QUAESTIO I. Utrum Angeli locutio sit idem quod eius cogitatio.

Circa primum sic proceditur et ostenditur, quod spiritualis Angeli locutio non est idem quod eius cogitatio:

1. Primo per illud quod dicitur primae ad Corinthios decimo tertio : Si Unguis hominum

loquar etc; ibi Glossa: " Angeli praepositi significant minoribus quod de Dei voluntate primi sentiunt, quod fit aliquibus nutibus aut signis"; si ergo nutus cogitationis aliud est quam cogitatio, ergo cogitatio aliud est quam locutio.

2. Item, differt in Angelo actus virtutis intelkctivae et operativae: ergo pari ratione differt ictus virtutis cogitativae et raterpretativae: si ergo cogitare est actus virtutis intellectivae, et loqui ictus virtutis interpretativa: ergo non sunt idem. 3. Item, non est eadem conversio, qua intellectus convertitur ad se, et qua convertitur ad alterum: si ergo cogitando intellectus convertitur ad te, et loquendo convertitur ad alterum: ergo cogitare et loqui in Angelo non est idem, sed diversum.

4. Item, per locutionem est manifestatio cogitatus angelici: ergo si idem esset loqui et cogitare, quidquid cogitaret, alteri manifestaret: ergo nihil, quod est in uno Angelo, lateret, quin esset in alio: ergo quidquid sciret Angelus superioris ordinis, sciret ille qui est inferioris: quod est plane falsum: ergo etc.

Contra: 1. Gregorius in Moralibus definiens vocem Angelorum dicit: " Vox Angelorum in laude Conditoris est admiratio intimae contemplationis "; si ergo admiratio sive contemplatio non est actus differens a cogitatione, ergo nec locutio sive vociferatio.

2. Item, Damascenus : " Non lingua et auditu indigent Angeli, nam sine sermone voce prolato tradunt sibi suas illuminationes": ergo videtur, quod aut locutio angelica nihil sit, aut si aliquid est, non sit aliud quam cogitare.

3. Item, locutio non est aliud quam conceptus manifestatio, Angelus autem, in quantum est substantia cognitiva, habet naturam luminis et speculi ; sed luxcorporalis per hoc, quod lucet, se manifestat, et speculum per hoc, quod speciem recipit et retinet, speciem representat: ergo videtur quod Angelus hoc ipso, quod intelligit, cogitationes suas declarat: ergo cum cogitationis declaratio sit locutio, idem est in eo cogitatio et locutio.

4. Item, loqui non est aliud quam dicere, et dicere non est aliud quam verbum gignere sive formare; sed cogitatio nihil aliud est quam verbi formatio sive verbi conceptio, sicut vult Anselmus, et Augustinus : ergo cogitatio nihil aliud est quam interior locutio; sed locutio, quae convenit Angelo secundiim se est tantum interior: ergo idem est quod cogitatio.

5. Item, si locutio differt a cogitatione, cum praesupponat eam, quaero, quid addit supra ipsam ? Si tu dicas mihi, quod addit manifestationem quae fit per quandam speciei oblationem et transfusionem in alterum quasi in audientem; tunc videtur, cum Angelus superioris ordinis nihil recipiat ab Angelo inferioris, quod Angelus inferioris ordinis non possit loqui alicui Angelo superioris ordinis; quod plane falsum est Si enim potest Angelus loqui Deo, multo magis potest loqui alteri Angelo.

6. Item, locutio, quae differt a cogitatione, addit aliquod signum exprimens: si ergo Angelus vult speciem intelligibilem, quam habet in se, alteri Angelo manifestare loquendo: et in ipso differt locutio et cogitatio: oportet ergo, quod differat spectes, qua intelligit, et signum, quo exprimit. Tunc igitur quaero de illo signo: aut est species, aut res. Si species: ergo pari ratione indiget alio signo, et similiter quaeretur de illo alio tertio: nec erit ibi status, sicut nec in primo. Si autem est res; aut sensibilis, aut intelligibilis. Sensibilis non, quia quidquid est in Angelo, est spirituale. Si intelligibilis; quaero, quare illam magis apprehendit Angelus, cui fit sermo, quam ipsam speciem, quae est in intellectu angelico ? Et iterum, illa res, quae est in uno Angelo, non potest fieri in veritate in alio Angelo: ergo oportet, quod fiat secundum similitudinem; et tunc pari ratione species existens in intellectu unius Angeli potest generare sui similem in alio. Aut si non; quare non ?

