QUAESTIO I.

Utrum Angeli creati sint in beatitudine sive gloria.

Quaeritur ergo primo, utrum Angeli creati sint in beatitudine sive gloria. Et quod sic, videtur.

I. Ezechielis vigesimo octavo : Tu plenus sapientia ei perfectus decore in deliciis paradisi fuisti: sed esse in deliciis paradisi et esse plenum sapientia est ipsa beatitudo, quam dicimus aeternam gloriam: ergo etc.

2. item, Augustinus in libro de Mirabilibus sacrae Scripturae : "Angelus in summo sui ordinis honore constitutus lapsus est"

loquitur de Angelo ante lapsum

sed summus honor ordinis angelici est beatitudo et gloria: ergo etc.

3. Item, Augustinus de Fide ad Petrum : "Angelici spiritus, pro eo quod rationales facti sunt, aeternitatis et beatitudinis donum in ipsa naturae snae spiritualis creatione divinitus acceperunt".

4. Item, idem de Ecclesiasticis Dogmatibus : "Angeli, qui in illa qua creati sunt beatitudine perseverant, non natura possident, ut non mutentur ": ergo si modo habent veram beatitudinem, patet, quod in beatitudine creati sunt.

5. Item, ratione videtur: quia Angelus a sua creatione habuit habilitatem ad diligendum Deum propter se et super omnia , ergo habuit habilitatem ad fruendum Deo; sed ipse non habuit aliquod retardativum ex parte affectus, nec obumbrativum ex parte intellectus: ergo totaliter ferebatur in ipsum Deum amore fruitionis: ergo cum talis status et actus sit beatitudo et gloria, patet etc.

6. Item, Deus fecit liberum arbitrium vertibile: ergo cum possit habere creatura rationalis ipsum invertibile,. ut patet modo in sanctis Angelis, aliquibus debuit hoc modo facere; sed non est invertibilitas liberi arbitrii in Beato nisi per gloriam: ergo etc. Aut si dicas, quod non debuit facere: noe non videtur, quia debuit facere res optimo modo; sed iste est optimus status ipsius Angeli: ergo aliquem in hoc statu debuit facere.

Contra: 1. Ioannis octavo : "IUe in veritate non stetit": sed beatitudo est " status omnium bonorum congregatione perfectus": ergo est status in veritate: ergo lucifer non fuit factus beatus. Sed inter omnes perfectus et nobilis est conditus: ergo etc.

2. Item, obiicitur, quod perseverantia, sive securitas est de essentia sive substantia beatitudinis

beatus euim non est qui potest amittere bonum, quod habet

sed Angeli potuerunt amittere, quia amiserunt: ergo etc.

3. Item, nullus laudatur vel vituperatur in his quae habet a natura vel conditione ; sed sicut damnationi essentiale est vituperium, ita beatitudini essentialis est laus: ergo impossibile est, quod aliquis beatus sit a conditione, immo est repugnantia in adiecto.

4. Item, aut omnes fecit Deus beatos, aut aliquos. Non omnes; constat, quia plures ex eis ceciderunt. Non aliquos, ut videtur, quia tunc illi praecelleret alios quasi praeexcellentia improportionati: ergo lucifer non fuisset ausus se eis preponere. Quod si ausus est, videtur, quod nulli conditi sunt beati. Si tu dicas, quod maiorem audaciam praesumsit, scilicet aequiparari Deo, quanto magis praeesse Beatis; adhuc non solvit Si enim Deus beatos condidit Angelos ab ipsa conditione, hoc fuit, quia naturae eorum consonabat, ut sub tali perfectione et tam nobili fierent: si ergo lucifer, ut dicunt Sancti, et Magister dicit in sequentibus , splendidissima habuit naturalia, magis debuit et congruum fuit, ipsius naturam gloria insigniri. Quod si ipse, ut patet, beatus factus non est, patet etc.

CONCLUSIO.

Angeli non fuerunt creati in statu beatitudinis per visionem Dei perfectae, tamen sine malo culpae et poenae.

