QUAESTIO II. Utrum distinctio Angelorum sit a natura, an a gratia.

Secundo quaeritur, quae sit distinctionis ordinum principalis causa, utrum scilicet sit a natura, vel a gratia. Et quod a natura, videtur:

1. Per illud quod dicit Magister in littera : "Superiores sunt qui natura sunt magis subtiles et intelligentia amplius perspicaces": ergo si ordo attenditur secundum sub et supra, videtur, quod ordo Angelorum sit a natura.

2. Item, supra distinctione tertia : "In exordio suae conditionis alii superiores, alii inferiores Dei sapientia constituti sunt"; sed quod habuerunt ab exordio suae conditionis est eis naturale: ergo distinctio ordinum est in eis a natura.

3. Item, quaecumque Deus facit a primaria conditione, facit in modo, specie et ordine, ita quod ista sunt naturalia unicuique : ergo nobilissimam creaturam, scilicet angelicam, a principio suae conditionis debuit facere in perfecto modo, specie et ordine. Si ergo hoc est a natura, quod est eis ab initio inditum, patet etc.

4. Item, gratiae gratum facientis est unire et assimilare: si ergo quod est principium uniendi non est. principium ordinis distinguendi, videtur, quod distinctio ordinum non sit a gratia; et est a gratia, vel a natura: ergo etc.

Contra hoc obiicitur: 1. Per definitionem or dinis, quam Magister ponit in littera : "Ordo est multitudo caelestium spirituum, qui inter se aliquo munere gratiae similantur ": ergo videtur, quod absque munere gratiae in Angelis non sit ordo.

2. Item, supremus omnium ordinum est ordo Seraphim; sed ordo Seraphim est ab eminentia dilectionis et caritatis: ergo primus et praecipuus ordo est a gratia. Si ergo omnes alii ex illo pendent, videtur, quod nullus ordo in Angelis sit sine dono gratiae.

3. Item, Throni dicuntur, sicut dicit Gregorius , quia "tanta divinitatis gratia replentur, ut in eis sedeat Deus": si ergo Deus non dicitur sedere nec inhabitare nisi per gratiam gratum facientem, ergo ordo Thronorum non est nisi a gratia: ergo pari ratione videtur de aliis.

4. Item, Deus non praefert hominem homini propter naturalia, sed propter merita : ergo si distinctio ordinum est secundum divinam acceptionem, non est secundum naturalia, sed secundum gratuita.

CONCLUSIO.

Angelicorum ordinum distinctio principaliter est a gratia, a natura tantum ut a dispositione praeambula.

Respondeo: Dicendum, quod sicut patet ex definitione ordinis supra posita , ordo et est a natura et est a gratia; sed a natura tanquam a praeambula dispositione, a gratia tanquam a completiua perfectione. Hoc dico de illis ordinibus, secundum quos attenditur distinctio hierarchiarum in supremis spiritibus, sicut manifeste apparet ex officio et actione et nominatione ipsorum ordinum, inter quos praecipuus ordo est ordo Seraphim, qui denominatur ab ardore dilectionis, quae non est in Angelis consummata et perfecta nisi per gratiam. Et ideo concedo, quod ordinum principalis distinctio non potest esse a natura.

1. 2. Ad illud ergo quod obiicitur in contrarium de duplici auctoritate Magistri, quod per naturam alii aliis sunt superiores; dicendum, quod hoc non concludit, quod ordines sint a natura sicut a causa completiva; quia non quaelibet superioritas et inferioritas facit ordinem completum, sed ea solum, in qua consistit rerum ordinabilium complementum quantum ad officium et statum.

3. Ad illud quod obiicitur, quod modus et species et ordo est a natura; dicendum, quod aequivocatio est in ordine; ipse enim loquitur ibi de ordine, quo creatura dicitur ordinata per comparationem ipsius ad finem; ordo vero Angelorum attenditur secundum praecellentiam ipsorum ordinabilium inter se, et haec completa non est inter Angelos natura consimiles nisi per dona gratuita, capacitatem naturae complentia.

