CONCLUSIO.

Trinitas personarum stat cum summa immutabilitate.

Respondeo : Dicendum, quod trinitas personarum, quae in divinis est per emanationem unius ab alia, stat cum immutabilitate summa.

Et huius ratio duplex est, scilicet summa aeternitas et summa simplicitas. Summa aeternitas non patitur, ibi esse aliquam mutationem, summa simplicitas non patitur ibi esse aliquod mutabile. Si ergo trinitas est cum simplicitate et aeternitate; et ubi aeternitas, nulla mutatio, ubi simplicitas summa, nihil mutabile: et iis ablatis, tollitur omnis mutabilitas: necessario simul stant trinitas et summa immutabilitas.

Et hoc patet sic. Ubi enim est aeternitas, nihil est incipiens, nihil succedens: nulla igitur inceptio, nulla successio, nulla defectio. Omnis autem mutatio aut est a non-esse in esse, aut ab esse in nonesse, aut ab uno esse in aliud esse ; mutatio autem ad esse non est sine inceptione, mutatio vero ab esse non est sine defectione, mutatio in esse non potest esse sine qualicumque successione, quia non est sine variatione. Aeternitas igitur excludit omnem mutationem; haec autem stat cum trinitate: ergo in excellentia Trinitatis nulla mutatio ratione aeternitatis. I

Nihil inest mutabile ratione simplicitatis. Est enim ibi summa simplicitas naturae et personae et utriusque invicem comparatae. Propter simplicitatem naturae nulla potest esse ibi decisio in eo, de quo est productio: propter simplicitatem personae nulla potest esse compositio in producto; ratione simplicitatis in utraque nulla potest esse abiectio a principio productivo. Ex hoc ergo colligitur, quod nihil est ibi mutabile, nec ille qui producitur, nec ille qui producit, nec illud, de quo producitux. Ex hoc enim quod non fit abiectio habiti ex parte principii, nec introductio novi ex parte producti, nec decisio indiuisi ex parte fundamenti, de quo intelligitur produci, nec materialiter nec causaliter, sed substantialiter ; nihil est quod possit mutari.

Si igitur intelligitur summa trinitas in summa simplicitate et aeternitate, necessario oportet pariter intelligi, ut consistat in omnimoda immutabilitate .

Amplius, quoniam actualis immutabilitas cum summa simplicitate et aeternitate ponit summam actualitatem, et actualitas summa est per plenam conversionem eiusdem supra se intelligendo et amando, et intellectus includit verbum, et amor includit nexum: sicut immutabilitati primi principii non solum non repugnat se ipsum intelligere et amare, quin potius est consonans, sic non repugnat, immo consonat generare Verbum et spirare Amorem. Immutabiliter enim sibi competit utrumque et semper in actu. Ideo, si recte immutabilitas intelligatur, non solum non excludit, sed includit beatissimam Trinitatem: et hoc, quia summe immutabile necesse est esse simplex, aeternum et actuale secundum plenitudinem actualitatis interminatae et perfectae.

Unde concedendae sunt rationes, quae sunt ad istam partem.

1. Ad illud ergo quod primo obiicitur in contrarium, quod ubi generatio, ibi mutatio: dicendam, quod illud verum est in creaturis, ubi generatio est exitus ab ente in potentia in ens in actu, ubi etiam per consequens est mutatio, quia quod generatur se habet aliter nunc quam prius. Secus autem est in divinis, quia alia generatio est omnimodae actualitatis et a parte principii et termini et ipsius productionis et eius, de quo fit productio. Unde quia nulla est ibi acquisitio novi esse, et est tamen acceptio veri et actualis et sempiterni esse; ideo, licet sit vera productio , non tamen est ibi vera mutatio .

2. Ad illud quod obiicitur, quod generatio dicit mutationem et relationem; dicendum, quod ea quae sunt in creaturis, si ponantur in Creatore, poni debent secundum illud quod completionis habent, non secundum illud quod incompletionis. Motus antem et mutatio semper incomplelionem dicunt, relatio autem dicit ut pluries complementum, maxime ifla quae originem dicit in nobilissimis sine dependentia aliqua: et hoc modo in illa productione aeterna.

3. Ad illud quod obiicitur, quod corruptio non potest intelligi sine mutatione: dicendum, quod non est simile: quia corruptio dicit amissionem esse, quae quidem non potest intelligi, nisi Dat post esse prius habitum: ac per hoc de necessitate mutationem includit, quae non potest esse nisi in re mutabili et variabili propter defectum, quem dicit. Sed generatio est datio vel acceptio esse per consubstantialitatem: et hoc potest esse circa nobilissimum ens et actualissimum, quia hoc nullum dicit defectum, ac per hoc non de necessitate includit mutationem, sicut corruptio. Nam tali generationi non opponitur corruptio, sed illi soli, quae erat in creatura, quam quidem corruptio quodam modo sequitur et quodam modo antecedit. " Generatio enim unius corruptio est alterius ", sicut dicit Philosophus .

4. Ad illud quod obiicitur, quod generatio in tempore ponit mutationem in tempore: ergo et generatio in aeternitate infert mutationem in aeternitate: dicendum, quod ille modus inferendi tenet, ubi non est determinatio distrahens: non sic autem est in proposito: quia generatio in aeternitate est alterius modi quam generatio in tempore, sicut dictum est: non fit de ente in potentia, sicut illa quae tempore mensuratur . Et ideo non sequitur, quodsi ad hanc consequitur motus, quod ad illam consequatur, immo potius oppositum.