Respondeo: Dicendum, quod, sicut praetactum est supra , quorundam opinio fuit, quod Angeli, quia sunt spirituales et actuales, in instanti suae creationis fuerunt in actu conversionis et aversionis: et sicut in prima aversione sunt damnati aeternaliter illi qui aversi sunt, ita in prima conversione illi glorificati sunt aeternaliter qui conversi sunt: et ita dicunt intellexisse Augustinum, et fuisse eius positionem, quod aliqui sunt creati beati et formati, quia simul tempore, licet posterius natura, factum est caelum et lux, id est angelica natura informis et formata. "Lux enim, ut dicit Augustinus undecimo de Civitate , dicuntur Angeli, quia illuminati sunt, ut beate sapienterque viverent". Sed tamen haec positio supra improbata est tanquam falsa et erronea ratione illius partis, quae dicit, in primo instanti fuisse aversos. Ratione alterius partis pari ratione improbata est, et patet falsitas per Augustinum de Correctione et gratia , ubi dicit, " quod Angeli etsi beati facti sunt, erat tamen adhuc, quod eorum beatitudini adderetur, si permansissent". Constat, quod beatitudini et gloriae, cum sit invariabilis, non fit additio; constat etiam, quod loquitur communiter de bonis et malis, cum dicit: "si permansissent".

Et ideo aliter est dicendum, quod beatitudo dupliciter potest dici. Uno modo status perfectus plenitudine omnis boni, et haec ponit visionem Dei claram et tentionem perfectam; et hoc modo Angeli non sunt creati , nec aliqui nec omnes, sed habuerunt quidam ex eis in ipsa confirmatione. Alio modo dicitur beatitudo status perfectus privatione omnis mali, tam poenae quam culpae; et tales creati sunt Angeli, quia innocentes et impassibiles. Et de hac beatitudine loquitur Augustinus; sed haec non est perfecta, nisi cum additur ei altera, et de hac currunt auctoritates probantes, quod beati facti sunt

1. Ad illud enim quod dicit Ezechiel: In delidis paradisi fuisti; dicendum, quod sicut primus homo conditus est et positus in deliciis paradisi, quae tamen non erant deliciae beatitudinis perfectae: et sicut data est ei sapientia ad cognoscendum omnia mundana, sed non illa quae est visio Dei in patria : simili modo intelligendum est in Angelo.

2. 3. 4. Quod dicit Augustinus de Mirabilibus sacrae Scripturae, intelligit quantum ad naturalia, quia ita bona habuit, quod non erat habiturus meliora. Unde et in illo loco conditus est, in quo erat beatificandus .

Duae vero sequentes auctoritates loquuntur de beatitudine secundum illas duas differentias, quas dixi.

5. Ad illud quod obiicitur, quod habebant fruitionem sine retardatione; dicendum, quod veram est: non tamen habebant in perfecta completione, quia Deum non videbant facie ad faciem, sed in effectibus cognoscebant et in se ipsis maxime, sicut melius patebit infra .

6. Ad illud quod obiicitur, quod debuit dare aliquibus invertibile: dicendum est, quod quantum est de conditione, nullis debuit dari, quamvis possit, quia "homines et Angelos meliores iudicavit Deus, si ei liberaliter deservirent "; ideo utrumque posuit in manu consilii sui.

QUAESTIO 11. Utrum Angeli creati sint in gratia.

Supposito, quod Angeli non sint creati in gloria, quaeritur, utrum sint creati in gratia. Et videtur, quod sic:

1. Per Augustinum de Civitate duodecimo : "Creavit Deus Angelos, simul in eis condens naturam et largiens gratiam ".

2. Item, super illud Oseae tertio : "Dilexerunt vinacia uvarum", Glossa Hieronymi: "Per vinacii intelliguntur daemones, qui creati sunt in magna pinguedine Spiritus sancti, sed per superbiam arefacti de caelo ceciderunt"; constat, quod pinguedo Spiritus sancti est gratia Spiritus sancti.

3. Item, Damascenus expressius: " Per verbum Dei creati sunt omnes Angeli, et a Spiritu sancto per sanctificationem perfecti": si ergo sanctificatio perfecta non est nisi per gratiam gratum facientem, et ipse loquitur de omnibus: ergo etc.

