CONCLUSIO.

Licet diversi homines pluribus ligaminibus ad subiectionem obedientiae diversis sint astricti, secundum diversitatem graduum, officiorum et potestatum: tamen haec varietas ad unum reduci debet summum et primum Antistitem, in quo principaliter residet universalis omnium principatus: et non solum ad ipsum Christum, sed etiam iure divino ad eius Vicarium: et hoc quidem congruentissime, cum istud requirat ordo universalis iustitiae, unitas Ecclesiae et stabilitus in utroque.

Respondeo : Ad praedictorum intelligentiam est notandum, quod licet diversi diversis, pluribus ligaminibus ad subiectionem obedientiae sint astricti, secundum id quod dicit Apostolus: Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit, ad Romanos decimo tertio , et hoc secundum diversitatem graduum, officiorum et potestatum: omnis tamen haec varietas ad unum habet reduci summum et primum, in quo principaliter residet universalis omnium principatus: non solum ad ipsum Deum et Christum, mediatorem Dei et hominum, verum etiam ad eius Vicarium; et hoc non per statutum humanum, sed per statutum divinum, quo Christus Petrum statuit principem Apostolorum, quos constituit principes super orbem terrarum . Fecit autem hoc Christus congruentissime, quia hoc requirebat ordo universalis iustitiae, unitas Ecclesiae et stabilitas in utroque.

Requirebat enim hoc ordo universalis iustitiae et quantum ad iustitiam naturalem et quantum ad civilem et quantum ad caelestem sive spiritualem.

Naturalis namque iustitia, per quam ordinantur elementa mundi et tota machina universi, requirit, quod inter corpora locantia unum sit primum corpus locans, inter mobilia unum primum mobile, inter lucentia unum principaliter irradians, inter motores unus primus motor, et universaliter "in quolibet genere sit unum primum, per quod mensurentur omnia, quae in illo genere continentur ".

Naturalis etiam iustitia in minori mundo requirit, quod unum sit membrum principale, a quo cetera recipiant influentiam secundum veritatem, ut cor, secundum evidentiam, ut caput ;quod una ctiam sit virtus principaliter omnium virium animae et totius hominis regitiva, scilicet liberum arbitrium.

Civilis etiam iustitia requirit, quod unus sit principalis iudex, a quo fiat causarum finalis decisio; unus etiam principalis dux et rector, a quo fiat juris latio, ne pro divisione capitum schisma et divisio in corpore reipublicae oriatur, et paribus contradicentibus iudicibus, si nullus sit iudex supremus, nunquam litigium terminetur.

Caelestis etiam ordo hoc habet, quod omnes spiritus sub obedientia unius supremi Spiritus , quem praescnlialiter intuentur, ordinatissime disponuntur.

Quoniam igitur haec inferior hierarchia et ordini naturali consonat et morati et cuelesti, quia naturam perficit et mores ornat et a superna Ierusalem emanat: hinc est, quod ipsa reduci habet secundum rationem obedientiae ad unum primum et summum. Sicut enim non est ordo prioritatis et posterioritatis nisi per reductionem ad primum , s ia non est ordo completus secundum sub et supra nisi per reductionem ad summum. Unde ibi solum est ordo perfectissimus, ubi est reductio perfecta ad summum, quod est summum simpliciter, cuiusmodi est Deus ; et hoc est in Ierusalem superna,ubi est plena iustitia. - Ubi vero est reductio ad summum in genere hominum, cuiusmodi est Christi Vicarius Pontifex summus: ibi est ordo perfectus, quantam competit perfectioni praesentis Ecclesiae, qui formatus est ad instar supernae Ierusalem.

Unde Bernardus, tertio ad Eugenium : " Nec vilem reputes formam hanc, quae in terris est: formam habet in caelo. Viderat hoc qui dicebat: Vidi civitatem sanctam descendentem de caelo, a Deo paratam. Ego enim propter similitudinem dictum reor, quod, sicut illic Cherubim et Seraphim celerique usque ad Archangelos et Angelos ordinantur sub uno capite Deo: ita hic quoque sub uno summo Pontifice primates vel palriarchae, archiepiscopi, episcopi, presbyteri vel abbates et reliqui in hunc modum. Non est parvipepdendum quod et Deum habet auctorem et de caelo ducit originem ". - Sic ergo unus debet esse, ad quem reducatur universalis subiectio: et hoc. quia, sicut ostensum est, sic exigebat universalis iustitiae ordo.