Item , quomodo potest illud intelligi ? et quid ( est ibi medium deferens, et quae est ibi lux abstrahens, et quae est ibi vis vel virtus excitans et imprimens ? Omnia enim haec videntur esse necessaria, si differt in Angelo locutio et cogitatio.

CONCLUSIO.

Angelorum locutio non est idem quod cogitatio, quia locutio addit cogitationi et respectum ad alterum et actum novum, non autem signum.

Respondeo: Ad praedictorum intelligentiam est notandum, quod loqui dupliciter est: uno modo lo-qui dicit actum in se sive intrinsecum; alio modo actum ad alterum sive quodam modo extrinsecam Primo modo loqui idem est quod verbum formare sive gignere; secundo modo idem est quod verbum formatum depromere sive exprimere. Primo modo locutio sive in Deo, sive in homine, sive in Angelo non est aliud quam cogitatio. Secundo modo plus dicit quam cogitationem, sed differenter in diversis.

In Deo enim loqui ad alterum supra intellectum notat effectum, videlicet revelationem. Non enim dicitur Deus nobis loqui solum, quia intelligit sed etiam quia revelando aliquam illustrationem in nobis efficit. Unde Gregorius in Moralibus : " Dei locutio, ad nos intrinsecus facta, videtur potius, quam auditur; quia, dum semetipsum sine mora sermonis insinuat, repentina Iace tenebras nostrae ignorantiae illustrat".

In homine vero non solum addit effectum in Laterum, sed etiam actum et signum medium. Cum enim unus homo loquitur alteri, non solum cogitat, sed cogitationem suam, formando vocem sensibilem, alii interpretatur et explicat.

Ratio autem, quare locutio in hominibus non solum addit actum, sed etiam signum medium, haec est: quia in anima alius est actus conversionis supra se, et alius actus conversionis ad alterum; et in cogitatione convertitur anima supra id quod habet in se, in locutione vero offert alteri: et ita oportet, quod alius actus sit cogitare et loqui, et ita addit actum locutio supra cogitationem in homine. Addit etiam signum, quia anima, quamdiu est cum corpore, non est nata suscipere, nisi mediante vi sensitiva; unde "qui amittunt unum sensum, necesse habent amittere unam scientiam ". Ideo ad hoc, quod anima conceptum suum alteri exprimat, oportet, quod ipsum voci sensibili per organa formatae, mediante vi imaginaria, coniungat, et sic similitudo intelligibilis sive signatum intelligibile per illud suum signum sensibile, mediantibus virtutibus sensitivis, ad intellectum alterius animae ascendat.

Et hoc conveniens est, ut, sicut homo compositus est ex anima et corpore, ita eius locutio aliquid habeat spirituale, aliquid corporale.

In spiritualibus autem substantiis medio modo est; nam locutio supra cogitationem addit effectum sive respectum, sed non addit sensibile signum. Respectum quidem et effectum addit propter hoc, quod cogitatio, quantum est de sui natura, est secreta; et ideo nunquam fit manifesta, nisi ipse cogitans aliquid tanquam audienti offerat, et aperiendo se, quodam quasi nutu mediante, quod in se habet ad intellectum alterius quasi ad aurem pertingere faciat. Necessarius est etiam actus novus, quia non eadem conversione se supra se convertit et supra alterum vel ad alterum.

Sed tamen non est necessarium sensibile signum nec deferens medium, quia, cum ipse intellectus angelicus sine potentiis sensitivis natus sit suscipere, Angelus loquens sine sensibili medio natus est similiter offerre; et ideo ad loquendum sufficit ipsi Angelo ipsa species intelligibilis, quae ex virtute intellectiva ipsius Angeli ad imperium voluntatis potest ad alterum protendi. Et sicut illa species, dum eam sibi et in se contuentur intellectus, erat verbum interius; sic, dum eam protendit ad alteram, efficitur quasi nutus et verbum exterius. Et quia tam illa species quam virtus protendens illam ad alterum et ipsa protensio spiritualis est; ideo non indiget corporali medio deferente.

Sed quia virtus illa finita est, necesse est ad hoc, quod unus Angelus intellectum alterius Angeli loquendo, hoc est illam speciem protendendo, excitet, quod finita distantia ad invicem distent.

