CONCLUSIO.

Anima Christi, cum .sit creatura, sapiens fuit utraque sapientia, creata scilicet et increata.

Respondeo: Ad praedictorum intelligentiam est notandum, quod, sicut ex quaestione praecedenti apparet, ad certitudinalem cognitionem non sufficit lucis aeternae influentia sine sui praesentia , pro eo quod nihil creatum potest animam perfecta certitudine stabilire, quousque pertingat ad veritatem immutabilem et infallibilem lucem. Sic est intelligendum , quod ad sapientiorem cognitionem non sufficit illius lucis aeternae praesentia sine. sui influentia, non propter defectum ex parte sui, sed propter defectum ex parte nostri, pro eo quod intelligentia creata non pertingit ad illam fontalem sapientiam, nisi sit deiformis effecta, ac per hoc elevata et habililata: elevata supra se, et habilitate in se. Ideo necessarium est, quod detur aliquid ei veniens desuper , quod tamen sit proportionale et ei inhaerens; hanc antem vocamus lucis aeternae influentiam: et quia animam ad sapientiam habilitat, vocatur sapientia creata. Quia tamen ipsa influentia non habilitat nec elevat, nisi continuetur cum luce aeterna tanquam cum principio movente et ratione dirigente et fine quietante; ideo non sortitur rationem sapientiae ex se, sed ratione eius a quo fluit, secundum quod dirigit et ad quod ducit: et haec est sapientia increata. - Et ideo secundum illos sapientes, quibus datum estsupra se ipsos ascendere,nomen sapientiae principaliter et proprie attribuitur soli sapientiae fontali et increatae ; sed secundum communiter loquentes et intelligentes non solum ei attribuitur, sed etiam suae influentiae, quae est habilitativa mentis humanae ad perfectam cognitionem. Et secundum hoc concedendum est, quod anima Christi, cum sit creatura, sapiens fuerit utraque sapientia, creata scilicet et increata: increata sicut principaliter movente et regulante et quietante; creata vero sicut informante, habilitante- et elevante, ut ad illam increatam possit plene pertingere.

Et quod utraque simul concurrat, patet per illud quod dicit Augustinus nono de Trinitate, capitulo septimo : "In illa aeterna veritate, ex qua temporalia facta sunt omnia, formam, secundum quam sumus et secundum quam vel in nobis vel in corporibus vera et recta ratione aliquid operamur, visu mentis aspicimus, atque inde conceptam rerum veracem notitiam tanquam verbum apud nos habemus, et dicendo intus gignimus, nec a nobis nascendo discedit ". Ex quo apparet, quod ad sapientiam concurrit aeterna veritas et concepta apud nos veritatis notitia, quae quidem est ipsius animae nostrae informativa .

1. Ad illud quod primo obiicitur, quod omnis sapientia a Domino. Deo est: dicendum, quod sapientia ibi non accipitur pro habitu, quo informatur anima sapientis, et quo habilitatur ad cognoscendum, sed pro ratione cognoscendi incommutabili. Omnis autem talis ratio est in arte divina, pro eo quod est sempiterna, et sine illa non potest esse sapientia creata, sicut ostensum est supra . Unde ex illa auctoritate non potest concludi, quod sapientia creata non debeat poni.

2. 3. Ad illud quod obiicitur de duplici auctoritate Augustini, dicendum, quod utraque intelligenda est de sapientia increata, quae tamen, sicut ex praemissis patet, non excludit creatam. Verumtamen Augustinus, loquendo de sapientia, semper vel ut in pluribus fert intellectum suum ad illam sapientiam increatam, pro eo quod comparatione illius non reputat sapientiam creatam nomine sapientiae dignam; vel quia ad modum influentiae totaliter pendet ex illa, unde magis est entis quam ens , et magis effectus et irradiatio sapientiae quam sapientia nuncupanda. - Et si tu quaeras, quare non similiter de beatitudine potest dici, cum ipsa omnino fluat a beatitudine aeterna; dicendum, quod beatitudo aeterna dicit affectionem inhaerentem summo bono, sapientia vero dicit cognitionem contemplantem summum bonum: affectio autem dicit ut 06 anima, cognitio vero ut ad animam ; et propterea, quia diversarum affectionum diversae sunt origines, ideo formaliter et originaliter diversae ponuntur beatitudines. Non sic autem est in sapientia, quae, quantum est de se, respicit originem unam, lucem scilicet sempiternam, a qua et secundum quam est omnis cognitio certa.

