QUAESTIO II.

Utrum lux sit forma substantialis, vel accidentalis.

Secundo quaeritur, utrum lux sit forma substantialis, vel accidentalis. Et quod sit forma substantialis, videtur.

1. Prior est generatio substantiae quam accidentis : sed lux inter omnes formas corporales describitur primo fuisse creata: ergo non videtur accilens, sed substantia, aut illa operatio fuit inordinata.

2. Item, forma substantialis est nobilior quam accidentalis; sed lux est nobilissima formarum corporalium, sicut in multis locis dicit Augustinus : ergo cum multae aliae formae corporales sint substantiae, videtur, quod lux sit forma substantialis.

3. Item, lux inter omnia corporalia maxime assimilatur luci aeternae, sicut ostendit Dionysius de Divinis Nominibus , et maxime in virtute et efficacia: ergo si hoc totum magis competit formae substantiali quam accidentali, videtur, quod lux sit substantia.

4. Item, nullum accidens est causa substantia^ sed lux corporis caelestis est principium educendi animam vegetabilem et sensibilem, quae sunt formae substantiales: ergo videtur, quod sit substantia.

5. Item, nullum accidens est per semetipsum activum, cum nullum sit per se existens: ergo sicut per se non est, ita etiam nec per se agit; sed corpus luminosum, in quantum luminosum, per se activum est: ergo videtur, quod lux non sit ei accidens, sed substantialis forma.

6. Item, nullum accidens facit gradum et nobilitatem in rebus secundum differentias specificas propter sui ipsius participationem maiorem et minorem : sed corpora mundi, secundum quod plus et minus participant de luce, sunt magis et minus nobilia quantum ad esse substantiale, et specie differentia, sicut patet respiciendo gradus in corporibus mundi: ergo impossibile est, lucem esse accidens corpori luminoso.

Contra: 1. Nihil est de constitutione accidentis nisi accidens; sed lux est de compositione coloris, cum color non sit aliud quam lux incorporata : ergo cum color sit accidens, lux est forma accidentalis.

2. Item, nihil est per se obiectum sensus nisi accidens , quia omne obiectum sensus ponitur in tertia specie qualitatis; sed lux se ipsa videtur et percipitur sensu visus, et est illud, quo mediante cetera sentiuntur, sicut dicit Augustinus super Genesim ad litteram duodecimo : ergo lux est accidens. Ait enim Angustinus sic: "Visus agit pura luce, auditus luce incorporata in subtilissimo aere,

deinde lux mixta in aere caliginoso, deinde cum corpulento humore, demum cum terrena crassitudine et sic quinque sensus efficit".

3. Item, quod augetur in aliquo, salva eius substantia et natura, ipsum est sibi accidens; sed lux augetur in corporibus praecipue luminosis, sicut dicitur Isaiae trigesimo : Erit lux lunae sicut lux solis, et lux solis septempliciter etc.: ergo lux non est substantia, sed accidens, cum substantia non recipiat magis et minus.

4. item, sicut ignis naturaliter lucet, ita etiam naturaliter calet, nec maior est virtus in ipso lucere quam calere sive calefacere: sed caliditas est qualitas accidentalis ipsius ignis : ergo et luminositas. 5. Item, si lux in igne est forma substantialis, aut ergo ultima completiva, aut citra ultimam. Si est forma ultima completiva, ergo videtur, quod ignis non differat a caelesti natura, nec quod aliqua luminosa differant specifica differentia . Si est forma citra ultimam: ergo minus est forma perfecta quam forma ignis specifica, cum forma ultima completiva sit in re perfectissima: ergo non videtur, quod in igne lux sit nobilissima forma. Si ergo in caelo est forma ultima, videtur, quod digniora sive nobiliora sint corpora elementaria quam caelestia: quod si falsum est, restat etc.

6. Item, in creaturis qualitas est immediatum principium actionis: unde forma substantialis agit mediantibus proprietatibus accidentalibus tanquam instrumentis : sed lux est immediatum principium actionis: ergo videtur, quod lux sit accidens.

CONCLUSIO.

Lux sub uno respectu est forma substantialis sub alio vero forma accidentalis.

Respondeo: Praenotandum est, quod in hac quaestione sapientes opinantur contraria sapientibus.

Quidam enim dicere voluerunt, quod lux este accidens corpori luminoso, sicut sapientia sive scientia, quae est lux spiritualis, est accidens ipsi animae, et sicut color est accidens corpori terminato et sicut calor est accidens corpori calido. Dixerunt enim, quod sic se habet corpus luminosum ad lucem sicut anima ad cognitionem, et sicut corpus terminatum ad colorem, et sicut corpus calidum ad calorem, quoniam per ipsam decoratur, per ipsam sentitur et per ipsam operatur; et ideo, si dicatur forma nobilis, hoc non intelligitur quantum ad esse primum, sed quantum ad esse secuwlum: sicut scientia et gratia nobilissimae formae ponuntur, quamvis accidentia esse dicantur. Et sic pro magna parte rationes evadunt

Sed quoniam sacra Scriptura

; lucem inter ceteras formas pure corporales commendat , et catholici tractatores, sicut Dionysius in quarto de Divinis Nominibus, et Augustinus in militis locis, et philosophi etiam principatum operandi in corporibus luci attribuunt: ideo lucem magis esse substantiam quam accidens sentire videntur.