Ex his igitur patet, quod etsi non tantum differat in Angelo locutio et cogitatio, quantum differt in homine, differt tamen aliquo modo. Ideo rationes inductae ad hanc partem concedeodae sunt

1. Ad illud quod obiicitur de Gregorio, dicendum, quod Gregorius loquitur de locutione Angeli in comparatione ad Deum, apud quem loqui cogitare est, quia aurem eius nihil latet.

2. Ad illud quod obiicitur de Damasceno, dicendum, quod quamvis locutio Angeli non differat a cogitatione propter hoc, quod ultra cogitationem dicat vocem sensibilem; nihilominus tamen non est omnino indifferens, quia, etsi non addat ultra cogitationem exterius signum, addit tamen ulteriorem actum atque respectum, ratione cuius concernit finitam distantiam, quamvis cogitatio et intellectus ab omni distantia abstrahat.

3. Ad illud quod obiicitur de manifestatione lucis et speculi, dicendum, quod non est simile, quia lucis, vel speculi manifestatio est naturalis. Unde nec lux potest lucere, nec speculum suscipere, quiu etiam se manifestent; sed non sic est in angelica cogitatione, cuius manifestatio est voluntaria, sicut dicit Augustinus super Genesim ad litteram : " Dum ipsi Angeli cogitationes suas ad nutum voluntatis modo occultant, modo communicant, quibusdam spiritualibus obstaculis positis, vel remotis, sicut sensibiliter videmus circa corpora ".

4. Ad illud quod obiicitur, quod nihil aliud est loqui quam dicere; dicendum, quod sicut loqui est dupliciter: in se, et ad alterum, sic etiam et dicere; et quamvis dicere in se idem sit quod cogitare vel cogitando intelligere, tamen dicere ad alterum ulteriorem habet actum.

5. Ad illud quod obiicitur, quodsi locutio addit aliquid supra cogitationem, quod tunc non poterit Angelus inferioris ordinis loqui ad Angelum superioris; dicendum, quod verum est, si loqui adderet influentiam veram in alterum; sed actus locutionis, superadditus actui cogitationis, non dicit nisi quandam speciei protensionem ad alterum, quae quidem protensio non est illius speciei impressiva, sed potius excitativa intellectus audientis, ut propria virtute suscipiat et in se ipso faciat . Unde locutio ex parte loquentis non ponit nisi excitationem activam, ex parte audientis non nisi excitationem passivam. - Et ex hoc patet, quid sit auditus Angeli, et quomodo differat audire et videret nam tam audire quam videre est in Angelo intelligere . Sed tunc videt, cum ex proprio motu intelligit aliquid; tunc audit, quando per oblationem speciei intelligibilis, ab alio intelligente excitatus, ipsum quod offertur intelligit. Et sic competit Angelo non solum respectu superioris, sed etiam respectu paris vel inferioris; quia sic audit supremus Angelus ab infimo, sicut magister audire potest a discipulo, non quia ab eo suscipiat doctrinam sive illuminationem, sed quia melius cognoscit eius defectus per sui ipsius detectionem.

6. Ad illud quod obiicitur, quodsi locutio differt a cogitatione, quod nutus differt a specie; dicendam, quod illud non oportet, quod differat re,

sed sufficit, quod differat comparatione. Eadem enim species est, quae consideratur in se, et quae potest protendi ad alterum, relatione differens. Sed actus considerandi eam in se, qui quidem est cogitatio et actus protendendi ad alterum, qui est locutio actus est alius et alius; nam his actibus intellectos angelicus eadem similitudine diversimode utitur, ita quod in uno illa similitudo et intelligibilis species dicitur species tantum et verbum; in altero vero non tantum species, sed etiam nutus.

Verumtamen posset dici, quod sicut species, quae est in speculo, dum protendit se ad oculum, non est omnino eadem, sed se multiplicat; sic etiam potest intelligi spirituali modo de specie, quae est in intellectu angelico.

Si autem quaeratur de medio, it dicendum, quod nulla est quaestio, quia, cum sit actio spiritualis et intellectualis, non indiget medio corporali.

Si vero quaeratur de virtute, per quam fit , sive de luce spirituali; dicendum, quod concurrit ibi lux intellectus angelici offerentis et luxi etiam supernae veritatis, ut, sicut in luce corporali ad immutandum visum videmus concurrere et lucem incorpora tam et lucem insuper influentem et absolutam, utpote lucem solis: sic etiam in spirituali cognitione duplicem lucem concurrere intelligamus, secundum quod in pluribus locis innuit Augustinus .