QUAESTIO IV.

Utrum quidquid a nobis certitudinaliter cognoscitur cognoscatur in ipsis rationibus aeternis.

Supposito, quod rationes aeternae sint realiter indistinctae in divina arte sive cognitione, quaeritur, utrum sint rationes cognoscendi in omni certitudinali cognitione ; hoc est quaerere, utrum quidquid certitudinaliter cognoscitur a nobis cognoscatur in ipsis rationibus aeternis . quod sic, videtur auctoritate multiplici.

1. Augustinus, de Magistro : "De universis, quae intelligimus, non loquentem, qui personat foris, sed intus ipsi menti praesidentem consulimus veritatem. Ille autem, qui consulitur, docet, qui in interiore homine habitare dictus est, Christus, incommutabilis Dei virtus et sapientia sempiterna, quam quidem omnis rationalis anima consulit".

2. Item, idem de Vera Religione :" Apparet, supra mentem nostram legem esse,. quae veritas dicitur: nec iam illud ambigendum est, incommutabilem naturam, quae supra mentem humanam est, Deum esse. Nam haec est illa incommutabilis veritas, quae lex omnium artium recte dicitur et ars omnipotentis artificis ".

3. Item, Augustinus, in secundo libro de Libero Arbitrio : "Illa pulcritudo sapientiae et veritatis nec peragitur tempore nec migrat locis nec nocte intercipitur nec umbra intercluditur nec sensibus corporis subiacet: de toto mundo ad se conversis, qui diligunt eam, omnibus proxima est, omnibus sempiterna, nullo loco est, nusquam deest, foris admonet,intus docet. Nullus de illa iudicat, nullus sine illa iudicat bene; ac per hoc manifestum est, eam mentibus nostris, quae ab ipsa una fiunt singulae sapientes et non de ipsa, sed per ipsam de ceteris iudicant, sine dubitatione esse potiorem ".

Si tu dicas, quod ex hoc non sequitur, quod in veritate vel in rationibus, sed quod a rationibus videamus; contra: Augustinus duodecimo Confessionum : " Si ambo videmus, verum esse quod dicis, et ambo videmus, verum esse quod dico: ubi, quaeso, id videmus? Nec ego in te, nec tu in me, sed ambo in ipsa quae supra mentes nostras est incommutabili veritates ".

A. Item, octavo de Civitate Dei loquens de philosophis dicit: " Hi quos merito omnibus anteponimus lumen mentium esse dixerunt ad discenda omnia eundem ipsum Deum, a quo facta sunt omnia".

5. Item, octavo de Trinitate, capitulo tertio : " Cum animus nobis placet, ut eum omni luci corporeae praeferamus, non in se ipso nobis placet, sed in illa arte, qua factus est. Inde enim approbatur factus, unde videtur fuisse faciendus: haec est veritas et simplex bonum ".

6. Item, nono de Trinitate, capitulo sexto : "Aliis omnino regulis, supra mentem nostram incommutabiliter manentibus, vel approbare, vel improbare convincimur, cum recte aliquid approbamus, vel improbamus ".

7. Item, eodem, capitulo septimo : " In illa aeterna veritate, ex qua temporalia facta sunt omnia, formam, secundum quam sumus et secundum quam vel in nobis vel in corporibus vera et recta ratione aliquid operamur, visu mentis aspicimus ".

8. Item, libro decimoquarto de Trinitate, capitulo decimoquinto : " Cum impii regulas vident, secundum quas quisque vivere debeat, ubi eas vident ? Non in sua natura, cum constet, mentes eorum esse mutabiles, has vero regulas immutabiles: nec in habitu suae mentis, cum illae regulae sint iustitiae.

Ubi cernit, habendum esse quod ipse non habet? Ubi ergo scriptae sunt, nisi in libro lucis illius, quae veritas dicitur, unde omnis lex iusta describitur "? - Si dicas, quod retractavit: contra: Augustinus, libro primo Retractationum : "Credibile est, de quibusdam disciplinis vera respondere etiam imperitos earum, quando capere possunt lumen rationis, aeternum, ubi haec incommutabilia vera conspiciunt, non quia prius scierunt et post obliti sunt, sicut Platoni visum est". - Item : " Natura intellectualis non solum connectitur intelligibilibus, verum etiam immutabilibus rebus, eo ordine facta, ut, cum se ad eas movet, quibus connexa est, vel ad se ipsam, in quantum eas videt, in tantum de eis vera respondeat " .

