CONCLUSIO.

In Deo simul stat summa infinitas cum personarum trinitate.

Respondeo : Dicendum, quod absque dubio simul stant in Deo summa infinitas et personarum pluralitas: et hoc patet sic.

Infinitas ponitur in Deo non per defectum, sed per excessum, excessum, inquam, non superfluitatis, sed perfectionis et nobilitatis . Quia igitur infinitas in Deo non ponit superfluitatem vel diminutionem , sed summam perfectionem; ideo in emanatione divinarum personarum est ponere immensitatem quantum ad producentem et productum et producendi modum, non autem infinitatem quantum ad numerum. Si enim infinitae secundum numerum essent personae in divinis, haec Infinitas necessario induceret defectum, aut superfluitatem. Cum enim sint duo modi nobiles emanandi, per modum naturae et per modum liberalitatis ; aut duae personae his modis emanantes non perfecte caperent totam producentis virtutis immensitatem, et ita essent imperfectae ; aut si caperent, aliae superabundaret. Quodsi in divino esse, eo ipso quod immensum est, impossibile est, aliquid esse superfluum aut diminutum: necesse est ponere Deum trinum et immensum.

Rursus, quia infinitas divini esse ponit immensitatem ex parte producentis et producti et modi producendi: sicut divinum esse, quia immensum, non potest esse geminatum, sed unum solum, ita necesse est, in divinis unam solam esse paternitatem, unam solam filiationem, unam solam processionem, et ita unum solum Patrem, unum solum Filium, unum solum Spiritum sanctum;ac per hoc necesse est ponere Deum immensum et trinum. Sicut autem, si plures essent dii, neuter haberet in se totius immensitatem divinitatis, immo partem omnipotentiae et nobilitatis: ita si plures patres, neuter haberet immensitatem paternitatis; si plures filii, nullus immensitatem filiationis, sed secundum partem. Si enim quilibet haberet totam paternitatis plenitudinem et immensitatem, non posset esse in eis nisi una paternitas, sicut in pluribus personis non potest esse nisi una deitas. Restat igitur, quodsi in divino esse vera "est infinitas et vera pluralitas, ut pluralitas per infinitatem protendi non valeat ultra trinitatem, secundum quod asserit pia fides.

Postremo, quia illa infinitas dicit completionem omnimodam, hinc est, quod non excludit perfectionem virtutis, ordinis, connexionis, beatitudinis, repraesentationis et inhabitationis. Et quoniam haec omnia trinitatem necessario dant intelligi in tribus personis, sicut patet ex prius obiectis; manifestum est, quod summa immensitas in nullo repugnat, sed consonat cum trinitate aeterna.

Et ideo concedendae sunt rationes ad partem istam.

1. Ad illud quod obiicitur in contrarium, quod sicut in creatura, quia finita, quidquid est ibi est finitum, ita debet esse in Deo, quod quidquid est in ipso ratione infinitatis debet esse infinitum ; dicendum, quod, sicut iam tactum est, divino esse competit infinitas virtutis et dignitatis, non molis seu numerositatis: et talis infinitas reperitur tam in essentia quam in personis, sive producentibus, sive productis, sive in se ipsis, sive in emanationibus suis; quod totum reperitur perfecte et integre in tribus personis: et ideo non oportet, eas ad infinitatem numerositatis protendi ratione infinitatis esse divini .

2. Ad illud quod obiicitur, quod Deus non potest carere infinitate virtutis etc, dicendum, quod non est simile de hac infinitate et de illa: quia, cum magnitudo virtutis dicat potius accessum ad simplicitatem quam recessum, multitudo vero numerositatis dicat recessum ab uno et simplici; et Deus et divinum esse sic sit immensum, quod simul cum hoc est simplex et summe unum: tunc est, quod competit sibi infinitas virtutis, non autem numerositatis personalis.

3. Ad illud quod obiicitur, quod virtus omnino infinita, cum secundum omnem modum potestatis emanat infinite, per omnem modum se diffundit: dicendum, quod cum simul maneat in Deo perfectio cum infinitate, illud veritatem habet de omni modo emanationis et diffusionis, qui competit perfectioni summae; hoc autem est secundum duplicem modum producendi perfectum, scilicet naturae et liberalitatis, quorum utrumque necesse est esse unicum in se ipso, non geminatum nec bis nec ter, nedum procedat in infinitum, quia hoc induceret superabundantiam et defectum, sicut in praecedentibus fuit ostensum.

4. Ad illud quod obiicitur, quod persona producens duas, aut potest plures producere, aut non; dicendum, quod non posse ultra illas duas producere non dicit potentiae defectum, sed potius complementum : quia in illis duabus productionibus virtus productiva perfectissime et infinitissime se manifestat tum quantum ad immensitatem personarum productarum, tum quantum ad actualitatem ipsarum productioum; quia eodem modo et non aliter virtus generativa et spirativa in Patre actualitatem habet in generando et spirando, per quem modum habuit ab aeterno. Sicut enim splendor continue manat a sole, sic Filius, qui est splendor Patvis . immo multo excellentius continue manat a Patre.