Requirit etiam hoc unitas ipsius Ecclesiam Cum enim ipsa Ecclesia una sit hierarchia, unum corpus et una sponsa; necesse est, quod unum habeat hier-archam praecipuum, unum caput et unum sponsum: et quoniam hujusmodi unitas non tantum est in Ecclesia secundum interiorem influentiam charismatum, verum etiam secundum exteriorem dispensationem ministeriorum: hinc est, quod ipsius Ecclesiae non tantum est hierarcha praecipuus, caput et sponsus ipse Iesus Christus, qui interius ipsam Ecclesiam regit, vivificat et fecundat ;verum etiam exterius unus debet esse minister praecipuus, tenens locum hierarchae primi, capitis et sponsi, ut Ecclesia non tantum interius, verum etiam exterius in unitate habeat conservari.

Et hoc est quod dicit Cyprianus, et habetur Causa vigesima quarta, quaestione prima : " Loquitur Dominus ad Petrum: Ego tibi dico, quia tu es Petrus, et super hanc petram etc. Super unum aedificat Ecclesiam, et ab unitate exordium proficiscitur, ut Ecclesia Christi una monstretur: episcopatus unus est, cuius singularis in solidum pars tenetur: et Ecclesia una est, quae in multitudine latius incrementa fecunditatis extendit. Quomodo multi radii sunt, sed unum lumen, et rami arboris multi sunt, sed robur unum tenaci radice fundatum: et quomodo de fonte uno rivi plurimi defluunt, et numerositas licet diffusa videatur exundantis copiae largitate, unitas tamen servatur integra in origine: sic et Ecclesia Dei luce perfusa per totum orbem radios suos porrigit: unum tamen est, quod ubique diffunditur, nec unitas corporis separatur " Vult igitur Cyprianus, quod Ecclesia quia una est columba, unus episcopatus, unum corpus: super unum pastorem praecipuum fundari debuit, scilicet Petrum, tanquam super unum episcopum et caput et sponsum. Requirit etiam hoc soliditas utriusque. Nam, sicut dicit Philosophus , "virtus, quanto est magis unita, tanto plus est infinita "; quod quidem verum est et quantum ad permanentiam et quantum ad influentiam et quantum ad praeeminentiam.

Quantum ad permanentiam: quia, sicut divisio parit interitum , sic maior unitio dat firmitatem et robur, unde et tota firmitas ipsius Ecclesiae principaliter manat a soliditate unius Petrae et unius Petri, qui est Vicarius Petrae; in cuius rei signum dictum est Petro : Et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam; dictum est etiam ei: Ego pro te rogavi, Petre, ut non deficiat fides tua: nec fuit haec oratio cassa. Unde Hieronymus, et habetur Causa vigesima quarta, quaestione prima : " Sancta Romana Ecclesia, quae semper immaculata permansit, Domino providente, et beato Petro Apostolo opem ferente, in futuro manebit sine ulla haereticorum insultatione, et firma et immobilis omni tempore persistet". Facit ergo haec unitas Pontificis summi ad ipsius Ecclesiae soliditatem quantum ad permanentiam.

Quantum etiam ad influentiam: quia virtus magis unita magis est potens: et quanto potentior est in efficacia, tanto eius influentia potior in effectum: unde plenitudo potestatis in solo uno Pontifice debuit collocari. Unde leo Papa, distinctione decima nona : " Huius muneris sacramentum ita Dominus ad omnium Apostolorum officium pertinere voluit, ut in beatissimo Petro, Apostolorum omnium summo principe, principaliter collocaret, ut ab ipso, quasi a quodam capite, dona sua velut in omne corpus diffunderet, ut exsortem se intelligeret divini mysterii qui ausus fuerit a

Petri soliditate recedere". - Postremo, etiam quantum ad praeeminentiam facit: quia virtus magis unita minus est alii vonoxia, ac per hoc magis est libera: quia etiam magis unita magis tenet rationem primi et summi, sicut arca fuit in cubito consummata : unde unitas summi Pontificis sola est, quae confert totali Ecclesiae praeeminentiam dignitatis. Ac per hoc, sicut in capite ad totius corporis ornamentum collectio fit sensuum universorum; sic in ipso summo Pontifice debet esse universarum collectio dignitatum. Et hoc est quod dicit Bernardus ad Eugenium : "Indagemus, age, indagemus adhuc diligentius, quis sis, quam geras videlicet pro tempore personam in Ecclesia Dei. Quis es? Sacerdos magnus, summus Pontifex; tu princeps episcoporum, tu heres Apostolorum , tu primatu Abel, gubernata Noe, patriarchatu Abraham, ordine Melchisedech, dignitate Aaron, auctoritate Moyses, judicata Samuel, potestate Petrus, unctione Christus ".