Ex his auctoritatibus Augustini manifeste patet, quod omnia sciuntur in rationibus aeternis.

9. Item, Ambrosius : " Per me ipsum nihil video nisi vana, fluxa et caduca": ergo si aliquid certitudinaliter video, video per aliquid, quod est supra me.

10. Item, Gregorius super illud Ioannis decimoquarto: Me vos docebit omnia, dicit : "Nisi idem Spiritus cordi adsit audientis, otiosus est sermo doctoris: nemo ergo docenti homini tribuat, quod ex ore docentis intelligit, quia, nisi intus sit qui doceat, doctoris lingua exterius in vacuum laborat".

11. Item, idem ibidem : "Ecce unam loquentis vocem omnes pariter auditis, nec tamen sensum auditae vocis omnes aequaliter perpendi tis. Cum ergo vox dispar non sit, cur in cordibus vestris dispar est vocis intelligentia, nisi quia per hoc, quod vox loquentis communiter admonet, est magister interior, qui de vocis intelligentia quosdam specialiter docet"?

Sed si intellectus noster sufficeret sibi ad intelligendum per lumen veritatis creatae, non indigeret snperno doctore: cum igitur indigeat, patet etc.

12. Item, Anselmus in Proslogio, decimoquarto capitulo. "Quanta lux est, de qua micat omne verum, quod rationali menti lucet! Quam ampla est ista veritas, in qua est omne quod verum est, et extra quam non nisi nihil et falsum est"! Ergo si verum non videtur, nisi ubi est, nullum videtur nisi in veritate aeterna.

13. Item, Origenes : "Humana natura, etsi non peccasset, suis propriis viribus lucere non posset ". Sed intelligere est quoddam lucere: ergo etiam si non peccasset, propriis viribus non posset intelligere, ergo indiget superiori agente.

14. Item, super illud Psalmi : Manus tuae fecerunt me et plasmaverunt me, da mihi intellectum: Glossa: "Solus Deus dat intellectum: Deus enim per se ipsum, qui lux est, illuminat pias mentes ".

1S. Item, Isaac, tractans illud Psalmi: In lumine tuo videbimus lumen, dicit : "Sicut de sole exit unde sol videri possit, et tamen solem non deserit quod solem ostendit: ita in Deo lux, quae exit a Deo, mentem irradiat, ut prius ipsam coruscationem, sine qua non rideret, videat et in ipsa cetera videat". ergo omnia secundum hoc videntur in luce divina.

16. Item, Philosophus, sexto Ethicorum, capitulo tertio, secundum novam translationem : "Omnes suspicamur, quod scimus non contingere aliter se habere: contingentia autem aliter, cum extra specuculari fiant, latent si sunt, vel non. Ex necessitate ergo est scibile aeternum; ex necessitate enim entia simpliciter omnia aeterna; aeterna antem ingenita et incorruptibilia ": ergo nullo modo potest esse cognitio certitudinalis, quin cadat ibi ratio aeternae veritatis. Hoc autem non est nisi in rationibus aeternis: ergo etc.

Item, hoc idem ostenditur rationibus, et primo rationibus sumtis ex verbis Augustini, secundo vero ex aliis rationibus. Innuit enim Augustinus in secundo libro de Libero Arbitrio et de Vera Religione et de Magistro, sexto Musicae et octavo de Trinitate huiusmodi rationes.

17. Omne immutabile est superius mutabili ; sed illud quo certitudinaliter cognoscitur est immutabile, quia verum necessarium: sed mens nostra est mutabilis: ergo illud quo cognoscimus est supra mentes nostras. Sed quod est supra mentes nostras non est nisi Deus et veritas aeterna: ergo illud quo est cognitio est divina veritas et ratio sempiterna.

18. Item, omne iniudicabile est superius iudicabili: sed lex, qua iudicamus, est iniudicabilis, mens autem nostra est iudicabitis: ergo illud quo cognoscimus et iudicamus est supra mentem nostram. Hoc autem non est nisi veritas et ratio sempiterna: ergo etc.

19. Item, omne infallibile est superius fallibili: sed lux et veritas, qua cognoscimus certitudinaliter, est infallibilis, mens autem nostra falli potest: ergo lux illa et veritas est supra mentem nostram. Sed haec est lux et veritas aeterna: ergo etc.