4. 8. Ad illud quod obiicitur de Hugone, dicendum, quod verba Hugonis concordant verbis Augustini, quia ipse tanquam homo excedens et sapiens intellectum suum fert potissime ad ipsum sapientiae fontem. - Unde et quod obiicit, quod in accidentibus non potest esse beatitudo nostra, non intelligit, quin per aliquod accidens ad beatitudinem disponamur, sed quod quidquid est accidens habet potius rationem viae conductivae in alterum quam quietativi et con summativi. Et hoc modo ponimus sapientiam creatam in anima Christi et in alia quacumque anima, non sicut illud, in quo quiescat illa beata anima, sed sicut illud, quo reducitur et disponitur ad sapientiam increatam, qua principaliter et potissime fit beata.

6. 7. Ad illud quod obiicitur, quod sapientia dat sapere, et quod sapientia nobilior est sapiente: dicendum, quod ipsa sapientia creata non dicitur pro prie dare sapere, sed magis ipsa sapientia increati dat nobis sapere in se ipsa, disponendo nos per illam sapientiam creatam; et ideo non sequitur de illa sa pientia creata, quod sit sapiens vel habeat actum sa piendi, pro eo quod non tenet rationem entis cont pleti, sed potius rationem viae et cuiusdam medii dispositivi, sicut manifeste habetur ex praedictis.

8. Ad illud quod obiicitur, quod sapientia faci illum cui unitur sapientem; dicendum, quod sa pientia potest alicui uniri multipliciter, vel sicut hypos tas is unitur naturae substantificatae in ipsa, vel sicut ratio et lux cognoscendi unitur cognoscenti illuminato per ipsam. Primo modo non facit sapientem, quia tunc corpus Christi, cum uniatur sapientiae, esset sapiens, sed secundo modo. Hoc autem modo non unitur animae Christi nisi mediante dono sapien, tiae creatae, quae est tanquam lux informativa ipsius animae, reddens eam deiformem et habilem ad con tuendam lucem sapientiae increatae .

9. Ad illud quod obiicitur, quod sapientia, quant maior est, tanto magis est cognoscibilis et faciens co gnoscere: dicendum, quod verum est per moduir influentis: sed per modum informantis non est ve rum, nisi sit talis sapientia, quae sit nata informari et perficere et uniri alteri per modum formae. Talis autem non est sapientia increata, sed creata, et ideo non concludit ratio illa.

10. Ad illud quod obiicitur, quod nihil plus requiritur nisi sciens et scibile et ratio cognoscendi; dicendum, quod sciens potest nominare potentiam cognoscendi, vel potentiam cum habitu. Si potentiam cum habitu: veritatem habet, et tunc includitur ibi scientia creata, quae est animae habilitativa. Si an- tem nominet potentiam tantum: tunc illa est falsa, et respondendum est per interemptionem. ad rationem praemissam.

11. Ad illud quod obiicitur, quod Deus est vita animae, sicut anima est vita corporis: dicendum, quod anima dicitur vita corporis dupliciter, scilicet vel per modum informantis, vel per modum influentis, quia anima comparatur ad corpus dupliciter, videlicet per modum perfectionis et per modum motoris . Cum ergo ostendit, quod anima in vivificando assimilatur Deo: dicendum, quod ista intelligitur de ipsa, in quantum est motor, non in quantum est perfectio. Movet autem anima corpus mediante potentia et mediante dispositione corporis, quae reddit corpus idoneum ad animae influentiam; et hoc modo divina lux et amor movet et vivificat ipsam animam mediante gratia et sapientia sibi infusa.