Ex his igitur aperte colligitua, quod unitas summi Pontificis manet ex lege Dei, exigente hoc ordine universalis iustitiae, tam naturalis quam civilis quam etiam caelestis; exigente etiam hoc unitate Ecclesiae tanquam unius hierarchiae, unius corporis et unius sponsae; exigente etiam hoc stabilitate et sublimitate utriusque, tam in permanentia durationis quam influentia virtutis et praeeminentia dignitatis. Unde licet illud manaverit ex lege gratiae, quae est lex Iesu Christi, consonat tamen legi naturae et legi scriptae, iuri pontificio et iuri canonico: consonat visibilibus, consonat invisibilibus: consonat etiam pietati cunctorum fidelium et intelligentiae re ctae omnium animorum: sicut et rationes supra positae ostendunt, unde et concedendae sunt.

1. Ad illud vero quod primo obiicitur in contrarium, quod qui voluerit esse maior debet esse servus; dicendum, quod servus dicitur dupliciter: vel subiectione obligatoria, vel humilitate perfecta. Primum repugnat summae auctoritati, et non potest aliquis simul aliis teneri ad subiectionem et praeesse ad regimen. Secundum antem non repugnat, sed maxime consonat: et de hoc loquitur Dominus, quia docet aliis summe praepositum praecipue imitari Christum, qui aliis reliquit humilitatis exemplum praecipue imitandum: in caius etiam rei signum summus Pontifex scribit se servum servorum Dei. Unde Bernardus, in secundo libro ad Eugenium , loquens de humilitate: " Nulla splendidior gemma in omni praecipue ornamento summi Pontificis; quo enim celsior ceteris, eo apparet illustrior et se ipso ".

9. Ad illud quod obiicitur, quod non debemus patrem vocare super terram; dicendum, quod pater dicitur communicator naturae, magister dicitur communicator scientiae; et quoniam solus Deus est, qui principaliter naturam tribuit et scientiam infundit: ideo sibi tanquam principio principali et scientiae et naturae utrumque nomen, ut auctoritatem principalem insinuat, debet attribui, et non alii, patris scilicet et magistri . Sed quia Deus in iis etiam forinsecus operatur per ministerium humanum, ideo nomen utrumque, ut dicit ministerium, potest communicari homini, non sicut principali actori, sed sicut dispensatori.

3. 4. Ad illud quod obiicitur de Paulo, quod par fuit Petro: dicendum, quod auctoritas apostolatus duplicem habet comparationem, scilicet ad eum, a quo traditur, et ad eos, super quos traditur: quia apostolus dicitur missus ab aliquo et ad aliquos. Secundum primam comparationem dicit Glossa , Paulum parificari Petro, quia uterque immediate missus erat a Christo. Unde et Paulus dicit, se esse Apostolum, non ab homine nec per hominem, sed per Iesum Christum. Secundum autem comparationem secundam non parificatur ei; nam Petrus dicitur princeps Apostolorum quod nunquam dicitur de Paulo, quia secundum hanc comparationem erat inferior Petro. Unde et Glossa dicit ibi : "Ipse Petrus exemplum posteris praebuit, quo non dedignarentur maiores, sicubi forte recti tramitem reliquissent, etiam a posterioribus corripi ".

Et per hoc patet sequens, quod obiicit de auctoritate Cypriani.

5. 6. Ad illud quod obiicitur, quod illud verbum dictum fuit Apostolis, quod prius dictum fuerat Petro; dicendum, quod longe aliter dictum fuit eis et Petro. Nam Petro divisim et singulariter dictum fuit, quia in eo potestatis plenitudo erat principaliter et singulariter collocanda: aliis vero dictum fuit simul; Quaecumque ligaveritis etc, quia vocati erant "in partem sollicitudinis ". Unde licet consimilem haberent potestatem, non tamen habebant aequalem: et ideo illud verbum dici debuit Apostolis et Petro: non tamen simul nec sub eodem contextu, sed alio et alio modo.

Et per hoc patet responsio ad sequens de Glossa; quia dicuntur Apostoli habere eandem iudiciariam potestatem, id est consimilem: sed ex hoc non sequitur, quod aequalem , sed est figura dictionis ex mutatione praedicali, quia similitudo in qualitate, aequalitas autem in quantitate consistit .