20. Item, omne lumen certitudinale est incoarctabile, quia universis se ostendit et exhibet cognoscibile sub eadem certitudine: lumen autem incoarctabile necessario non est lumen creatum, sed increatum, quia omne creatum est limitatum et Unitum et in diversis multiplicatur: ergo hoc lumen necesse est esse increatum. Sed hoc lumine certitudinaliter cognoscimus: ergo etc.

21. Item, omne necessarium est interminabile, quia nullo modo potest nec poterit aliter se habere: sed illud quo certitudinaliter scimus est verum necessarium: ergo interminabile. Sed omne tale est supra omne creatum, cum omnis creatura prodierit de nonesse ad esse, et quantum est de se, sit vertibilis in rumresse: ergo illud quo cognoscimus excedit omne verum creatum, ergo est verum increatum.

22. Item, omne creatum, quantum est de se, est comprehensibile: sed leges numerorum, figurarum et demonstrationum, cum augeantur in infinitum, secundum Philosophum sunt incomprehensibiles ab intellectu humano: ergo hujusmodi leges, cum ab humano intellectu videntur, necesse est quod videantur in aliquo, quod excedit omne creatum. Uniusmodi autem non est nisi Deus et ratio sempiterna: ergo etc.

23. Item, cum impius homo cognoscit iustitiam, aut cognoscit eam per sui praesentiam, aut per similitudinem acceptam ab extra, aut per aliquid, quod est supra: sed non per eius praesentiam, cum illa non sit praesens ei; non per speciem acceptam ab extra, cum non habeat similitudinem abstrahibilem per sensum: ergo necesse est, quod cognoscat illam per aliquid aliud, quod est supra intellectum suum: pari ratione et omnia alia cognoscibilia spiritualia, quae cognoscit. Ergo si impius cognoscit in rationibus aeternis, multo fortius alii.

Si dicas, quod cognoscit eam per effectum; obiicitur contra hoc : quia quod nullo modo cognoscitur, nescitur, quid ab eo efficiatur

si enim nescio, quid sit homo, nunquam scio, quid fiat ab homine

ergo si prius non habetur notitia de iustitia, nunquam scietur, quod hoc vel illud fiat ab illa. Restat ergo, quod cognoscatur in ratione aeterna.

Similiter potest argui de qualibet forma intelligibili substantiali , ac per hoc de omni cognitione certitudinali.

24. Item, sicut Deus est causa essendi, ita est ratio intelligendi et ordo vivendi ; sed Deus sic est causa essendi, quod nihil potest ab aliqua causa effici , quin ipse se ipso et sua aeterna virtute moveat operantem: ergo nihil potest intelligi, quin ipse sua aeterna veritate immediate illustret intelligentem.

23. Item, nullum ens defectivum, quantum est de se, cognoscitur nisi per ens perfectum ; sed omne verum creatum, quantum est de se, est tenebra et defectus: ergo nihil in intellectu cadit nisi per illud summum verum.

26. Item, nihil recte et certitudinaliter cognoscitur, nisi applicetur ad regulam, quae nullo modo potest obliquari: haec autem regula non est nisi illa , quae est essentialiter ipsa rectitudo, et haec non est nisi veritas et ratio aeterna: ergo nihil certitudinaliter cognoscitur, nisi applicetur ad regulam aeternam.

27. Item, cum duplex sit portio animae, superior et inferior, ratio inferior ortum habet a superiori, et non e converso: sed ratio superior dicitur, in quantum convertitur ad leges aeternas: inferior vero, in quantum versatur circa temporalia : ergo per prius et naturaliter inest animae cognitio aeternalium quam temporalium: ergo impossibile est, quod aliquid ab ipsa cognoscatur certitudinaliter, nisi ab illis, aeternis rationibus adiuvetur.

Hae omnes rationes praedictae ex verbis Augustini eliciuntur in diversis voluminibus.

Item, hoc idem videtur et aliis rationibus.

28. Cognitio eiusdem sensibilis a diversis simul et semel non potest haberi nisi per aliquod commune , et pari ratione cognitio eiusdem intelligibilis: sed aliquod unum verum nullo modo multiplicatum a diversis potest intelligi, sicut et enuntiari: ergo necesse est, quod per aliquod unum nullo modo multiplicatum intelligatur. Sed unum in diversis nullo modo multiplicatum non potest esse nisi Deus: ergo ratio intelligendi unumquodque est ipsa veritas, quae est Deus.

