CONCLUSIO.

Astringere se voto ad obediendum alteri, non in omnem eventum, sed ad ea quae evangelicis consiliis sunt consona, hoc est perfectionis constitutivum, expeditivum et consummativum.

Respondeo: Ad praedictorum intelligentiam notandum est, quod dupliciter aliquis potest se astringere ad obediendum alteri homini: vel in omnem eventum et omnia beneplacita voluntatis illius, vel ad ea quae evangelicis consiliis sunt consona secundum aliquam certam vivendi normam, a fonte legis evangelicae derivatam. Primo modo nec est perfectum nec perfectioni consonum, immo temerarium et stultum: secundo modo perfectum est, quia hoc et perfectionis est constitulvnim et expeditivum et con-summalivum. Sic enim obedientiam vevere ad hominem et est ipsius perfectionis pars constitutiva et via praeambula, et completio ultimata. - Pars, inquam, constitutiva eet, quia ipsa est unum de illis tribus consiliis evangelicis, in quibus consistit principaliter integritas evangelicae perfectionis.

Via praeambula est, quia consilia illa melius et perfectius et expeditius servari possunt, cum quis alieno consortio et adiutorio et exemplo fulcitur, quam si sibi soli relinquatur. Consortium autem non iuvat, nisi sit pacificum: nec pacificum esse potest, nisi sit connexum et ordinatum ; hoc autem esse non potest, nisi per reductionem plurium voluntatum ad unius imperium, secundam cuius nutum ordinentur et dirigantur et per consequens connectantur.

Est etiam completio ultimata, propter hoc quod in ipsa completur potissime iustitia abundans, cuiusmodi est iustitia evangelica, secundum illud Matthaei quinto : Nisi abundaverit iustitia vestra plus quam Scribarum et Pharisaeorum, non intrabitis in regnum caelorum.

Est enim institiae triplex actus, scilicet rectificare, coordinare et compensare. Iustitia namque nihil aliud est quam recta voluntas, ordinata et recompensativa, quia per ipsam " redditur unicuique quod suum", secundum quod competit rectitudini iuris et ordinis dignitati.

Perfecta ergo rectificatio iustitiae abundantis attenditur secundum conformitatem voluntatis ad veritatem: veritas autem unumquemque humiliat, ut de se minora quam de alio sentiat. Ille igitur perfecte et abundanter rectificatur, qui, secundum quod veritas dictat, non invite, sed voluntarie voluntatem suam sub alio humiliat et quodam modo in servitutem quandam redigit et captivat ; quod quidem fit per obedientiam alteri homini exhibitam, quae maxime repugnat arrogantiae et ambitioni, qua quis vult aliis se praeferre. Unde Bernardus, quadragesima secunda homilia super Cantica : "Time Deum et noli hanc rem pessimam facere, ut quem humiliat veritas extollat voluntas. Magis autem acquiesce Deo, et sit voluntas subdita veritati".

Perfecta etiam ordinatio secundum regulam abundantis iustitiae est, ut non solum inferior superiori , et par pari, verum etiam ut superior inferiori voluntarie se supponat, iuxta quod Matthaei tertio dicitur: Sic decet nos implere omnem iustitiam: ubi Glossa: "Sic, subdendo se servo et inferiori, omnem iustitiam, id est humilitatem, quae est omnis iustitia, decet implere. - Et haec humilitas tres habet gradus: primus, subdere se maiori, et hic vocatur sufficiens: secundus est subdere seaequali, et hic dicitur abundans: tertius est subesse minori, in quo est omnis iustitia. Hunc Christus implevit". Quoniam ergo perfecte tunc subiicitur homo homini, quando se astringit voluntarie, in his quae secundum Deum sunt, alterius imperiis obedire, maxime eius qui maior eo non erat, sed vel aequalis, aliquando etiam minor

quia omnis homo in aliquo alium excedit, saltem secundum animam

hinc est, quod ad perfectionem iustitiae ordinantis secundum viam ordinis dignativi, qui currit secundum legem gratiae, quo maior reputat se minorem, concurrit et plurimum facit obedientia, quae uni homini ab altero exhibetur.

Perfecta nihilominus recompensatio iustitiae abundantis in hoc attenditur, ut quis totum danti totum reddat. Quoniam ergo Christus Dominus non tantum dedit nos nobis, sed etiam se dedit nobis; et propter nos non tantum se hominem fecit, sed etiam hominibus subdidit: hinc est, quod, ad hoc quod pro modulo nostrae imbecillitatis recompensemus, secundum quod possumus, non tantum Deo, verum etiam homini, non solum quae habemus et membra, sed etiam quod sumus, id est voluntatem nostram, congruit ut subdamus. Unde Bernardus, super Cantica : (Constat, Deum caritate exinanitum, caritate minoratum ab Angelis, caritate parentibus subditum, caritate Baptistae manibus inclinatum, caritate carnis infirma passum, caritate postremo morti obnoxium, cruce inglorium exstitisse". Ex quo concludit, quod mera voluntate in horum recompensationem debet homo homini propriam subdere voluntatem.

