QUAESTIO I.

Utrum voluntas sit bona et commendabilis ratione boni finis.

Circa primum sic proceditur et quaeritur, utrum voluntas sit bona et commendabilis ratione boni finis. Et quod sic, videtur.

1. Matthaei sexto : Si oculus tuus fuerit simplex, totum corpus tuum luminosum erit. Si ergo oculus est intentio, per quam voluntas ordinatur in finem, secundum quod ibi exponitur, et corpus est congeries operum; videtur, quodsi finis bonus sit, quod omnis operatio voluntatis sit bona et commendabilis.

2. Item, Augustinus dicit in undecimo de Trinitate : " Rectae sunt omnes voluntates, si bona est illa, ad quam cunctae ordinantur "; sed illa, ad quam cunctae ordinantur, est voluntas finis: si ergo finis bonus est, restat, quod voluntas finis et omnis voluntas ad eam ordinata sit bona et recta.

3. Item, maxima est Philosophi : " Cuius finis bonus est, ipsum quoque bonum est": ergo si actus voluntatis finis bonus est, ergo et ipsa bona est.

4. Item, in actione naturali, in qua forma est finis, bonitas generationis et operationis attenditur penes finem et formam : ergo cum intentio finis aeque sit essentialis morali actui, ut naturali, et bonitas actus voluntatis pertineat ad mores; videtur, quod bonitas voluntatis et rectificatio penes bonitatem finis habeat attendi et cognosci.

Sed contra: 1. " Finis bonorum est beatitudo ", sicut Magister dicit in littera ; sed "omnes appetunt beatitudinem", sicut dicit Augustinus, et " omnes eam finaliter intendunt, sicut dicit Boethius in libro de Consolatione, quamvis diverso tramite ad eam currant": ergo si omnes voluntates communicant in illo fine, ergo omnes erunt bonae, et nulla mala.

2. Item, Dionysius dicit, quod "nemo operatur ad malum aspiciens", ergo omnis operans finaliter aspicit ad aliquod bonum; unde Philosophus etiam dicit, quod " bonum et finis est idem": ergo si omnis voluntas intendit aliquod bonum, videtur, quod aut omnis voluntas est bona, aut quod bonitas non inest voluntati ex fine.

3. Item, quantumcumque aliquis finaliter appetit bonum, tamen nunquam operatio eius erit meritoria, nisi sit caritate informata, et anima sit Deo grata et accepta : ergo videtur, quod bonitas voluntatis in actu potius veniat ex principio quam ex fine.

4. Item, si bonitas voluntatis venit ex fine, cum finis omnis bonae voluntatis sit Deus et sit aequaliter bonus; videtur, quod omnes bonae voluntates sint aequaliter bonae. Si igitur omnes voluntates non sunt aequaliter bonae, videtur, quod bonitas voluntatis non sit eis ex fine .

5. Item, manducare bonum est: ergo si quis finaliter praedicat, ut manducet, cum operatio ista habeat bonum finem, videtur, quod sic praedicare sit bonum et laudabile. Si igitur talis actio iudicatur esse mala, videtur, quod voluntas non sit bona ex voluntate finis.

6. Item, si aliquis mentitur propter salutem proximi, cum salvare proximum sit bonum, mendacium illud esset bonum et meritorium, si opus voluntatis bonitatem haberet ex fine; sed constat, quod " mendacium nunquam est bonum ", sicut dicit Augustinus : ergo videtur, quod bonitas finis non sufficiat, ad bonitatem voluntatis.

Quaeritur ergo, unde causetur rectitudo et boni tas in voluntate, utrum ex fine, sicut videtur dicere Magister , an aliunde.

CONCLUSIO.

Voluntas est bona ex fine, si adsunt duae conditiones ex parte finis, et duae ex parte ordinationis.

Respondeo: Dicendum, quod cum dicitur voluntas esse bona ex bonitate finis, hoc est dicere, quod voluntas est bona ex ordinatione ad bonum finem.

Ad hoc autem, quod sit recta ordinatio ad bonum finem, requiritur, quod finis sit bonus duobus modis, videlicet secundum id quod est, et sub ratione finiendi. Aliquid enim est bonum in se, quod tamen non recte ordinatur ad alterum in ratione finis; sicut minus bonum, quamvis sit bonum, non tamen est bonus finis maioris boni, pro eo quod "finis melior debet esse his quae sunt ad finem ".

Similiter ex parte ordinationis duo requiruntur, videlicet idoneitas ex parte ordinabilis, et actualis conversio ex parte voluntatis ordinantis.

