia si aliquid ponitur summe malum, non debet poni super alia, sed infra secundum rectum ordinem: ergo non est deus tenebrarum, sed servus; quod est contra errorem istum .

6. Item, si est summe malum, ergo illud erit ita omnipotens in malo, sicut summe bonum in bono: ergo omne malum subiacet eius potentiae; sed cuiuscumque boni corruptio est malum: ergo cuiuslibet boni corruptio subiacet potentiae summe mali: ergo si summe malum est, potest corrumpere omne bonum. Sed bonum, quod potest corrumpi, non est summum: ergo si est ponere summe malum, nihil esti summe bonum; et si non est summe bonum, nihil est bonum ergo a primo, si est ponere summe inalum, nihil est bonum. Quodsi hoc est omnino falsum et impium, patet etc.

CONCLUSIO.

Et fides et ratio dictat, nihil esse ita malum, quin habeat, aliquid de bono.

Respondeo: Dicendum, quod ponere, malum aliquod esse, quod nihil habeat de bono, non solum est perversitatis haereticae, sed etiam manifestae caecitatis et stultitiae. Sicut enim in opponendo monstratum est, ipsa positio implicat in se opposita. Implicat enim, quod illud, scilicet summe malum, sit et non sit; quod idem possit et non possit; et quod idem sciat et nesciat. Et dum implicat in se opposita, destruit se ipsam. Nam in ponendo, summe malum esse, quod nihil de bono habeat, ponit, quod illud non sit summum; ponit, quod non sit malum; ponit etiam, quod nullum bonum habeat oppositum. Et haec omnia in opponendo monstrata sunt, quae manifeste convincunt, errorem istum esse fatuum et caecum et auctorem sive inventorem suum ostendunt fuisse excaecatum et impium. Nunquam enim in tantam tenebrositatem detrusus esset impius Manichaeus, nisi longe ante fuisset servus dei tenebrarum, qui excaecavit mentem eius, ut non fulgeret in eo illuminatio veritatis, quae super omnem irradiat intellectum . Et usque hodie viget hic error pessimus, quamvis sit irrationabilissimus. Et linius ratio est potissima ipsa mater caecitatis superbia, quae regnat in quibusdam laicis quantum ad ea quae sunt fidei et morum. Cum enim sint idiotae, praesumunt sacram Scripturam exponere, quae est profundissima omnium scripturarum; cum iterum habeant quandam honestatem exteriorem, contemnunt vitam omnium aliorum et merito huius duplicis superbiae excaecantur, ut incidant in errorem istum pessimum, per quem excaecantur adeo, ut nesciant discernere, quid bonum et quid malum, dum multa genera bonorum ponunt esse a deo malo. Quos Isaias praemonstrat quinto capitulo : Vae ! qui dicitis malum bonum, et bonum malum, ponentes lucem tenebras et tenebras lucem. Et propter nimiam excaecationem, in qua sunt, amisso quasi rationis usu, nuliam habent in eis efficaciam argumenta ad persuadendum, nec tormenta ad retrahendum, nec oratio num suffragia ad relevandum, nisi hoc fiat de gratis specialissima.,

Hanc positionem haereticam, immo stultissimam et blasphemam, repudiando dicamus sicut dicit fides catholica et ratio recta, nihil esse ita malum, quin habeat aliquid de bono.

Ad intelligentiam autem obiectorum notandum, quod summum in aliquo genere dupliciter potest dici. Uno modo dicitur summum, quo nihil potest esse maius; et hoc modo non contingit reperire neque ponere summe malum: nihil enim est adeo malum, quin posset esse peius, pro eo quod aliquid habet de bono, quo posset magis privari, et ita adhuc peius esset. Et pro tanto dicit Dionysius , quod " malum est infinitum". Alio modo dicitur summum, quo nihil est maius secundum actum, sed ipsum excedit inter omnia alia: et sic contingit reperire summum in malis. Nam lucifer, qui est rex super omnes filios superbiae , pessimus est super omnes.

His visis, facile est respondere ad obiecta.

1. Ad illud ergo quod primo obiicitur de oppositione mali, dicendum, quod consideratio intelligitur ita, quod terminus eodem modo accipiatur, cum dicitur simpliciter, et cum dicitur cum excessu; non sic autem est in proposito. Nam cum dicitur, quod bonum opponitur malo, accipitur hic bonum per participationem; cum vero infertur de summo bono, accipitur ibi bonum pro bono per essentiam, quod solum est summe bonum, et illi nihil opponitur .

2. Ad illud quod obiicitur, quod magis et minus accipitur secundum maiorem et minorem accessum ad terminum; dicendum, quod verum est in his quae dicunt positionem; non autem est verum in his quae dicunt privationem, immo accipiuntur per recessum. Unde magis malum dicitur quod magis recedit a bono: et quia nunquam tantum recedit, quin adhuc possit magis: hinc est, quod nunquam est ibi ponere summum .

3. Ad illud quod obiicitur de statu, dicendum, quod status est secundum actum; sed non oportet, quod sit status secundum potentiam, ut non possit esse ultra progressus. Nam etsi in rebus creatis non contingat invenire acto infinitum, contingit tamen reperire infinitum in potentia, sicut patet in numero per appositionem et in continuo per divisionem. Sic et in proposito intelligendum: et hoc infra manifestabitur, cum agetur de corruptione mali.

4. 5. 6. Ad illud quod obiicitur, quod per accidens reducitur ad per se, et similiter dictum per

participationem ad dictum per essentiam et similiter, quod in quolibet genere est reperire unum primum etc.; dicendum, quod haec habent locum in his quae dicunt positionem et naturam, quae possit causari ex principiis subiecti, et quae possit essentialiter dici, et secundum quam possint alia mensurari secundum eius participationem maiorem et minorem. Malum autem privationem dicit, in quantum malum; et ideo illae tres rationes non habent hic locum.

Et hoc fuit, quod decepit Manichaeum, ut dicit Augustinus , quia nescivit, quid esset malum. Et quia voluit de malo disputare nesciens, quid hoc esset, ideo se et multos praecipitavit in errorem. Superbia enim sua fecit ipsum ignorare modum addiscendi. In omni enim inquisitione prius oportet intelligere, "quid est quod per nomen dicitur", et hoc tanquam praecognitionem afferre secum ad rei proprietates posterius cognoscendas .