QUAESTIO III. Utrum Angelus ex damnatione custoditi incurrat aliquod detrimentum.

Tertio quaeritur, atrum ex damnatione custoditi incurrat Angelus aliquod detrimentum. Et quod sic, videtur.

1. Tertii Regum vigesimo : Custodi virum istum; qui si lapsus fuerit, erit anima tua pro

anima illius: ex quo colligitur, quod Dominus eo pacto committit ad custodiendum, quod, si custoditus amittitur, de manu custodis requiratur. Si ergo homo perdilur, videtur, quod Angelus ipsum custodiens incurrat salutis suae periculum: et hoc vicletur dicere Origenes super illud Numerorum vigesimo quinto : Initiati sunt Beelphegori Glossa: "Praeest Angelus bonus, qui pro delictis culpatur et pro bene gestis laudatur. "

2. Item, Isaiae trigesimo tertio : Angeli pacis amare flebunt; constat autem, quod non flebunt nisi propter miseriam et damnationem hominum: ergo si illis maxime compatiuntur, quos custodiunt, ridetur, quod de damnatione illorum incurrant gemitum et planctum, et ita aliquod gaudii detrimentum.

3. Item, "si oppositum est causa oppositi, et propositam propositi "; sed salvatio hominum custoditorum generat in Angelis custodientibus gaudium et congratulationem: ergo damnatio generabit gemitum et compassionem.

4. Item, sicut completio desiderii delectat animam. ita frustratio contristat : sed Angelus, quia cupit, salvari eum quem custodit, gaudet, cum ille salvatur, quia desiderium eius impletur: ergo cum ex eius damnatione frustretur, videtur etc.

5. Item, poena Arii semper crescit propter multiplicationem eorum quos per errorem suum ad damnationem trahit : ergo per oppositum ex nostra salvatione crescit Angelorum praemium nos custodientium. Si ergo nos damnamur, cum ipsi gloriari debeant in nobis sive de nobis, videtur, quod patiantur gloriae detrimentum.

6. Item, angeli mali gaudent, dum possunt hominem pertrahere ad supplicia, et hoc est, quia homines odiunt, quos exercitant et tentant: ergo si boni Angeli diligunt illos quos custodiunt, videtur, quod per oppositum doleant

Contra: 1. Bonus Angelus est beatus; sed beatus est cui ad nutum cuncta succedunt ; i autem qui huiusmodi est, non potest aliquod accidere detrimentum: ergo videtur, quod ex damnatione eorum quos custodiunt, nullum detrimentum incurrant

2. Item, Angelus bonus voluntatem suam divinae voluntati conformat: ergo si Deus non vult salvare nisi praedestinatos, videtur, quod nec Angelus bonus: ergo si nullus praedestinatus damnatur, nullus damnatur, quem Angelus bonus non velit damnari: ergo videtur, quod ex nullius damnatione tristetur.

3. Item, dolor et tristitia non est sine poena, et poena non est sine culpa praevia ; sed in beatis

Angelis nunquam fuit culpa: ergo nec fuit nec potest esse tristitia.

4. item, Angelus non magis meretur in ministrando bono quam malo, cum ex voluntate aequaliter bona ministret utrique: ergo si remuneratio pensatur secundum meritum, non minus remuneratur Angelus, cum custodit praescitum, quam cum custodit praedeslinatum: ergo videtur, quod ex illius damnatione nullum incurrat Angelus detrimentum.

Iuxta hoc quaeritur, utrum Angelus velit illum quem custodit, salvari, cum revelatum est sibi, ipsum esse praescitum. Si non vult ipsum salvari, ergo videtur eum custodire invite; si vult, ergo videtur, quod voluntas eius voluntati divinae non conformetur nec quod etiam impleatur.

Item, cum custodit praescitum, quaero: quod praemium ei ex hoc redditur ? Substantiale non, constat: accidentale non, ut videtur, quia illud consistit circa salvationem eorum quos custodiunt, sicut patet in praemio aureolae. quod habent praedicantes .

CONCLUSIO.