4. Ad illud quod obiicitur, quod gratia unit, ergo ordines non distinguit, sive perficit; dicendum, quod est loqui de gratia quantum ad habitum et quantum ad usum et quantum ad statum. Etsi gratia gratum faciens uniat et conformet quantum ad habitum, quia omnes habitus gratuiti sunt in omnibus;

distinguit tamen quantum ad usum et ordinat nuanlum ad statum, pro eo quod usus diversificatur in diversis, et status unius in gratia est excellentior statu alterius. Et hoc est quod facit in habentibus consimilem gratiam, ordinem et gradum. Et hoc modo esse in Angelis est intelligendum .

QUESTIO III.

Utrum secundum maiorem capacitatem naturalium dentur a Deo maiora dona gratuita.

Tertio quaeritur de ipsis ordinibus quantum ad dispositionem praeambulam; et cum haec sit naturalium capacitas et praecellentia, est quaestio, utrum secundum maiorem capacitatem naturalium dentur a Deo maiora dona gratuita. Et quod sic, videtur:

1. Per illud quod dicitur Matthaei vigesimo quinto : Dedit unicuique secundum propriam virtutem; constans est, quod loquitur ibi de dato superaddito naturae: ergo si secundum virtutem naturae dedit, videtur, quod secundum meliora naturalia sint et maiora gratuita.

2. Item, Magister supra distinctione tertia : "Qui natura magis subtiles et sapientia plus perspicaces creati sunt, hi maioribus gratiae muneribus praediti sunt"; et hoc ipsum dicit in littera: ergo videtur, quod maior gratia detur secundum maiora naturalia.

3. Item, ad hoc videtur esse ratio: materiae dispositae ad formam, secundum quod dignius et melius disponitur, Deus nobiliorem dat formam : ergo cum naturalia sint sicut dispositiones quaedam ad gratuita, quanto quis habet meliora naturalia, tanto Deus dabit ei maiora dona gratuita.

4. Item, ratio, quare Deus non dat homini gratiam, est, quia homo non accipit : ergo cum ipse sit semper promptus et paratus dona sua liberalissime infundere, et liberalitas eius superexcedat omnem capacitatem, videtur, quod de capacitate naturae nihil dimittat vacuum, quando quis plene se convertit ad eum. Et si hoc, restat, quod qui maiora habet naturalia, cum maioris gratiae sit capax, maiorem etiam habebit gratiam. Et hoc videtur sonare verbum Platonis dicentis, quod " dedit unicuique beatitudinis, quantum capax erat".

5. Item, sicut gratia est dispositio ad gloriam,

ita bona natura est dispositio ad gratiam; sed Deus ei qui habet ampliorem gratiam, ampliorem dat gloriam: ergo ei qui habet meliora naturalia, dat maiora gratuita. Si tu dicas, quod non est simile, quia gratia meretur gloriam, non sic natura gratiam; obiicitur tunc, quia qualiscumque sit comparatio dispositionis, hoc tamen verum est, quia gloria perfecte complet naturam, ita quod nullus in ea remanet appetitus incompletus. Si ergo gloria implet naturae capacitatem, aut natura magis capax magis habebit de gloria, aut non erit glorificata: si ergo secundum maiorem capacitatem naturae est maioritas gloriae, et quantitas gloriae correspondet quantitati gratiae, ergo secundum maiorem capacitatem naturalium attendetur maioritas gratiae.

6. Item, finis imponit necessitatem his quae sunt ad finem; sed natura facta est propter gloriam, non e converso: si ergo Deus praesciens et praedestinans facit animam ad hoc, quod eam glorificet, tantam dabit ei naturalium capacitatem, quantam scit se ei daturum gloriam; aut si ultra tribuat, faciet aliquid frustra. Quodsi hoc est falsum, restat, quod capacitas naturae et quantitas gloriae commetiantur : ergo redit idem quod prius.