4. Item, ratione videtur, quia Deus, cum sit liberalissimus, promptus est gratiam dare omnibus paratis recipere. Unde et Anselmus : "Ideo homo non habet gratiam, non quia Deus non dat, sed quia ipse non recipit "; sed nulla melior praeparatio ad gratiam quam pura innocentia et voluntas recta: ergo si haec erant in Angelis a sui origine et creatione, per consequens et gratia.

5. Item, fecit Deus creaturam rationalem ad inhabitandum in ea, et hoc, quia ipse Deus vult in ea habitare; unde Proverbiorum octavo : Deliciae mene esse cum filiis hominum: ergo quod non inhabitet, venit ex aliqua prava dispositione ex parte mentis: cum ergo in Angelis nulla prava esset dispositio ex parte mentis, immo omnimoda idoneitas ad gratiam, videtur etc.

6. Item, pronior est Deus ad miserendum quam ad condemnandum: sed ipse fecit Angelos in statu, in quo statim poterant demereri: ergo in statu, in quo poterant mereri. Sed non contingit mereri sine gratia gratum faciente: ergo etc.

Contra.: 1. Augustinus super Genesim ad litteram : "Per caelum intelligitur angelica natura informis "; sed non fuit informis per defectum formae naturalis: ergo informis fuit per defectum formae superadditae naturae. Sed haec est gratia: ergo etc

2. Item, Gregorius trigesimo secundo Moralium , tractans illud verbnm Ezechielis vigesimo octavo: Aurum opus decoris tui, et foramina tua in die, qua conditus es, praeparata sunt: "Huius lapidis in die conditionis suae foramina praeparata sunt, qui videlicet capax caritatis conditus fuit, qua si repleri voluisset, stantibus Angelis, tanquam in ornamento regis positis lapidibus, inhaerere potuisset. Babnit ergo iste lapis foramina, sed per superbiae vitium caritatis auro non sunt repleta". Ecce, expresse, quod non habuit caritatem.

3. Item, ratione videtur, quia gratia in Angelo nullum habet retardativum : ergo si haberet gratiam unientem Deo, totaliter Angelus ferretur in Deum: ergo nunquam peccasset. Sed peccavit: ergo nunquam caritatem vel gratiam habuit.

4. Item, sicut se habet culpa ad damnationem aeternam, ita gratia ad gloriam; sed statim ut habuerunt culpam, fuerunt damnati aeternaliter et obstinati: ergo statim ut habuerunt gratiam, fuerunt confirmati: ergo nunquam ruissent, si gratiam habuissent.

CONCLUSIO.

Probabilius videtur, Angelos non habuisse gratiam sanctificantem a primo instanti suae creationis.

Respondeo: Dicendum, quod haec quaestio far cti est: et quia non invenimus aliam rationem quam congruitatis, probabiliter utrumque possumus opinari, sicut et alii ante nos.

Fuerunt enim aliqui dicentes, quod Angeli omnes creati sunt in gratuitis gratum facientibus.

Et ratio, quae movit eos, fuit haec, ex parte Dei scilicet perfecta liberalitas, et ex parte creatorum idoneitas. Quia enim ab instanti creationis erant vasa et receptacula munda, et Deus est promptus suam gratiam impartiri, nisi habeat obstaculum ex parte suscipientis: non dimisit Deus illa ad momentum vacua, sed statim ut condidit, gratia illustravit. Et talia debuerunt de manu Dei exire receptacula, ut statim essent prompta in bonum usum. Unde sicut probabiliter coniiciunt aliqui, quod Deus fecerit arbores plenas fructibus et alia in statu nobilissimo et perfectissimo; sic etiam naturam Angeli ornaverit gratia a sui conditione, quae in primo usu bono sive victoria erat perpetuanda, et in prima deordinatione perpetualiter amittenda.

Haec est una positio, et satis videtur consona auctoritatibus Sanctorum, ut patet inspicienti.

Fuerunt etiam alii, qui dixerunt, Angelos non habuisse gratiam gratum facientem ab instanti creationis, sed post.