Angeli ex damnatione eorum quos custodiunt, nec concipiunt gemitum nec incurrunt aliquod gloriae detrimentum.

Respondeo: Ad praedictorum intelligentiam est notandum, quod circa hoc diversimode senserunt diversi.

Quidam enim dicere voluerunt, quod Angeli beati ex damnatione eorum quos custodiunt, etsi non incurrant detrimentum gloriae, concipiunt tamen gemitum misericordiae. Quamvis enim sint ex sublimitate gloriae immortales et impassibiles, non sunt tamen incompassibiles. Et hoc accipiunt ex quodam verbo Bernardi qui videtur hoc dicere; et dicunt, verbum Isaiae superius dictum sic intelligendum esse.

Sed tamen illud non videtur intelligibile, quomodo aliquis possit compati et non pati. Nec illud videtur probabile, quod Angeli aliqua pietate et misericordia flectantur ad reprobos, cum ipsi maxime zelent iustitiam et divinam gloriam. utpote qui iam sunt constituti in perfecto statu iustitiam Propter quod dicit Gregorius in quadam homilia , quod ad reprobos non habent compassionem iustorum animae. Ait enim sic: "Iustorum animae, etsi naturae suae bonitate. misericordiam habent, iam nunc, auctoris sui iustitiae coniunctae, tanta rectitudine constringuntur, ut nulla ad reprobos compassione moveantur": loquitur de Beatis.

Et propter hoc est alia positio, quod Angeli custodientes ex damnatione eorum quos custodiunt, nec concipiunt gemitum nec incurrunt aliquod gloriae detrimentum. Gemitum non concipiunt propter plenitudinem gaudii, quod adeo perfectum est, ut nullo modo suscipiat admixtionem contrarii. Detrimentum etiam non patiuntur propter stabilitatem boni adepti: nihil enim habent quod possint amittere, nec ex parte meriti nec ex parte praemii, cum sint in gloria et in iustitia confirmati. Et quoniam detrimentum dicit amissionem alicuius boni habiti, ideo ex nullo eventu detrimentum aliquod possunt pati.

Et concedendae sunt rationes, quae ad hoc inducuntur.

1. 2. Ad illud vero quod obiicitur, quod Deus -requiret animam custoditi de manu custodientis: dicendum, quod verum est, cum perit propter custodis negligentiam. Et quia in beatis Angelis nulla cadit negligentia, ideo de manu ipsorum nullus damnatus requiritur. Et propterea verbum Origenis, quod sequitur, si simpliciter intelligatur, est falsum. Nullo enim modo Angeli boni culpabuntur nec in iudicium adducentur; nisi forte quis dicat, hoc debere intelligi, quod adducentur in iudicium non ad suam condemnationem, sed ad manifestandum, quod reprobi ex sua sunt damnati malitia, non ex suorum custodum negligentia; vel nisi quis intelligat verbum Origenis, ut Angeli dicantur ibi praelati.

Et per hunc modum verbum Isaiae, quod subsequitur, potest intelligi vel exponi, ut Angeli pacis dicantur ibi boni praelati. Si tamen quis intelligit de Angelis beatis secundum veritatem, amaritudo fletus non indicat veritatem doloris, Sed aliquam conformitatem notat in signo vel effectu exteriori; et potest illud intelligi dictum per anthropopathon, sicut dicitur Deus tactus fuisse dolore cordis intrinsecus, Genesis sexto .

3. Ad illud quod obiicitur, quod si oppositum est causa oppositi etc.; dicendum, quod ista maxima habet instantiam, ubi alterum inest per naturam sive ad modum naturae, sicut et illa, quod opposita nata sunt fieri circa idem . Et quoniam Angelus beatus est susceptibilis gaudii, sed non tristitiae,

ideo gaudere potest de salute, quamvis non tristetur ex damnatione.