5. Ad illud quod obiicitur, quodsi Spiritus sanctus generaretur, quod mutaretur: dicendum, quod illud argumentum sequitur, non quia generari sit mutari, sed quia, posito quod non oportet, accidit quod non oportet . Posito enim, quod Spiritus sanctus, qui accipit esse per spirationem, quae realiter differt a generatione, accipiat esse per viam generationis: ponitur de necessitate, quod transeat ab uno modo emanandi ad alterum modum realiter differentem: et sic ponitur de necessitate mutari, non quia illi modi oriundi seu emanandi dicant motus vel mutationes, sed quia transitus ab uno in alterum non potest intelligi sine motu. Et quoniam mutatio in divino esse non admittitur, hinc est, quod impossibile est, quod persona, quae per spirationem producitur, generetur. Et hinc est, quod licet Pater generet et spiret, non tamen mutatur, quia simul ista duo stant circa personam Patris, spirare scilicet et generare, neque oportet ab uno in alterum transire. Sed hi duo modi non possunt simul competere eidem personae productae, ac per hoc, si per impossibile intelligatur poni circa aliquam illarum personarum,

per idem impossibile ponitur et motus, quia ponitur variari producendi modus.

6. Ad illud quod obiicitur, quod scilicet productio est in divinis, aut ergo necessitate, aut voluntate: dicendum, quod, sicut in quaestione de necessitate melius apparebit, ibi est quodam modo necessitate et quodam modo voluntate. Non est enim per necessitatem coactionis, sed immutabilitatis: non per voluntatem eligentem, sed per voluntatem sempiternaliter acceptanlem, secundum quam producens in productione nobilissima sibi complacet et etiam delectatur. Et ideo non sequitur, quod possit ibi esse variatio mutabilitatis et coarctatio potestatis, quia simul ille qui producitur producitur necessario, liberaliter et potenter.

7. Ad illud quod obiicitur, quod immutabilitas creaturae excludit generationem, sicut patet in Angelo , ergo et in Deo; dicendum, quod illud non valet, quia creatura in generando non potest totam dare substantiam suam, propter hoc quod deficit a summa simplicitate et actualitate et communicabilitate; ideo impossibile est, quod aliquid de substantia sua generetur, quin mutetur. Secus autem est in proposito, sicut praedictum est , quia generans in divinis generato non dat suae essentiae partem, sed totam essentiam dat simplicissimam et perfectam.

Posset tamen dici, quod et creatura spiritualis generationem habet intrinsecam, quae quidem est ipsius verbi a mente, quae inter cetera creata potissime gerit similitudinem generationis aeternae.

8. Ad illud quod obiicitur, quod causa generationis et corruptionis est longe distare a primo: dicendum, quod illa non est tota ratio. Nam homo, si stetisset in statu innocentiae, nunquam corrumperetur, et tamen generaret Unde generatio potius est ex perfectione summa et fecunditate et actualitate ipsius primi principii, quam sit ad supplementum defectus corruptionis ipsius principii productivi. Loquitur ergo Philosophus de causa generationis secundum statum deficientis naturae, non generaliter et secundum modum generationis illius completissimae, quae est origo omnis productionis. Nam speciei generator omnia haec constituit , et ipse, qui generationem aliis tribuit, non potest sterilis esse, secundum quod dicitur ultimo Isaiae.

9. Ad illud quod obiicitur, quod Deus non potest producere aliquid de aliqua creatura sine illius commutatione: dicendum, quod non est simile: quia, cum creatura sit mutabilis et non omnino simplex,

cum ponitur aliquid de ea produci, ponitur per consequens commutari, quia non potest esse idem ibi per omnimodam indifferentiam quod datur et quod accipitur et actus intermedius: in divinis autem est omnino oppositum, secundum quod manifeste liquet ex praecedentibus.

10. Ad illud quod obiicitur, quod non potest aliquid produci de nihilo sine mutatione: dicendum, quod illud non est simile: quia non potest aliquid produci de nihilo, quin habeat esse post nonesse, quin etiam habeat esse a principio essentialiter differente. Unde quamvis nihil non sit mutabile de se, tamen eductio, qua aliquid, quod prius non erat ens, efficitur ens, de necessitate ponit inceptionem et mutationem. Non sic autem est de ea productione, qua persona producitur de substantia sempiterna personae sempiternaliter producentis, quia ibi nec aliud esse accipitur de novo, nec aliquid incipit, ac per hoc nec aliquid variatur.

11. Ad illud quod obiicitur, quod forma non potest produci sine mutatione, ergo nec suppositum: dicendum, quod non est simile: quia productio formae dicit differentiam substantialem inter producentem et productum: nihil enim producit se ipsum ; et ideo, cum forma producitur, oportet, quod ab alia forma producatur, quae, cum sit alia ab ipsa, erit vere causa producens et prior naturaliter, quam sit ipsa forma producta: et ideo in illa productione necesse est includi mutationem. Non sic autem est in productione suppositi vel personae, pro eo quod una est natura et essentia in utrisque, et ideo simul sunt: nec est ibi mutatio seu motus, quia ibi nos est prius nec posterius nec aliquid novum.

12. Ad illud quod obiicitur, quod sicut se habet pars ad partem, ita totum ad totum: dicendum, quod in divinis proprie nec est pars neque totum, secundum quod totum dicitur quod continet partem et partem . Nec valet, quodsi res producta de parte ponit mutationem in parte, quod similiter res producta de tota substantia ponat mutationem secundum totum: quia; ut prius tactum est, productio in parte ponit decisionem, ponit alicuius amissionem et alicuius acquisitionem, quae de necessitate mutationem includunt: productio autem de tota substantia nihil talium dicit, quin potius excludit omne illud, ad quod consequitur motus, sicut ex principali solutione fuit ostensum. Nam nec in principio producente est decisio, nec compositio in producto, nec in productione innovatio, nec variatio aliqua circa aliquod praedictorum.