Et in hoc vere perfectio consistit, cum quis voluntatem libertatis pro ipso donat, quae est impretiabile bonum , quo nihil maius ab homine dari potest: qua data, et omnia dantur. Unde si perfectum vere dicitur "cui nihil deest", quod etiam (propriam virtutem attingit "; in hoc potissime convenit consummatio perfectionis, ita ut inchoetur ab abrenuntiatione bonorum temporalium per paupertatem, proficiat in castificatione membrorum corporalium per castitatem ; consummetur autem in dedicatione virtutum interiorum et mentalium per voluntatis abnegationem et votum obedientiae, in qua proprie dicitur homo semetipsum abnegare, iuxta illud Domini, Lucae nono : Si quis vult venire post me, abneget semetipsum et tollat crucem suam et sequatur me: ubi praecipue et potissime votum obedientiae commendatur.

Ex his igitur liquide colligitur, quod cum sint tria consilia evangelica, secundum bonum exterius, inferius et interius, quae opponuntur triplici origini vitiorum ; triplex debet esse votum integrativum perfectionis evangelicae, scilicet paupertatis, coniinentiae et obedientiae, inter quae obedientia, sicut iam ostensum est, dat toti perfectioni evangelicae altissimum et nobilissimum complementum.

Unde et concedendae sunt rationes, quae hoc ostendunt.

i. Ad illud quod obiicitur primo, quod lex evangelica est lex libertatis, quae repugnat necessitati: dicendum, quod duplex est necessitas: una est coactionis, et altera tenlionis. Prima repugnat, secunda non. Nam praeceptum obligat, sicut et votum, et ipsum non excludit libertatem legis evangelicae; dicitur ergo lex Evangelii esse lex libertatis, non per exclusionem obligationis ex praecepto seu voto venientis, sed per exclusionem oneris servitutis legalis ex timore servili procedentis .

2. Ad illud quod obiicitur de Anselmo, quod in pristinam libertatem Christus redimendo hominem revocavit: dicendum, quod illud intelligitur respectu totalis speciei, non respectu cuiuslibet individui. Nam onus servitutis corporalis stare potest cum gratia Spiritus sancti et Sacramento baptismi ;ac per hoc multo fortius onus subiectionis voluntariae, quod ex mera voluntate manat, libertati gratiae non repugnat.

3. Ad illud quod obiicitur, quod servilia, quanto minus debita, tantd magis grata: dicendum, quod ratio debiti est duplex: una, quae venit ex promissione liberali: alia, quae venit ex obligatione pacti et commercii mercimonialis. Prima in nullo repugnat eratiositati obsequii, sed solum secunda. Et ratio huius est: quia, licet secunda fundetur super amorem privatum et mercenarium, prima fundatur super amorem liberalissimum, quo aliquis non solum vult ofterre Deo arboris fructum, verum etiam stipitem et radicem. Unde sicut exemplificat Anselmus de duobus, quorum unus offert Deo arboris fructum, proprietatem sibi reservans; alter vero offert utrumque: et ille magis placet, qui utrumque offert: sic et in proposito intelligendum est.

4. Ad illud quod obiicitur, quod lex evangelica est iugum suave; dicendum, quod duplex est onus, scilicet onus aggravans, et onus vigorans et adminiculans, et per consequens allevians et supportans. Iugum igitur obedientiae, superadditum evangelicae sarcinae, simile est oneri non gravanti, sed confortanti; sicut currus non aggravat pondus equi, sed alleviat, et multitudo pennarum aves sursum potius sublevat, quam deorsum trahat : sic et obedientia, quae superponit hominem simili, pondus superbiae et arrogantiae, quod veniebat ex amore proprii sensus et propriae voluntatis, excludit, quod maxime repugnabat evangelicae perfectioni: ideo ad illam ferendam habilem facit et agilem.

3. Ad illud quod obiicitur, quod lex evangelica non compatitur secum servitutem legis scriptae; dicendum, quod non est simile: quia servitus caeremonialium et iudicialium praeceptorum a nova lege dissonat et propter velamina figurarum et propter gravamina poenarum affligentium; ideo lex Evangelii, quae introducta est per Christum, per quem facta est gratia et veritas , excludit utrumque genus illorum praeceptorum et servitutem in observantia eorundem, non propter difficultatem, sed propter imperfectionem. Quoniam ergo, licet difficile sit homini obedire, haec difficultas non repugnat nec veritati nec gratiae nec perfectae virtuti, quae est "circa arduum et difficile"; non repugnat per consequens evangelicae perfectioni, immo potius complementum dat illi.

