QUAESTIO I. Utrum imaginis ratio principalius reperiatur in Angelo quam in anima.

Circa primum sic proceditur et quaeritur, utrum ratio imaginis principalius reperiatur in Angelo quam in anima. Et quod sic, videtur.

1. Super illud Ezechielis vigesimo octavo : Tu

signaculum similitudinis, Gregorius: " Quanto subtilior est natura, tanto in ea imago divinitatis similius insinuatur impressa ".

2. Item, sapiens artifex in nobiliori tabula nobiliorem describit picturam: si igitur imago in creatura est quasi quaedam pictura tabulae impressa, sicut dicit Magister in littera , ergo perfectiori et nobiliori modo imago divinitatis inscribi debet in Angelo quam in anima.

3. Item, ex eo dicitur creatura rationalis imago Dei, quo capax Dei est ; sed angelicus spiritus capacior est quam humanus, cum sit virtuosior et expeditior: ergo in eo imago divinitatis est eminentius impressa.

4. Item, imago consistit in memoria, intelligentia et voluntate ; sed memoria perfectiori modo habet actum suum in Angelo quam in homine, similiter intelligentia et voluntas

memoria enim eius tenet sine oblivione, et intelligentia intelligit sine inquisitione, et voluntas diligit sine retardatione, quorum opposita sunt in anima

ergo etc.

Contra: 1. Expressius representat summam Trinitatem quod representat non solum quantum ad unitatem substantiae, sed etiam quantum ad distinctionem personarum: sed homo expressius representat distinctionem personarum, quia in homine est personalis discretio per originem, in Angelis antem non : ergo expressius repraesentat Trinitatem homo quam Angelus. Sed in quo est expressior repraesentatio, est expressior imago: ergo etc.

2. Item, evidentius imitatur alterum quod imitatur quantum ad substantiam et modum existendi, quam quod imitatur solum quantum ad alterum; sed anima repraesentat Trinitatem summam, et prout est in se ipsa, et prout est in rebus, ut sic in qualibet parte corporis sit tota, sicut summa essentia est in creatura : ergo expressius imitatur Deum quam Angelus. Sed quod expressius imitatur excellentius sua imagine insignitur: ergo etc.

3. Item, expressius repraesentat Deum quod repraesentat ipsum non solum in se, sed secundum quod est principium aliorum, quam quod aliquo modo tantum; sed homo repraesentat Deum non solum, ut ens est in se, sed etiam, ut est principium aliorum, quia "sicut ex uno Deo omnia, ita ex uno homine omnes homines ", sicut vult Glossa, primae ad Corinthios undecimo : ergo, si quod expressius repraesentat, rationem imaginis participat eminentius, patet etc.

4. Item, plenius repraesentat aliquid quod repraesentat ipsum per maiorem accessum ad suam totalitatem; sed homo repraesentat Deum. in quantum est exemplar et spiritualium et corporalium, Angelus autem altero tantum modo: ergo in homine excellentiori modo reperitur imago .

5. Item, quanto exemplum magis unitur exemplari , tanto magis conformatur ei; et quanto magis natum est uniri, tanto magis natum est conformari; sed natura humana unitur divinae in unitate personas, quod quidem non facit angelica: ergo expressior est in ea imago, quam sit in Angelo.

6. Item, per considerationem Philosophi : "Si optimum in uno genere est melius optimo in alio genere, et est simpliciter hoc illo melius"; sed Christus, qui est optimus inter homines, excellentiori modo insignitus est imagine Dei quam optimus Angelus: ergo imago Dei in homine quam in Angelo reperitur excellentius.

CONCLUSIO.

Ratio imaginis in Angelo et anima quoad aliquid est aeque principaliter, quoad aliquid in Angelo magis principaliter, quoad aliquid minus.

Respondeo: Ad praedictorum intelligentiam est notandum, quod quidam dicere voluerunt, quod creaturam magis esse ad imaginem Dei potest dici dupliciter: vel extensive, vel intensive. Si extensive, sic dixerunt, quod homo magis repraesentat Deum quam Angelus, quia in pluribus ratione corporis sibi uniti, utpote in spiritualibus et corporalibus et in modo existendi in rebus et secundum etiam modum producendi res.