Et ideo est alia positio, quod lux est forma substantialis corporum, secundum cuius maiorem et minorem participationem corpora habent verius et dignius esse in genere entium. Unde nobilissimum corporum, sicut est empyreum illud, est praecipue luminosum, infimum vero, sicut terra, maxime est opacum, intermedia vero, secundum quod sunt magis et minus nobiliora, participant plus et minas. Et quod omnia corpora naturam lucis participent, hoc satis de plano ostendunt, quia vix est corpus opacum, quin per multam tersionem et politionem possit effici luminosum, sicut patet, cum de cinere fit vitrum, et de terra carbunculus.

Utraque autem harum positionum magnorum est, et quaelibet valde probabilis nec de facili improbari potest. Si autem interius considerare velimus, quae istarum positionum verior sit, inveniemus, quod utraque earum fundata fuit super aliquod verum. Verum est enim, quod lux, cum sit forma nobilissima inter corporalia, sicut dicunt philosophi et Sancti, secundum cuius participationem maiorem et minorem sunt corpora magis et minus entia, est substantialis forma. Verum est etiam, quod cum lux sit per se sensibilis, sit etiam instrumentum operandi, sit etiam augmentabilis et minuibilis, salva forma substantiali, quod ipsa habet naturam formae accidentalis .

Et ideo notandum est ad intelligentiam auctoritatum et rationum, quod sicut lux incorporata est principium coloris in ipso corpore terminato, qui quidem color est accidens et passibilis qualitas et sensu percipitur; sic etiam lux in corpore luminoso est principium cuiusdam fulgoris, qui ad modum coloris est accidens, et mediante quo luminosum corpus a sensu apprehenditur. Et secundum hoc lux dupliciter potest accipi. Uno modo lux dicitur ipsa forma, quae dat esse corpori lucido, et a qua luminosum corpus principaliter est activum, sicut a primo movente et regulante . Alio modo lux dicitur ipse fulgor, qui est circa corpus luminosum, qui consequitur existentiam lucis in tali materia, et qui etiam est sensus obiectum et operationis instrumentum; et sic est accidentale complementum.

Et sic patet responsio ad quaestionem propositam; patet etiam pro magna parte responsio ad obiecta. Rationes enim ostendentes, lncem esse substantialem formam, procedunt secundum primam viam, sicut patet intuenti. Rationes autem ad partem oppositam procedunt via alia, exceptis quibusdam, ad quas satis de facili responderi potest.

1. Ad illud enim quod primo obiicitur, quod lux est de compositione coloris dici potest, quod lux non dicitur esse de compositione coloris tanquam principium intrinsecum, sed tanquam principium effectivum, cum accidentia simplicia sint; forma autem substantialis bene potest esse principium effectivum accidentis.

2. Ad illud quod obiicitur, quod est forma sensibilis; dicendum, quod non sentitur ratione suae essentiae, sed ratione fulgoris vel coloris eam inseparabiliter concomitantis, maxime ubi est vehementia lucis.

3. Ad illud quod obiicitur, quod augetur: dicendum est, quod augmentum illud attenditur ratione fulgoris, non ratione lucis, quae est forma substantialis: et si ratione illius attenderetur, adhuc ratio non valeret, quia, quamvis forma substantialis secundum se non recipiat magis et minus, habet tamen intendi et remitti secundam esse ipsius in materia . Et hoc maxime verum est de formis generalibus, in quibus magis consistit communitas analogiae secundum magis et minus, et prius et posterius quam univocationis.

4. Ad illud quod obiicitur, quod calor non est forma substantialis calidi: dicendum, quod non est simile, quia non est tantae dignitatis et perfectionis forma caloris, sicut forma lucis. Et hoc patet, quia forma lucis plus recedit a natura contrarietatis, corruptionis et alterationis.

5. Ad illud quod obiicitur, quod non est forma ultima in igne: dicendum, quod si lux ponitur esse forma substantialis corporum specie diversorum, utpote caeli et ignis, neutrius est forma ultimo completiva. Ideo ex hoc non concluditur, quod natura elementaris sit nobilior caelesti: nec ex hoc etiam potest concludi, quod alia forma sit nobilior forma lucis, quamvis sit ulterior. Forma enim lucis cum ponitur in eodem corpore cum alia forma, non;

ponitur sicut dispositio imperfecta, quae nata sit perfici per ultimam formam, sed ponitur tanquam forma et natura omnis alterius corporalis formae conservativa et dans ei agendi efficaciam, et secundum quam attenditur cuiuslibet formae corporalis mensura in dignitate et excellentia.

Et quod obiicitur, quod forma ultimo completiva nobilior est: hoc verum est, ubi forma illa habet compleri et perfici per ultimam, scilicet ubi forma communis habet perfici per ultimam et specialem. - Vel dicendum, quod hoc veritatem habet, ubi utraque forma, scilicet communis et ultima, est in suo potissimo esse: sic autem lux. non est nisi in caelesti corpore.

6. Ad illud quod obiicitur, quod est immediatum principium operandi; dicendum, quod illud non cogit necessario, ut videtur: forma enim substantialis per se posse agere videtur. Sed quia exemplum huius non de facili invenitur in aliis, quamvis non irrationabiliter credatur in forma lucis esse possibile, cum sit maxime activa; concedi potest, quod quamvis lux interius perficiens sit substantialis forma, tamen fulgor ille, quo corpus illud instrumentaliter operatur, sentitur et decoratur, ad naturam accidentis, sicut praedictum est, pertinere non indocte credi potest .