QUAESTIO II.

Utrum mutun caeli sit a propria forma, vel ab Intelligentia.

Secundo quaeritur, utrum motus caelorum sit a propria forma, vel ab Intelligentia. Et quod sit a propria forma, videtur:

1. Sicut vult Philosophus : " Natura est principium motus ei quietis in eo, in quo est": ergo omnis motus naturalis est a forma intrinseca; sed " motus caeli est naturalis ", sicut probat Philosophus: ergo est a propria forma.

3. Item, leve sua levitate et virtute potest sursum ascendere. nullo impellente, et similiter grave descendere absque aliqua Intelligentia movenle . Si ergo forma caeli perfectior est quam elementaris, et figura eius aptissima ad ntotum circularem, videtur, quod moveri possit a propria forma absque omni Intelligentia.

3. Item, plus est movere se ipsum exeundo locum proprium quam non exeundo; sed Virtus lucis est se diffundere per corpora alterius naturae, et etiam diffundendo redire: ergo videtur, quod multo fortius corpus caeli per naturam lucis possit se in suo orbe movere absque influentia alicuius spiritualis substantiali.

4. Item, motus animalium est a forma propria et intrinsecae. et hoc spectat ad, complementum motns: ergo cum motus caeli sit mullo completior, erit forma propria et intrinseca: ergo vel caeli non moventur ab Intelligentia. vel Intelligentia est ipsius caeli perfectio et forma. Sed Intelligentia aliqua non est perfectio caeli, sicut dicit Damascenus secundo libro, capitulo sexto : " Caeli sunt inanimati et insensibiles ": ergo etc.

5. Item, nullus motus necessarius pendet a voluntate creaturam tanquam a principali motore; sed motus caeli est uniformis et necessarius secundum Sanctos et philosophos ergo non est a voluntate alicuius Angeli vel Intelligentiae.

6 Item, virtus illius Angeli vel Intelligentiae est finita; sed virtus finita in movendo recipit fatigationem et laborem, maxime cum movet illud quod non est per se mobile: aut ergo caelum movetur propria forma, aut si movetur virtute Intelligentiae necesse est, illam laborare et lassari.

Contra: 1. "Omne quod movetur. ab alio moyetur "; sed caelum secundum se totum movetur: ergo videtur. quod praeter materiam et formam eius sit ponere aliquid, a quo moveatur; hoc autem non est nisi Angelus vel Intelligentia: ergo etc.

2. Item, " omnis motor est in actu respectu mobilis " , sed lotum caelum est mobile; sed nihil idem est simul in actu et potentia: ergo caelum non potest moveri a se sive propria virtute.

3. Item. omnis motor sufficiens distat a mopili ": cum ergo nulla forma extensa distet a materia, nulla forma extensa potest esse motor sufficiens. Sed forma caeli est forma corporalis et extensa, et motus eius, cum sit praecipuus infer alios motus, est a motore sufficiente: ergo non potest esse a virtute propriae formae.

4. Item, omne quod naturaliter movetur ad locum aliquem, si movetur ab illo loco, movetur praeter naturam : ergo si caelum movetur naturaliter ab oriente in occidens, ab occidente in oriens non regyratur per naturam: ergo videtur, quod caelum habeat motorem alium quam formam propriam.

5. Item, omne quod movetur propria forma, movetur propter propriam indigentiam; natura enim formae non movet nisi propter appetitam rei, qua naturaliter indiget ; sed caelum, sicut dicunt Sancti et philosophi, non movetur propter propriam indigentiam: ergo non movetur a propria forma et natura.

6. Item, quod movetur a propria forma naturaliter movente nunquam quiescit nisi violenter, ipso existente in eadem dispositione ; sed caelum, quantum ad naturam suae formae, semper erit in eadem dispositione: ergo aut non movetur a propria forma et natura, aut nunquam quiescit, vel si quiescit, violenter quiescit. Si igitur caelum aliquando quietabitur, et non violenter, ergo motus eius non est a virtute formae intrinsecae.