O. 6. Ad illud quod obiicitur, quod si lux solis esset immensa, generaret ex se infinitos splendores; dicendum, quod non est simile: quia splendor manans a sole nec est omnino perfectus ner aequatur suae origini: et ideo non capit intra se ex unici productione totam virtutem et claritatem lucis hradiativae, immo secundum. gradus approximationis et elongationis secundum plus et minus sapit et capit de plenitudine lucis fontalis. Secns autem est in Filio, qui est verbum Patris et splendor perfectissimus, per omnia Patri aequalis, accipiens a Patre totum, quod Pater habet intra se: et ideo, sicut infinitas lucis aeternae non tollit adaequationem cum Splendore aeterno ab ipsa emanante, sic non introducit infinitam splendorum multiplicationem, cum unicus splendor totam illam immensitatem capiat intra se .

7. Ad illud quod obiicitur, quodsi divina virtus esset in omnimoda sua actualitate respectu creaturarum, quod produceret infinitas etc.; dicendum, quod non est simile, duplici ratione, tum quia creatura finita est, et ideo nulla ex aequo respondet virtuti producenti; tum quia creatura essentialiter distinguitur a producente, et etiam ab aliis creaturis secundum distinctionem in suis principiis intrinsecis et accidentibus coaffixis; non sic autem est in divinis personis, tum quia producta est infinita, sicut producens, tum quia non distinguuntur essentia, sed origine : et ideo, cum duae tantum sint origines distinctae et distinctivae, duae tantum sunt et intelligi possunt personae emanantes, in quibus sufficientissime relucet immensitas virtutis fontalis productivae.

8. Ad illud quod obiicitur, quod divinus intellectus intelligit infinita, cum sit infinitus; dicendum, quod licet Deus infinita intelligat, se ipso uno omnia comprehendit, quia intelligendo se intelligit omnia: sic etiam, licet dicat multa, uno tamen Verbo omnia dicit. Nam eodem Verbo, quo Pater dicit se, dicit quaecumque dicit ; nam Pater se ipsum intelligendo intellectu completissimo et unico, in quo intellectus adaequatur intelligenti, et e converso, Verbum generat, quod est Patris similitudo per omnia aequalis cum ipso. Unde sicut Pater intelligendo se intelligit quidquid potest intelligere; sic dicendo Verbum dicit quidquid potest dicere et quidquid dici potest in deitate. Unde nec ipse aliud verbum dicere potest, nec auqua persona in Trinitate, pro eo quod illo dicitur quidquid dici potest.

Et si tu obiicias, quod sicut Deus habet infinitas rationes respectu intelligibilium, quod similiter infinita debet habere verba: dicendum, quod non est simile: quia ratio et idea dicunt respectum et similitudinem intelligibilium creandorum et producendorum seu possibilium produci, quae multiformiter et innumerabiliter sunt possibilia multiplicari: verbum autem dicit respectum ad dicentem et ad primum intellectum et summum principium , cuius est hypostatica similitudo: et ideo nullo modo, nec re nec intellectu, competit ei multitudo, sicut nec primo principio primo et principaliter a se ipso intellecto .

9. Ad illud quod obiicitur, quod intellectus infinitae completionis reflectitur supra se infinitis reflexionibus etc: dicendum, quod in divino intellectu idem est intelligere et intelligere se intelligere, etsi millies et infinities iteraretur intelligere, pro eo quod in Deo idem est intelligens et intellectum et actus intelligendi: et ideo primus ipse actus, quo se Deus Pater intelligit, est actualissimus et completissimus, sicut et Verbum illi correspondens: et ideo non est necesse ex hoc introducere in divinis verborum pluralitatem. Secus autem est in intellecta creato, cuius actus et operatio differt ab intelligente et intellecto, et idec multiplicari potest et iterari et numerari magis et magis ex frequenti conversione intellectus super se ipsum intelligentem et super suum intelligere nec non et super alia a se.

10. Ad illud quod obiicitur ultimo, quod aut Deus potest plures personas intelligere, aut non: dicendum, quod non posse plures personas intelligere, hoc potest intelligi dupliciter: aut propter intellectus limitationem in actu intelligendi, aut propter rectitudinem iudicii et impossibilitatem declinandi a via veritatis. Primo modo non competit intellectui divino, cum sit immensus, sed secundo modo competit. Unde quod plures personas intelligere non possit, hoc est,quia talis intellectus, licet videatur in intelligendo potens, secundum rem tamen hoc intelligendo declinat a veritate et incidit in errorem. Unde sicut immensitas veritatis est omnino impermixta falsitati, sic et immensitas lucis intelligentis reddit intellectum divinum ab omni errore penitus alienum: propter quod nec aliquid maius se nec alium Deum nec pluralitatem personarum ultra numerum trinum capit divinus intellectus, non quia limitatus, sed quia perfectissime infinitus.

Et ex his patet solutio ad totum.