6. Ad illud quod obiicitur, quod grave est obedire mandatis divinis: iam patet responsio: quia, sicut ostensum est, gravitas et difficultas operis perfectioni evangelicae potius consonat, quam repugnet; et ille vere perfectus est, qui gravia portat cum promptitudine voluntatis.

7. Ad illud quod obiicitur de Christo, dicendum, quod Christus, quantum conveniebat redemptioni humani generis, hominibus se subiecit, et hoc voluntate optima et perfecta: et quia voluntas eius in bono confirmata erat nec erat vertibilis, sicut nostra: ideo non erat opus, quod esset per votum astricta.

8. Ad illud quod obiicitur, quod additio voti non facit ad complementum obedientiae, quae non fuit in Christo: iam patet responsio: quia in Christo fuit aliquid loco voti tam respectu obedientiae quam paupertatis quam castitatis, scilicet confirmata voluntas, quae est excellentior voto ; et quia ad illam accedimus per propositi roborationem et voti emissionem: hinc est, quod votum, nos astringendo et quodam modo roborando, sua inviolabililate reddit conformes Christo: et ideo perfectionis cumulus crescit ex ipso. licet in Christo non fuerit secundum emissionem vocalis verbi.

9. Ad illud quod obiicitur, quod tale votum obedientiae non fuit in Apostolis: dicendum, quod tripliciter contingit loqui de obedientia, scilicet quantum ad actum et habitum et modum. Fuit igitur in Apostolis promptitudo obediendi per habitum perfectum: fuit etiam actus, quo Christo obedientes fuerunt usque ad mortem et ad diversa genera tormentorum, ita quod non solum obedientes fuerunt ad operationes exsequendas, verum etiam ad passiones sustinendas. Modus autem obedientiae, quo quis subiiciat se alii tanquam praelato, non fuit eis competens nisi pro tempore, quo fuerunt cum Christo: quia ipsi erant praelati Ecclesiae et a plenitudine Spiritus sancti agebantur, et recti alios gubernabant. Fuerunt tamen et ipsi prius obedientes ipsi Christo, et post reverentiam debitam exhibebant Apostolo Petro ; et ideo ex hoc concludi non potest nec debet, obedientiam non debere voveri ab illis potissime, quibus competit ab aliis gubernari.

10. Ad illud quod obiicitur, quod praesumtuosum sit vovere, quia aut reputat se sufficientem etc.: dicendum, quod attribuere sufficientiam virtutibus suis et libero arbitrio, hoc praesumtionis est respectu quantumcumque parvi boni, cum dicat Apostolus secundae ad Corinthios tertio : Non quod simus sufficientes etc: sed attribuere hoc gratiae divinae, quam sperat sibi non defuturam propter divinam munificentiam, non est hoc praesumtionis, sed fiduciae et certitudinis spei, qua credimus, Deum adiutorem esse homini, qui vult suis consiliis adhaerere. Propter quod et idem Apostolus statim post praemissum verbum subiungit: Sufficientia nostra ex Deo est: et idem, ad Philippenses ultimo: Omnia possum in eo qui me confortat: et hac spe debet fulciri qui, divino afflatus Spiritu, evangelicorum consiliorum perfectionem non tantum proponit, verum etiam vovendo promittit.

11. Ad illud quod obiicitur, quod profiteri, se esse perfectum, est praesumtuosum; dicendum, quod est perfectio quantum ad meritum et quantum ad

Malum. Profiteri, se esse perfectum quantum ad meritum, hoc praesumtionis est, non perfectionis, cum Paulus dicat ad Philippenses tertio : Non quod iam perfectus tim. Profiteri autem se perfectum quantum ad statum non est praesumtionis, quia hoc ponit laudem non circa ipsam personam in se, quae potest esse culpabilis per merita propria, sed circa vitam communem et modum vivendi per Christi oris consilium approbatum.

12. Ad illud quod obiicitur, quod superbia est velle praeesse viro iusto: dicendum, quod praeesse alii potest quis velle dupliciter: vel quia vult praeesse simpliciter, vel quia vult praeesse sublimiter per amorem excellentiae propriae ; et sic voluntas haec depravata est et in illo qui vult, et in aliis, qui sibi consentiunt, sicut fuit in lucifero et daemonibus celeris adhaerentibus sibi.