CONCLUSIO.

Caelum non est animatum, sed vel movetur a propria forma, Deo defectum virtutis supplente, vel a Deo mediante Angelo.

Respondeo: Dicendum, quod in hac quaestione duae sunt positiones probabiles, concordes rationi et Scripturae. praeter illam tertiam viam, quam quidam philosophi posuisse videntur, scilicet quod fcaeli haberent animas, et quod caelum esset magnum animal, et quod moveretur a propria forma perfectiva, sicut movetur animal; et hanc animam motricem posuerunt regi et diligi a Deo mediante Intelligentia.

Sed haee positio falsa est et erronea. Sicut enim dicit Damascenus, " caeli sunt inanimati et insensibiles "; et quod dicuntur Deum aliquando benedicere , hoc est dictum per prosopopeiain. Et ista est communis sententia Sanctorum. Ideo Augustinus retractat illud verbum, quod dixerat in libro de Immortalitate animae , quod mundus animatur; et si aliqui Sancti videantur hoc dicere, sicut Hieronymus super Ecclesiastem, hoc totum intelligendum est dictum metaphorice. Non solum autem haec positio est contra catholicos doctores, sed etiam contra philosophicos tractatores, qui ponunt, quod substantia intellectualis non unitur corpori nisi mediante vegetabili et sensibili; et ita, si caelum perficeretur a. substantia spirituali, haberet sentire et vegetari, et ita naturaliter posset corrumpi .

Et propter hoc, ista positione omnino electa, intelligendum est, quod duplex est hic modus dicendi satis catholicus.

Quidam enim dicunt, quod caelum movetur a prppria forma hoc modo. Caelum habet quantitatem et figuram et per hanc est ad motum habile; habet nihilominus lucis perfectionem et formam, quae inter celeras formas corporales est maxime activa, et quasi medium tenens inter formas spirituales et corporales ; et per virtutem liuius formae moventur corpora caelestia orbiculariter multo sufficientius, quam elementa moveantur motu recto; nec oportet, ad motum caeli adhiberi ministerium Angeli vel animae, sicut nec ad motum cuiuslibet elementaris naturae. Nec obstat illud, quod movens debet esse aliud a mobili; quia, sicut animal secundum aliud sui movet, secundum aliud sui est mobile, et tamen lotum est movens ei mobile ; sic et in caelo intelligendum est,. quod est mobile per naturam quantitatis et figurae, et movens per naturam lucis activae. Nec obstat illud, quod recedit ab eodem loco, ad quem movetur: caelum enim proprie non habet moveri ad locum, sed potius circa locum; nec pars, quae est in oriente, movetur ad occidens, quia illum situm intendat determinate, sed quia intendit moveri orbiculariter, qui est motus competens suae naturae. Unde sicut dicitur in radio, quod procedit et retrocedit per virtutem suam, cum fit repercussio ad aliquod corpus splendidum; sic est in proposito. Et per hoc respondent ad omnes obiectiones.

Difficile tamen est secundum hanc positionem sustinere, quomodo caelum moveatur a propria forma et naturali, et illa permanente, quiescat praeter violentiam. Difficile est etiam intelligere, quomodo non moveatur propter propiara indigentiam si appetitus ille est in forma intrinseca. Et ideo isti compelluntur ad hoc redire, ut dicant, quod ad motum caeli non sufficit virtus propriae formae, sed simul cum ea requiritur influxus divinae potentiae, secundum quem caelum habet moveri et quiescere.

Sed tunc remanet quaestio, quid sit ille influxus, utrum dicat quid creatum, vel increatum; et sive hoc dicat, sive illud, non est facile explicare, quare Deus illum motum exerceat sine ministerio spiritualis creaturae, cum illi sit natus convenire. Nec tamen de facili hpolesl hoc improbari, si quis hoc dicat, quod defectum istius creaturae corporalis velit Deus per semetipsum supplere, ut ostendat, se esse Deum caeli et terrae ; et ita dicatur caelum moveri virtute proprio, quod, si aliquid desit sibi ad movendi sufficientiam, suppleatur ab ipsa virtute divina. Et sic sustinendo hanc positionem, responsio ad obiecta est satis plana.