4. Ad illud quod obiicitur, quod frustratio de siderii contristat: dicendum, quod tunc desiderium frustratur, quando quis aliquid appetit in omnem eventum sive absolute, et illud non evenit; quando vero appetit sub conditione, et illa conditio non stat si illud quod appetit, non evenit, propter hoc non dicitur desiderium frustrari . Et sic est in proposito. Nam Angelus appetit, eum quem custodit, beatificari, si ipse voluerit fideliter adhaerere Christo: et hoc nunquam fallit, quin eveniat. Et quia ille qui damnatur, recedit ab apposita conditione, ideo in desiderio Angeli nullam ponit frustrationem, dum non ad id pervenit, quod sibi Angelus appetebat

5. Ad illud quod obiicitur, quod ex nostra salvatione crescit Angelorum praemium: dicendum, quod verum est, quod crescit praemium accidentale; non tamen sequitur ex hoc, quod ex defectu salutis incurrant Angeli detrimentum vel damnum, quia detrimentum vel damnum est respectu rei iam habitae. Si autem sit respectu rei habendae, hoc solum est, quando ex impedimento aliqua remanet indigentia et imperfectio in eo qui impeditur. Hoc autem non est sic in proposito, quia, quantumcumque ille qui custoditur, damnetur, nihilominus tamen Angelus habet suum praemium salvum et quantum ad gaudium, quod habet in Deo, et quantum ad gaudium, quod habet in se ipso sive de bono proprio

gaudebit enim de bonis operibus, quae circa illum fecit quem custodivit

et quantum etiam ad gaudium, quod habet in alio, quia cum unus cadit, alter coronam suam accipit, sicut fuit expositum in primo libro : et ideo, si ruina angelica non reparatur ex illo quem custodit, reparabitur ex alio. Quamvis ergo propter culpam illius, ne de eo gaudeat, patiatur impedimentum, et ex tali tropo fortassis dicat Origenes, ipsum esse culpandum; nullum tamen ex hoc incurrit detri-mentum.

6. Ad illud quod obiicitur, quod angelus malus gaudet de damnatione: ergo etc: dicendum, quod non est simile, quia, sicut non est reperire malum omnino impermixtum bono, est tamen reperire bonum omnino impermixtum malo: sic reprobatio angelorum aliquo modo admittit gaudium, licet impurum, sed perfecta beatificatio nullum patitur secum tormentum vel gemitum.

Ex praedictis patent illa duo, quae ultimo quaerebantur, scilicet de voluntate et proemio Angelorum custodientium malos.

Volunt enim, malos quos noverant esse praescitos, voluntate absoluta damnari: quantum autem in se est, vellent salvari; et ideo non custodiunt inviti, quia, quamvis sciant, se frustra laborare ad perducendum eos ad salutem, tamen sciunt, se fructuose laborare in hoc, quod retrahunt, ne incurrant maiorem damnationem.

Quadruplex enim consuevit principalis effectus custodiae angelicae assignari circa animas. Unus est, ut proficiat anima in bonum gratiae: alius, ut non cadat in malum culpae: tertius est, si cadat, quod postmodum resurgat: quartus est, ne toties vel in tantum malum cadat, quoties vel ad quantum adversarius incitat.

Posset tamen aliter dici, quod non est Angelis revelatum, qui ex eis quos custodiunt, salvari debeant, vel damnari: hoc tamen non est certum.

De proemio vero dicendum, quod sicut duplex est finis artificis: unus in se, et alter in alio, sicut patet in rhetore , cuius finis est loqui ornate, et hic est finis in se, et alter, alii persuadere, et hic est finis in alio: sic etiam duplex est praemium Angeli accidentale: unum, quo gaudet de bonis operibus, quae fecit: aliud, quo gaudet de salute eius, quem custodivit. Et quemadmodum artifex, si habeat finem primum et careat secundo, nihilominus perfecte dicitur habere methodum, si ex contingentibus nihil omiserit: sic Angelus, qui fideliter custodivit eum qui ex culpa sua damnatur, perfectum habet meritum et praemium, dum de bonis suis operibus gloriatur. Gaudium autem illud, quod est de multiplicatione bonorum operum, non est praemium substantiale, cum non sit de summo bono, sed accidentale: nec tamen est aureola, quia non omne praemium accidentale est aureola, sed illud solum, quod habet praeexcellentiam .