Et ratio, quae eos movit, est dispositio naturae angelicae, quae fertur in id quod appetit sine retardatione. Unde sicut ex conversione att malum ita profunde conversi sunt, ut non possent redire, sio, immo multo magis, ex conversione ad bonum sive ex habilitate ita bono totaliter adhaesissent, si gratiam habuissent, quod nunquam lapsi adnent . Unde non videtur aliquo modo probabile, quod lucifer habuerit gratiam; et si ipse non habuit, cum inter ceteros esset excelsus, a maiori arguitur, nec alios habuisse a sui origine. Hanc positionem videtur acceptare Magister , hanc positionem communiter tenent doctores; et ita huic tanquam ,. probabiliori et communiori concordandum est.

1. 2. 3. Ad auctoritates in contrarium adductas L respondendum est per distinctionem gratiae. Uno enim modo gratia dicitur communiter, prout comr prehendit quidquid naturalibus est superadditum, naturalibus, inquam, quae sunt de generali rei constitutione ; sicut dicitur gratia habere bonum ingenium, bene legere, bene cantare et huiusmodi. Alio modo dicitur, quod superadditum est libero arbitrio ad rectitudinem faciens et disponens, sicut dicimus virtutes naturales , sicut innocentia, mititas, pietas. Tertio modo, quod est superadditum tanquam rectificant et complens et elevans, et haec dicitur gratia gratum faciens, quia facit hominem acceptabilem Deo, et ideo acceptabilem, quia conformem .

Quando igitur dicitur, quod Angelo data sunt gratuita, aut non intelligitur de gratuitis tertio modo dictis, sed primo vel secundo, quia sic multa dona gratuita habuerunt: aut si intelligitur de gratuitis proprie dictis, non intelligitur ab instanti creationis; sed sicut intelligitur peccatum diaboli fuisse ab initio, quia statim post initium et post primum motum deliberativum cecidit , ita intelligendum est de gratia Angelorum. Aut si intelligitur de gratuitis proprie dictis et ab instanti creationis, hoc non intelligitur formaliter sive essentialiter, sed dispositive; unde dicitur aliquis creatus in aliquo, quia in proxima dispositione ad illud.

Et ita per hanc triplicem viam ad auctoritates inducias et multas alias, quae possent induci, potest breviter responderi.

4. 5. Ad rationes autem sumtas a Dei liberalitate, dicendum, quod liberalitas est salvo ordine sapientiae et iustitiae. Quamvis enim ab instanti creationis cuiuslibet hominis posset eum beatificare, tamen longo tempore tardat: similiter, quamvis posset cuilibet parvulo gratiam dare sine baptismate, sicut cum baptismate, tamen non dat. Et ratio huius est, quia gloria est bonum laudabile: ideo non dat nisi per meritum laudabile: et ideo convenit eam dari, praecedenti aliquo merito congrui . Similiter, quando confert gratiam, si confert adulto, cum gratia faciat habentem dignum gloria, non confert nisi ad motum liberi arbitrii, si habet usum; si vero non habet, ad motum fidei alienae, sive ad meritum Christi ; ideo secundum ordinem sapientiae non statim debuit dare, sed exspectare motum liberi arbitrii, quod et fecit: unde ad se conversis sine mora dedit gratiam.

Patet igitur responsio ad illud quod obiicit de liberalitate et habilitate , quia non tantum exigit munditiam ut dispositionem, sed motum liberi arbitrii in adulto: parvulo vero potest alienum meritum suffragari, sicut et demeritum.

6. Ad illud quod obiicitur ultimo de statu. quod in malo erat ; dicendum, quod falsum est. Quamvis enim non posset mereri ex his quae acceperat, tamen, quia Dominus ita promptus erat dare, sicut ipse accipere, nullum habebat obstaculum in merendo, sicut nec in demerendo. Et bor patet: sicut enim facile fuit diabolo averti, ita facile bonis Angelis converti: et sicut aversio fuit demeritoria, ita conversio facta est meritoria, statim apposita gratia. Unde sicut aliquis indirecte dicitur habere aliquid, quod statim habet, dum indiget et petit, quamvis non penes se habeat: sic etiam indirecte potuerunt dici Angeli gratiam habuisse. Quodsi habuissent maiorem facilitatem ad malum sive inclinationem, et divinum adiutorium in opportunitate deesset, recte obiiceret.