Ad illud quod obiicitur de auctoritate Hieronymi, quod episcopus, ubicumque sit, eiusdem est sacerdotii; dicendum, quod Hieronymus loquitur, quod magnitudo divitiarum et multitudo hominum subiectorum non facit, quod propter hoc homo sit excellentior praelatus ; nec Papa propter hoc dicitur excellentior aliis, quia sit episcopus Urbis, quae est maximae populositatis; sed quia est successor Petri, cui collata est plenitudo potestatis, non ex statuto hominis, sed Dei et Christi.

8. Ad illud quod obiicitur, quod non est necesse, omnes reges obtemperare uni; dicendum, quod non est simile: quia non sic ex statuto legis Evangelii procedit sceptrum regis, sicut clavis Pontificis. Lex enim evangelica spiritualis est, unde et Christus lator, illius legis, ad spirituale pontificium, non ad carnale imperium oculos mentis suae direxit . -Posset tamen dici, quod secundum veritatem utraque potestas in summo Pontifice concurrit in unam personam. Cum enim ipse sit summus sacerdos secundum ordinem Melchisedech, qui fuit rex Salem et sacerdos Dei altissimi , et Christus utrumque habuerit: Vicarius Christi in terris utramque a Christo potestatem accepit: unde et sibi uterque gladius competit. Unde Bernardus, quarto ad Eugenium : " Uterque est Ecclesiae, et spiritualis scilicet gladius et materialis, sed is quidem pro Ecclesia, ille vero ab Ecclesia exserendus; ille sacerdotis, is militis manu, sed sane ad nutum sacerdotis et ad iussum imperatoris ". Ex quo aperte colligitur, quod utraque potestas ad ipsum reducitur sicut ad unum hierarcham primum et summum.

9. Ad illud quod obiicitur, quod qui habet potestatem ordinariam potest eam alteri committere; dicendum, quod jurisdictio est in triplici differentia: quaedam semiplena et totaliter aliunde descendens, et haec non potest committi pro sui imperfectione; quaedam autem e contrarie plenissima, et haec, quia summa est, non potest esse nisi in uno simul et semel: et ideo non potest committi alteri, unde Papa non potest facere alios Papas ; quaedam autem est media, quae ordinaria est, nec tamen est summa: et haec quidem, quia quodam modo perfecta est et multiplicabilis, committi potest alteri; nec tamen amittitur, cum etiam datur, in quantum est spiritualis potestas: quia in hoc differunt spiritualia a corporalibus, quod corporalia, cum dantur, minus integre possidentur: spiritualia vero, cum distribuuntur, tunc plenius possidentur, sicut etiam in dono scientiae manifeste videtur. Unde licet summus Pontifex communicet aliis jurisdictionem, non tamen ex hoc patitur aliquod detrimentum, quia nunquam sic committit nec committere potest, quod aliquem a sua eximat potestate.

10. Ad illud quod obiicitur, quod omnes sacerdotes pares sunt in potestate conficiendi ; dicendum, quod non est simile: quia potestas conficiendi est essentialis characteri, et ideo, sicut character non recipitur in diversis magis nec minus, sic nec illa potestas. Non sic est de potestate absolvendi, quia ista consequitur characterem sacerdotalem tanquam sibi annexa .

Ratio autem huius est, quia prima potestas est potestas absoluta, haec autem est relata ad alterum, videlicet ad personas subiectorum; et ideo diversificari habet secundum diversitatem potestatum et graduum facientium ordinem in ecclesiastico principatu.

11. Ad illud quod obiicitur, quod plenitudo potestatis a Petro immediate manavit in collegium; dicendum , quod potestas dupliciter dicitur esse in aliquo: vel sicut in subiecto sustinente, vel sicut in deferente . Primo modo plenitudo potestatis nunquam est nec fuit nisi in uno, primo quidem in Christo, secundo in Petro, deinceps in successore ipsius, scilicet Pontifice Romano. Sed quia subiectum illius potestatis est persona mortalis ; ideo sic ordinavit Christus et Spiritus eius, quod ab uno deferretur potestas haec ad unum, non per viam carnis, sed spiritus, quae quidem est electio, in qua in conformitate animorum operari debet Spiritus sanctus ad constituendum unum. Et quia principaliter residet in uno, ideo principaliter obedientia universorum refertur ad unum, citra quem nec statum habet nec complementum.