Et sic dicunt procedere rationes ad secundam partem Nam quod de Christo obiicitur, non valet; illud enim est singulare privilegium nec est naturae, sed potius gvatiae.

Si autem dicatur una creatura magis esse ad imaginem quam alia intensive, quia expressius repraesentat; sic dicunt, Angelum magis esse ad imaginem Dei, quam sit homo; sicut ostendunt auctoritates et rationes ad oppositum. Et hoc insinuat Gregorius, cum dicit: " Quanto subtilior est natura, tanto in ea imago Trinitatis similius insinuatur impressa". Et rationes etiam consequentes ostendunt, quod sicut excellentior est natura angelica, sic excellentiores habet potentias et maiorem habet capacitatem et digniori modo est imagine Dei insignita.

Et secundum hanc viam plana est responsio ad quaestionem propositam et ad obiecta.

Sed licet iste modus dicendi probabilis videantur, non modicam tamen habet calumniam ratione utriusque partis distinctionis. Quod enim dicatur imago magis esse in homine extensive quam in Angelis, hoc verbis Augustini non consonat, qui rationem imaginis dicit esse in anima praecise secundum partem supremam, sicut patet in decimo quarto et decimo quinto de Trinitate . Similiter, quod dicatur universaliter expressior esse imago Dei in Angelo quam in anima propter maiorem dignitatem paturae, hoc non videtur consonare Glossae, quae dicit super illud, secundo ad Hebraeos: Eum qui modicum minoratus est ab Angelis; ibi dicit Glossa, quod "natura mentis humanae, qualem Christus assumsit, solus Deus maior est". Et Augustinus hoc innuit in pluribus locis; et pie creditur et communiter sentitur, quod Virgo Maria magis inter omnes Angelos accedit ad Deum.

Propterea est alius modus dicendi, quod cum expressio imaginis consistat in convenientia ordinis et proportionis intensio dignitatis imaginis consistit secundum intensionem convenientiae quantum ad proportionem, vel ordinem.

Attendendum autem, quod convenientia creaturae rationalis ad Deum secundum ordinem quaedam est de esse imaginis, et quaedam de bene esse. De esse imaginis est, quod creatura immediate ordinetur ad Deum; de bene esse vero est, quod creatura, quae est imago, praeponatur aliis, quae tenent rationem vestigii; et quod alia ordinentur in ipsam tanquam in finem. Et sic triplex est ordo in creatura ration nali, secundum quem conformatur Deo. Primus, quod immediate nata est Deo coniungi; et hic est essentialis imagini, et in hoc Angelus et anima aequiparantur, quia utriusque "mens immediate ab ipsa prima veritate formatur ". Secundus est, quo praeponitur creatura, quae est imago, aliis creaturis: et in hoc Angeli praecellunt, quia non solum bestiis, sed etiam hominibus rectores sunt deputati, secundum illud, Ecclesiastici decimo septimo : In unamquamque gentem praeposuit rectores, Glossa: id est Angelos: et iste est ordo, quo creatura irrationalis regitur a Deo mediante rationali. Tertius est ordo, quo creaturae irrationales ad rationalem ordinantur tanquam in finem, propter quem sunt factae, et mediante illo in ultimum finem principalem ; et secundum hunc ordinem magis convenit homo cum Deo quam Angelus; magis enim facta sunt et corporalia et sensibilia propter homines quam propter Angelos. Et sic patet, quod ratio imaginis, prout attenditur in convenientia ordinis, quantum ad id quod est de esse, in homine et Angelo;

reperitur aequaliter, quia uterque ordinatur in Deum immediate. Quantum vero ad illud, quod est de bene esse, scilicet quantum ad ordinem respectu creaturarum, se habent per modum excedentis et excessi. Angelus enim magis convenit quantum ad ordinem sub ratione regiminis; homo vero magis quantum ad ordinem, qui attenditur in ratione finis.