Alio modo vult aliquis praeesse, ut praesit utiliter, per amorem reipublicae et universalis Ecclesiae, excitatus spiritu caritatis supernae; et hoc modo nec ipse peccat, nec alii, qui sibi consentiunt, cum Deus sic ordinaverit corpus Christi mysticum gubernandum secundum praecellentias graduum, officiorum et dignitatum.

13. Ad illud quod obiicitur, quod periculosum est committere se homini ignoto ex toto ; dicendum, quod si quis committeret se, nulla lege, nulla norma, nulla regula praefixa, sed in omnem eventum, hoc absque dubio esset stultum: cum autem quis vovet obedientiam secundum formam regulae approbatam, nullum est ibi periculum: quia, cum sint quaedam secundum regulam, quaedam citra regulam, quaedam supra regulam, quaedam contra regulam: ad prima se astringit etiam sine mandato superioris, ad secunda vero ex mandato, ad tertia autem non astringitur, nisi velit ex perfectione facere, sicut dicit beatus Benedictus , quod utique perfecte obediens aggredi debet, si sibi imponatur etiam impossibile: quod tamen non est necessitatis, sed supererogationis ipsis etiam perfectis. Quod autem est contra regulam nullo modo, nullo pacto per obedientiam astringitur observare ;similiter et quod est contra legem Dei, quale est omne, quod vergit in dispendium nostrae salutis vel divini honoris: et ideo nullum incurrit periculum in emittendo votum secundum modum praedictum.

14. Ad illud quod obiicitur, quod quanto homo maioribus et pluribus astringitur, tanto est in maioribus periculis constitutus: dicendum, quod hoc est verum, ceteris paribus: sed hic non sunt cetera paria, quia in emissione voti gratia iuvans additur, opportunitas peccandi diminuitur, et vis impellens in periculum enervatur, quia, quanto quis magis recedit a mundanis et accedit ad Christum, tanto minus.periculorum mundanorum laqueis implicatur, ac per hoc liberior et securior ad caelestia sublevatur.

15. Ad illud quod obiicitur, quod lex evangelica amovet iuramentum: dicendum, quod non est simile: quia iuramentum de se propinquum est malo et modicae utilitatis est ;votum autem perfectionis propinquissimum est bono et optimo, ac per hoc maximae utilitatis: et ideo a lege Evangelii vetari non debet, sed potius suaderi.

16. Ad illud quod obiicitur, quod imperfectum est, quia fit, alio imperante, sicut peccatum est minus, quod fit, alio suggerente: dicendum, quod non est simile: quia impulsio ad peccatum minuit rationem peccati, quia diminuit rationem voluntarii ;sed imperium respectu boni rationem voluntarii non minuit, quia ex mera raritate et voluntate imperium fieri potest: unde salva libertate voluntatis, facit ad complementum voluntatis, ac per hoc ad culmen perfectionis meriti perfecti.

17. Ad illud quod obiicitur, quod tanto quis perfectius movetur, quanto immediatius movetur in Deum: dicendum, quod illud habet veritatem in his qui ita plene iuncti sunt Deo, quod non indigent aliquo medio deducente , sicut sunt Beati in patria. In his autem, qui sunt in statu viae et indigent per gradus ascendere, non habet hoc veritatem, immo melius conscendunt, et non inordinate mediantibus gradibus creaturarum perveniunt ab imo usque ad summum

propter quod etiam oramus non solum Deum, sed etiam Sanctos, ut per ipsos deducamur in Deum

sic etiam voluit Deus, quod homo homini subderetur, ut per hominis ministerium reduceretur in ipsum, et meritum obedientiae augeretur.

18. Ad illud quod obiicitur de anaclioretis, dicendum, quod anachoretae per obedientiam eligebantur: et hoc quidem non concedebatur nisi adeo iam probatis in observantia obedientiae regularis, ut indubitanter esse crederentur idonei ad immediatum regimen Spiritus sancti interius gubernantis ;ad quod pervenire nequaquam potuissent, nisi per subjectionem voluntariam ad obediendum homini se primitus astrinxissent.

19. Ad illud quod obiicitur, quod per hoc clauditur infirmo via salutis: dicendum, quod falsum est:

sed de multis viis, in quibus vagari potest et etiam aberrare, aliqua certior et melior eligitur tanquam compendiosa via et efficacior medicina.

20. Ad illud quod obiicitur, quod pluribus se subiicere maioris perfectionis est,- dicendum, quod istud est verum per reverentiam et condescensionem benignitatis et exhibitionem honoris, non autem est verum per votum obedientiae et professionem regularem, quia secundum hanc certis personis debent certi homines subiici, ut in omnibus vitetur confusio, et rectitudo ordinis observetur.