12. Ad illud quod obiicitur, quod si summus Pontifex plenitudinem habet auctoritatis a Petro, non debet simul iungere auctoritatem Petri et Pauli: dicendum, quod plenitudo auctoritatis principaliter fuit in Petro et singulariter. Sed quoniam Paulus plenitudine suae sapientiae et litteraturae efficacissimus fuit in infidelium conversione et prudentissimus in ipsius Ecclesiae gubernatione, ita quod quasi in aliquibus videbatur Apostolis ceteris esse praecelsior; ne contentio surgeret inter successores, Spiritu sancto dictante, hoc factum est, ut uterque in unam deveniret civitatem, in qua et simul morientes unius pontificatum Ecclesiae in urbe Romana fundarent, ut ex hoc scrupulus omnis controversiae cessaret. Unde Paulus nihil addidit summo Pontifici quantum ad plenitudinem potestatis, q uae fuit in Petro, sed quantum ad evidentiam, ut obstruatur os loquentium iniqua , et maxime Graccorum, qui de pari contendere volebant cum Ecclesia Romana. Propter quod et iusto Dei iudicio, minus bene sentientes de unitate capitis et male servantes unitatem Ecclesiae, excaecati sunt, ut minus bene sentiant de unitate Spiritus sancti, qui tanquam amor Patris et Filii ab utroque procedit. Unde Paulus, veniens Romam, ut vireret sub alis Petri usque ad mortem, nihil aliud fecit quam commonefacere, Graecorum Ecclesiam subesse Romanae Ecclesiae usque in finem, ne sancti Spiritus perderet unitatem. Quia ergo summus Pontifex exprimere debet in suis litteris potestatis plenitudinem, non tantum universaliter , verum etiam evidenter, non tantum sufficienter, verum etiam abundanter: ideo auctoritatem exprimit utriusque.

13. Ad illud quod obiicitur, quodsi omnes debent obedire uni, quod unus debet providere omnibus: dicendum, quod etsi omnes debeant uni obedire, non tamen uni soli, quia nec unus ubique potest esse, nec unus ubique potest singulis providere. Ideo providit divina providentia, plures esse intermedios praepositos et distinctos, per quos virtus provisiva a summo descenderet usque ad ima. Unde Bernardus, ad Eugenium libro tertio : " Non sola tua potestas a Domino: sunt et mediocres, sunt et inferiores: et quomodo quos Deus coniunxit non sunt separandi, sic nec quos subiunxit sunt comparandi ". Propter quod, sicut particularium praelatorum est curae particulari intendere, sic et ipsius summi Pontificis super statum Ecclesiae generalem. Unde Bernardus subiungit ibidem: " Superest, ut generaliter super omfiem Ecclesiae statum intendat consideratio tua ".

14. Ad illud quod obiicitur, quod si omnes deueni obedire uni, aut hoc est sicut praelato mediato, aut immediato: dicendum, quod immediatus praelatus dicitur dupliciter: vel secundum gradum, vel secundum virtutem . Dicendum est igitur, quod Pontifex unus et summus, licet ab infimis membris maxime distet secundum gradum, quia multi sunt gradus intermedii inter ipsum et infimam plebem: secundum influentiam tamen virtutis immediatissimus est. Non enim obeditur sibi propter auctoritates aliorum, sed aliis propter auctoritatem suam: sicut non obeditur regi propter ballivum, sed ballivo potius propter regem. Unde ipsius auctoritas est sicut causa proxima et immediata, quae movere debet omnes et singulos ad obedientiam suis praepositis exhibendam.

15. Ad illud quod obiicitur, quodsi omnes obedire tenentur uni, quod tunc ille est praelatus communis: dicendum , quod causa universalis est duplex: quaedam, quae est omnino alterius generis et virtutis quam particularis, sicut sol alterius generis quam homo: et haec non potest in effectum proprium, nisi per propriam causam. Alia est causa universalis, quae habet in se omnem virtutem, quam habet particularis: et hoc modo Deus potest dici causa universalis rerum, et de tali causa universali non valet quod obiicit; summus autem Pontifex non assimilatur universali causae primo modo, sed secundo, quia locum Christi tenet in terris; unde etsi ipse solus esset, et omnia essent destructa in Ecclesia, reparare posset universa: et ideo non concludit ratio illa.

16. Ad illud quod obiicitur de hierarchia illius supernae Ierusalem; dicendum, quod non est simile: quia illi tanquam Beati habent semper Deum praer septem, unde, semper vident faciem veri Salomonis. Nos autem in statu viae tanquam parvuli, quia nec Deum videmus nec ad ipsum immediate in causis humanis recurrere possumus, indigemus manuductione et regimine hominis viatoris, qui nos tanquam pastor deducat et reducat ad ovile summi Pastoris .

SANCTI BONAVENTURAE