12. Ad illud quod obiicitur, quodsi Deus cognoscit per aliud a se, quod vilescet eius cognitio: dicendum, quod non est simile: quia Deus, cum sit nobilissimus, nihil potest se ipso habere nobilius, nec simpliciter nec secundum quid, nec quantum ad esse nec quantum ad bene esse, quia ipsum esse est sibi bene esse: anima vero Christi licet sit nobilior ceteris creaturis ratione gratiae unionis, tamen differunt in ipsa ey.se et bene esse, substantia et dispositio accidentalis. Et quia per illam dispositionem aliquam acquirit completionem, ideo non repugnat nobilitati suae in genere creaturae, quod habeat aliquid nobilius se saltem secundum quid: nam ultima completio et perfectio, ad quam terminatur illius animae appetitus, est sapientia increata, et ad illam disponitur per creatam influentiam, sicut patet ex his quae supra dicta sunt.

13. Ad illud quod obiicitur de intellectu accedente ad fontem sapientiae immediate: dicendum, quod est medium disponens et est medium deducens . Primum est intrinsecum, secundum extrinsecum: primum facit magis approximare, secundum vero facit distare. Praedicta autem propositio veritatem habet de medio deducente: sapientia autem creata,

quae ponitur in Christo, tenet rationem medii disponentis ad hoc, quod perfecte et immediate hauriat de fonte sapientiae aeternalis. Et sic patet, quod illa ratio non procedit.

14. Ad illud quod obiicitur, quod anima Christi adoratur latria propter unionem cum maiestate etc.; dicendum, quod non est simile, quia adoratio est actus, qui debetur ipsi naturae ratione personae. Honor enim, qui exhibetur Christo, nec animae per se nec corpori exhibetur, sed personae, in qua illa duo subsistunt: cognitio autem est actus exiens a potentia ipsius animae. Et sicut natura divina et humana in Christo distinctae sunt, sic habent diversas virtutes et operationes, ac per hoc diversas sapientias et cognitiones, non sic diversos honores. Et ideo non est simile.

15. Ad illud quod obiicitur, quod ubi est ponere plenitudinem sapientiae, superfluit ponere quod est ex parte: dicendum, quod verum est in eodem et secundum idem. Cum autem dicitur, quod Christus habuit plenitudinem sapientiae, hoc est secundum naturam increatam, si intelligatur de plenitudine simpliciter et extra genus: si vero intelligatur de plenitudine in genere, sic. competere potest naturae creatae, et haec quodam modo est ex parte respectu plenitudinis simpliciter: nec est superflua, quia magis proportionalis est ipsi animae, quia per se nudam capere non poterat illam sapientiae increatas immensitatem.

16. Ad illud quod obiicitur, quod natura non facit per plura etc: dicendum, quod illud verum est, si aeque bene et ordinate per unum fiat, sicut per plura: sic autem non est hic: et hoc non est propter defectum ipsius sapientiae illustrantis, sed propter naturam ipsius animae suscipientis, sicut patet ex iis quae dicta sunt supra .

17. Ad illud quod obiicitur de luminibus materialibus, dicendum, quod non est simile: quia unum illorum luminum non disponit ad aliud, immo unumquodque per se habet proprium esse et distinctum: et ideo operatio unius minus apparet quam operatio alterius, quae pro sua excellentia sibi vindicat dominium. Non sic autem est in proposito, quia sapientia creata disponit ad increatam, nec creata lucet nisi per increatam, nec ad increatam attingitur, nisi disponente creata.

18. Ad illud quod obiicitur de distantia inter scientiam creatam et increatam, et opinionem et scientiam: dicendum, quod non est simile: quia opinio et scientia sunt in eodem et secundum idem et respectu eiusdem, habentes diversas et oppositas conditiones: sapientia autem creata et increata, licet differant in natura, non tamen secundum idem insunt, nec sic oppositas et incompossibiles habent conditiones, immo necessario concomitantes , quia nihil creatum subsistit nisi per increatum. Et sic patet responsio omnium obiectorum.