Alia vero positio est, quod Deus movet caelum mediante Intelligentia creata sive mediante Angelo: et hoc competebat Ordini, quem Deus constituit universo, de quo dicit Augustinus super Genesim ad litteram . quod Deus sic mundum ordinavit, ut spiritum praeficeret omni corpori. Et ideo, sicut congruum est, Angelos deputari ad ministerium hominum. sic etiam congruum est, deputari ad motum et regimen caelorum, cum in hoc etiam ministrent homini viatori et divinae subserviant maiestati. Et hoc videtur Augustinus sentire in tertio de Libero Arbitrio , loquens de angelica natura, de qua dicit. quod " non sua maiestate continet omnia, sed inhaerendo illi maiestati et eius imperiis devotissime obtemperando, a quo et per quem et in quo facta sunt omnia ".

Et haec positio magnorum est tam in theologia quam in philosophia; quia concors pietati fidei et rationi plurimum esse videtur. Si igitur hanc positionem sustinere velimus, de facili potest ad obiecta in contrarium responderi.

1. Ad illud quod obiicitur primo, quod motus ille est naturalis; dicendum, quod motus ille per comparationem ad primum mobile naturalis esse dicitur, quia natura eius et figura illi motui concordat; nec oportet, quod omne quod est naturale, sit a principio intrinseco, sicut a tota causa, sed sufficit, quod virtus intrinseca cooperetur virtuti activae.

2. Ad illud quod obiicitur de gravi et levi, dicendum, quod ad motum gravis non sufficit solummodo gravitas sive qualitas propria, immo concurrit virtus loci attrahentis et virtus loci expellentis et virtus corporis quinti, praeter illa duo moventia, quae ponit Philosophus . scilicet generans grave et leve, et removens prohibens; et quia haec ad motum caeli non possunt concurrere, oportet, quod concurrat virtus spiritualis substantiae.

3. Ad illud quod obiicitur de diffusione lucis, dicendum, quod ille non est motus localis proprie, sed magis motus alterationis. Unde sicut ignis potest calorem suum diffundere deorsum, tamen virtute propria non se movet de loco, in quo est; sic in caelesti corpore intelligendum est esse.

4. Ad illud quod obiicitur, quod ad completionem motus facit, quod aliquid moveatur a principio intrinseco; dicendum, quod hoc accidit Non enim hoc est propter unionem motoris ad mobile, sed propter sufficientiam motoris, qui quidem est substantia spiritualis, distans a materia: unde distantia motoris a mobili et completio motoris illa est, quae facit ad motoris perfectionem. Hoc autem multo magis reperitur in motu caeli, quod movetur ab Angelo sive ab Intelligentia, separata secundum substantiam, unita secundum virtutem, quam si moveretur a propria forma.

5. Ad illud quod obiicitur, quod necessarium non pendet a voluntario; dicendum, quod verum est de voluntate vertibili. Quamvis autem voluntas Angeli sit per naturam vertibilis, tamen per gloriam omnino invertibilis efficitur: et talem substantiam intelligendum est esse caeli mollirem. quae, ut dicit Augustinus , summae majestati continenti perfecte moereat. Et quod tutis substantia sit motrix caeli, ostendit ipsius motus nobilitas et uniformitas et necessitas; ostendit nhilominus iquies futura, cum perfecta erit superna civitas, ad quam consummandam finaliter ordinatur ministratio angelica.

6. Ad illud quod obiicitur, quod cum sit virtutis linilae. lassatur; dicendum. quod lassationem non faoiti eflpitas, sed inaproportio motoris ad mobile, vel contrarietas, veb ineptitudo ex parte mobilis; quorum nullum est in proposito. Et sic patent quaesita, et per hoc etiam manifestantur quae dicunt in littera