Contra: 1. Ecclesiastici primo : Secundum da tum suum praebet illam diligentibus se: ergo videtur, quod distributio sapientiae et gratiae non pensatur ex parte suscipientis, sed ex parte Dei conferentis.

2. Item, possibile est, eum qui meliora habet naturalia, nihil habere de gratia et omni tempore vitae suae carere gratia, eum vero, qui habet minora naturalia, abundare in gratia: quod si hoc est verum, ergo non est dispensatio gratiae secundum mensuram naturalium.

3. Item, Deus dat gratiam homini, secundum pod se praeparat: ergo si habens minora naturalia frequenter se melius praeparat quam habens maiora, ergo videtur, quod maiora suscipiat dona gratuita, quamvis minora habeat naturalia.

4. Item, qui meliora habet naturalia frequenter remanet in statu imperfectionis, qui vero minora, frequenter assumit statum perfectionis sive religionis: ergo si maior est gratia in perfectis, patet etc.

5. Item, gratia in nobis nullam potentiam ita principaliter respicit sicut arbitrii libertatem ; sed libertas arbitrii aequaliter est in omnibus: si ergo maior est gratia in uno quam in alio, non est a natura, sed magis a distributione divina.

6. Item, distributio gratiae Dei procedit ex visceribus pietatis et misericordiae 5 sed misericordiae est magis compati ei qui magis miser est, ceteris paribus, et qui magis indiget. Si ergo ille qui habet minora naturalia, magis indiget sustentari a gratia, quam qui habet meliora: ergo ubi nulla merita vel demerita praecedunt, Deus ei qui minora habet naturalia, debet dare maiorem gratiam: ergo distributio gratiae non est praecise secundum maiorem capacitatem naturae, sed secundum beneplacitum pietatis divinae.

CONCLUSIO.

Maior naturalium capacitas respectu gratiae dandae non habet nec efficaciam causalitatis, nec dispositionem necessitatis, sed tantum aliquatenus et fallibiliter dispositionem congruitatis.

Respondeo: Ad praedictorum intelligentiam est notandum, quod gratiam dare secundum maiorem capacitatem naturalium potest intelligi tripliciter: aut ita, quod hoc quod est secundum dicat effica-

. ciam causalitatis, et sic secundum omnes est falsum, quia naturalia non sunt causa gratiae; aut ita, quod dicat dispositionem congruitatis, et sic, ubi non est obstaculum, secundum omnes est verum, quia natura bona de congruo disponit ad gratiam; aut ita, quod dicat dispositionem necessitatis, et

. sic secundum communem opinionem est falsum et a doctoribus reprobatum. Tamen secundum aliquorum opinionem aliquando positum est tanquam verum.

Ratio autem huius positionis fuit ista. Ipsi enim ponebant, quod gratia non erat aliud quam Deus; et quod caritas non esset aliud quam Spiritus sanctus ; et quod intensio gratiae vel caritatis non erat nisi secundum maiorem depurationem animae et remissionem concupiscentiae, quae obsistit, ne anima possit perfecte Deo uniri; et ideo, concupiscentia omnino extincta, anima tantum unitur Deo, quantum eius potest elevari natura, et tantam dicitur habere gratiam. Et ideo ponebant, quod finaliter anima, quae meliora habebat naturalia, maiorem haberet gratiam.

Sed huius positionis fundamentum improbatum est in primo libro, distinctione decima septima , et amplius improbabitur infra distinctione vigesima sexta. Ipsa autem positio de se improbabilis est et contra bonos mores esse videtur dum tantum tribuit ei qui parum laborat et parum Deo servit, quantum ei qui magis, immo plus, si maiora habeat naturalia et perseverat in gratia: quod omnino absurdum est et per rationes praecedentes improbatum.