Et cum ista concurrunt, tunc absque dubio voluntas bona ex fine bono iudicatur. Cum autem horum aliquid deficit, bonitas finis non sufficit ad bonitatem voluntatis, utpote si sit finis bonus in se, non tamen sufficit ad finiendum vel ad complendum illud quod fit propter ipsum; sicut manducatio, quamvis sit bonum in se, non tamen habet completam rationem finiendi respectu predicationis . Similiter mendacium non est ordinabile ad bonum, cum sit secundum se malum; et ideo quantumcumque quis mentiatur propter aliquod bonum, mendacium non est bonum, quia deficit ibi rectitudo ordinationis propter defectum idoneitatis ex parte actus, quem voluntas refert ad illum finem.

Et sic patet responsio ad veritatem quaestionis, quoniam concedendum

-est, sicut Magister dicit, voluntatem esse bonam et rectam ex fine; hoc enim intelligitur sub predictis conditionibus. Et secundum hunc modum rationes ad primam partem concedendae sunt.

Et per hoc etiam patet responsio ad illa duo,

quae ultimo opponuntur, videlicet de praedicatione et mendacio.

1. Ad illud vero quod primo obiicitur, quod beatitudo est finis bonarum voluntatum et etiam omnium; dicendum, quod aliter est finis bonarum voluntatum, et aliter malarum. Nam beatitudo, quae est finis bonarum voluntatum, est beatitudo vera; beatitudo vero, quae est finis malarum, non est beatitudo vera, sed simulata. Avarus enim aestimat, beatitudinem esse in divitiis, et superbus, in honoribus , et sic in aliis vitiis; unde sicut finis malarum voluntatum quandam habet imaginem finis vere boni, utpote beatitudinis, sic etiam malae voluntates praetendunt speciem virtutis. Quando ergo dicitur, quod omnis voluntas tendit ad beatitudinem; hoc intelligitur de beatitudine in sua generalitate considerata, in cuius appetitu omnes, ut dicit Augustinus , communicant; sed prout beatitudo determinate accipitur pro illa quae consistit in visione Dei, nec ab omnibus appetitur, nec omnes in illam tendunt.

2. Ad illud quod obiicitur, quod nemo operatur ad malum aspiciens; dicendum, quod illud quod movet, aliquando est bonum secundum veritatem, aliquando est bonum secundum aestimalionem; et ad hoc, quod affectus moveatur, sufficit sola aestimatio bonitatis: et sine hac aestimatione non movetur voluntas ad aliquid appetendum, ad minus deliberativo appetitu. Et ideo dicit Dionysius, quod "nemo operatur ad malum aspiciens", quia nulla est voluntatis operatio, quam non praecedat boni aestimatio. Sed quia illud quod aestimatur esse bonum, frequenter est malum, ideo frequenter male operatur, etsi nunquam aspiciat ad malum sub ratione mali. Cum ergo dicitur, quod voluntas est bona ex intentione boni finis: hoc non intelligitur de fine, qui est bonus tantum in aestimatione appetentis , sed etiam de bonitate reali.

3. Ad illud quod obiicitur, quod non est actus voluntatis bonus, nisi qui est ex caritate: dicendum, quod caritas non reddit opus bonum, nisi ex hoc, quod ipsum bonum refert in summum bonum. Nec sufficiens relatio alicuius effectus vel operis ad summum bonum est nec esse potest nisi ex adiutorio caritatis, quae facit, finem illum omnibus aliis praeponderare et prae ceteris carius reputari, et in eo quiescere tanquam in fine ultimo. Et hinc est, quod bonitas omnis voluntatis attribuitur caritati. Nihilominus etiam attribuitur bonitati finis, quia ubi unum propter alterum, ibi unum tantum ; unde qui tenet equum per frenum non dicitur tenere nisi unum. Et sic in proposito intelligendum est.

4. 5. 6. Ad illud quod obiicitur, quod finis est . aequaliter bonus; dicendum, quod etsi finis aequaliter sit bonus, non tamen omnes voluntates aequaliter ordinantur et approximant illi fini, quia bonitas finis non redundat in voluntatem nisi ratione ordinationis voluntatis ad illum finem. Et ideo, licet finis sit aequaliter bonus, tamen propter gradus repertos in approximatione et ordinatione voluntatum ad illum finem, voluntates non sunt aequaliter bonae.

Ad duo ultima iam patet responsio ex praedictis.