Consimili modo reperimus et aequalilatem et mutuum excessum in expressione imaginis, quae attenditur secundum convenientiam proportionis; quia quaedam est convenientia habitudinis, quae est de esse imaginis, quaedam de bene esse. Illa est de esse, quae consistit in comparatione ad intrinseca sicut ad potentias: et in hac homo et Angelus adaequanlur, quia ita bene est distinctio et origo et aequalitas et consubstantialitas in potentiis animae, in memoria scilicet, intelligentia et voluntate, sicut in potentiis Angeli.

Illa vero convenientia habitudinis est de bene esse, quae attenditur in comparatione creaturae rationalis ad aliquod extrinsecum, utpote ad corpus, quod est ipsa inferius. Haec autem dupliciter potest esse expressior: vel privative, vel positive. Si positive; sic anima est imago expressior, quae in hoc, quod coniungitur corpori ita, quod per illud est principium aliorum, et per illud totum inhabitat, magis representat Deum, qui est principium omnium et qui unus est in omnibus. Si autem privative; sic Angelus magis representat Deum, quia Deus est spiritus purus, omnino impermixtus et independens a creaturis omnibus; et hoc representat angelicus spiritus, dum est a corpore secundum actum et aptitudinem separatus. Et pro tanto dicitur esse subtilior a Gregorio, et in eo imago divinitatis esse expressior. Et sic patet, quod quantum ad convenientiam proportionis, quae est de essentia imaginis, inter hominem et Angelum potest esse aequalitas; quantum vero ad illam, quae est de bene esse, se habent sicut excedentia et excessa.

Ex predictis igitur patet responsio ad questionem propositam. Cum enim quaeritur, utrum principalius vel expressius sit imago Dei in Angelo quam in anima; respondendum, quod quantum ad aliquid est aeque principaliter, quantum ad aliquid magis principaliter, quantum ad aliquid minus, sicut explanatum est.

Et in hoc patet responsio ad rationes ad utramque partem, quae procedunt secundum diversas vias, secundum quas veritatem possunt concludere, quia non habent oppositionem.

3. 4. Ad illud tamen quod obiicitur de maiori . capacitate, dici potest, quod non cogit. Angelus enim capacitatem gratiae habet in comparatione ad sursum, in qua comparatione non excedit naturam mentis humanae. Quod autem natura angelica dicatur excedere humanam, hoc est in comparatione ad corpus, ad quod non habet inclinationem secundum quod anima et ideo maioritas dignitatis in natura angelica respectu animae non facit ad excellentiam imaginis sive illius capacitatis, quae est in natura humanae mentis, secundum quod anima est capax Dei.

Similiter nec aliud, quod sequitur, cogit; quia maior vivacitas memoriae vel intelligentiae potius facit ad intensionem similitudinis quam ad imaginis maiorem expressionem. Similitudo enim consistit in proprietatibus naturalibus, imago vero in origine et habitudine; et quamvis potentiae in Angelis sint vivaciores quam in animabus , et ideo Deo similiores: eundem tamen habent ordinem et habitudinem, sicut ostensum est supra. Unde magis proprie conceditur, quod Angelus sit Deo similior quam homo, quam possit concedi, quod Angelus sit magis imago; et hoc vult dicere auctoritas Gregorii.

Rationes vero ad oppositum procedunt et conciue dunt maiorem expressionem quantum ad illud quod est accidentale imagini, excepta illa, quae fundatur super unionem; ad quam dicendum, quod non cogit, pro eo quod substantia, quae minus capax est gratiae per naturam, potest effici magis capax per aliquam gratiam gratis datam, quae disponit et ampliat capacitatem nature ad susceptionem gratiae gratum facientis. Unde esto, quod natura angelica esset magis capax gratiae quam humana natura secundum naturalem potentiam sicut videtur rationabiliter esse ponendum, ut natura angelica sit excellentior, et excellentiori nature debeatur excellentior potentia et capacitas

nihilominus tamen per aliquod donum divinitus sibi gratis datum potest elevari capacitas animae usque ad capacitatem Angeli, et quodam modo ampliorem. Nam donum gratiae gratis datae disponit ad gratiam gratum facientem: et sic possibile est fuisse in Christo et beata Virgine. Et sic patent obiecta ad utramque partem.