Et ideo concedendae sunt rationes, quae hoc ostendunt. Ultima tamen ratio non cogit, quia in distributione gratiarum nec capacitas naturae nec eius indigentia principaliter pensatur, sed divinae praedestinationis dispositio et mensura, secundum quam partitur Deus mensuram fidei, sicut dicit Apostolus , secundum quod in sua praedestinatione mensus est ei.

1. Ad illud ergo quod obiicitur in contrarium, quod dedit unicuique secundum propriam virtutem: dicendum, quod secundum dicit ibi solummodo causam disponentem de congruo. Et iterum, virtus ibi vocatur conatus cordis, qui non solum dicit capacitatem, sed etiam actualem praeparationem; et ideo auctoritas illa non cogit.

2. Ad illud quod obiicitur de auctoritate Magistri, similiter dicendum, quod ibi dicit dispositionem de congruo, et magis congruam dispositionem dicit circa Angelos quam circa homines, de quibus loquitur Magister. Boni enim , qui ad Deum conversi sunt, secundum hoc plus se praeparaverunt, secundum quod meliora naturalia habuerunt, quia quilibet movebatur in Deum secundum totum cordis conatum, cum non haberet retardativum. Non sic autem est in hominibus: et ideo illa auctoritas exponi debet, ampliari non debet.

3. Ad illud quod obiicitur, quod materiae melius dispositae imprimit Deus nobiliorem formam; dicendum, quod non est simile, quia materia disponitur ad formam naturalem dispositione, quae est necessitas; sed maior capacitas naturalium nou disponit ad maiorem gratiam dispositione necessitatis, sed solum congruitatis. Et quia dispositio congruitatis multis modis potest impediri, sive per oppositum, sive per maiorem congruitatem, quae potest ex aliquo accidente supervenire in alio: ideo illa ratio non concludit.

4, Ad illud quod obiicitur, quod homo non habet gratiam, quia non accipit; dicendum, quod veram est; sed ex hoc non sequitur, quod "ided habeat gratiam, quia accipit ", sicut dicit Anselmus quia in privativis et contradictorie oppositis non tenet consequentia in ipso, sed e contrario; et ideo sicut non conceditur, quod maiorem habeat gratiam, quia accipit, sic non est concedendum, quod maiorem habeat gratiam ex maiori capacitate.

b. Ad illud quod obiicitur, quod natura disponit ad gratiam; dicendum, sicut dicebatur, quod non est simile, quia natura non sic meretur gratiam, sicut gratia gloriam.

Ad illud vero quod subiungit, quod gloria perflcit totam capacitatem naturae: dicendum, quod sicut forma perficit capacitatem materiae non simpliciter, sed prout exigit dispositio superinducta; sic gloria perficit naturam non simpliciter, sed secundum quod exigebat gratia, quae prius libero arbitrio data erat. Cum autem sic perficitur, sufficienter perfecta est, quia rectitudo iustitiae limitat appetitum naturae, ut non ultra appetat, quam gratia promeruit, maxime cum plene sufficiat quod Deus sibi retribuit.

6. Ad illud quod ultimo obiicitur, quod capacitas naturae ordinatur ad gloriam finaliter: dicendum, quod sic ordinatur a Deo, ut tamen praesupponatur dispositio ex parte voluntatis nostrae . Unde sicut homo, qui capax erat beatitudinis et propter beatitudinem factus, per deordinationem voluntatis deputatur aeternis suppliciis et perdit gloriam: sic homo, qui maioris beatitudinis capax erat, quia non ex totis viribus suis se disponit ad gratiam, minorem assequitur gloriam, quam assequatur alius minoris capacitatis, qui magis se disponit ad gratiam.

Nec sequitur, quod aliquid sit ibi frustra, quia ex hoc ostendit Deus, quantum possit gratia supernaturam Verumtamen hoc in bonis Angelis non habet instantiam; cum enim ex totis viribus suis se disposuerint ad gratiam, secundum quod habuerunt meliora naturalia, data sunt eis maiora gratuita.