29. Item, sicut affectus se habet ad bonum, ita intellectus se habet ad verum, et sicut omne bonum a summa bonitate, ita omne verum a summa veritate ; sed impossibile est, quod affectus noster directe feratur in bonum, quin aliquo modo attingat summam bonitatem: ergo impossibile est, quod intellectus noster certitudinaliter cognoscat aliquod verum, quin attingat aliquo modo summam veritatem .

30. Item, verum non cognoscitur nisi veritate , et non quacumque, sed veritate nota, et illa potissimum veritate, quae est maxime nota; sed haec veritas est illa quae non potest cogitari non esse: sed talis non est veritas creata, sed increata: ergo quidquid certitudinaliter cognoscitur scitur in veritate et ratione aeterna.

31. Item, anima nata est converti super intelligibile, quod est extra, et super intelligibile, quod est intra, et super intelligibile, quod est supra. Conversio autem ad intelligibile, quod est extra, est minime simplex; ad intelligibile vero, quod est infra, est magis simplex: ad intelligibile, quod est supra, est maxime simplex, quia illud est ei magis intimum quam ipsa sibi. Sed quanto aliquid simplicius, tanto prius : ergo naturaliter est prior conversio animae super ipsam veritatem sibi intimam, quam super se ipsam vel vera extrinseca: ergo impossibile est, quod aliquid cognoscat, nisi illa summa veritate praecognita.

32. Item, omne ens in potentia reducitur ad actum per aliquid actu existens in illo genere ; sed intellectus noster est in potentia, ut intellectus in puero: ergo ad hoc, quod fiat in actu intelligens, necesse est; quod per eum fiat, qui est actu omnia sciens. Sed hoc non est nisi aeterna sapientia: ergo etc.

Si tu dicas, quod ille est agens intellectus: tunc quaero: aut intellectus agens actu inteUigeoat illud quod iste addiscit, aut non: si non: ergo per illum non poterat fieri actu intelligens: si sic: ergo vel iste qui addiscit simul idem intelligit, et ignorat, vel intellectus agens non est aliquid animae, sed supra animam: restat igitur, quod quidquid anima intelligens apprehendit per aliquid, quod est supra animam, apprehendat. Sed supra animam non est nisi Deus: ergo etc.

Si dicas, quod intellectus agens non dicitur agens, quia actu intelligit, sed quia intelligere facit ; contra: omne intelligens est superius et melius non intelligente: ergo si intellectus agens non est intelligens; cum non possit facere aliquid melius et superius supra se, nunquam faciet se vel alium actu intelligentem: ergo si fit actu intelligens, necesse est, quod fiat per aliquid, quod est supra se. Hoc autem non est dare aliud quam aeternam rationem et veritatem: ergo etc.

33. Item, destructis omnibus creaturis, remanente solo spiritu rationali, remanet apud eum cognitio disciplinarum, utpote numerorum et figurarum: sed hoc non est propter verum esse, quod habeant apud ipsum, nec apud universum ; ergo necesse est, quod propter esse, quod habent apud summum artificem.

34. Item, secundum omnes Sanctos Deus dicitur esse doctor omnis scientiae; aut igitur quia geneneraliter cooperatur omni intellectui, sicut et aliis creaturis, aut quia donum gratiae infundit, aut quia intellectus in cognoscendo ipsum attingit. Si quia generaliter cooperatur: ergo ita diceretur docere sensum, sicut intellectum: quod absurdum est. Si quia donum gratiae infundit: ergo omnis cognitio erit gratuita vel infusa, nulla ergo acquisita, vel innata: quod absurdissimum est. Restat ergo, quod hoc dicitur, quia intellectus noster ad ipsum attingit tanquam ad lumen mentium et rationem cognoscendi omne verum.

Sed contra hoc obiicitur primo auctoritate, deinde ratione: auctoritate sic.

1. Primae ad Timotheum ultimo dicitur de Deo: Qui solus habet immortalitatem et lucem habitat inaccessibilem, quem nullus hominum vidit, sed nec videre potest. Sed omne illud, quo vel in quo cognoscimus, est cognoscenti accessibile: ergo illud, quo vel in quo cognoscimus, non potest esse lux rationis vel veritatis aeternae.

2. Item, Augustinus, primo de Trinitate : "Mentis humanae acies invalida in tam excellenti luce non figitur, nisi per iustitiam fidei emundetur". Ergo si lux veritatis aeternae esset ratio cognoscendi omnia vera, nulla anima verum cognosceret nisi purgata et sancta. Sed hoc est falsum: ergo et illud, ex quo sequitur.

3. Item, nono de Trinitate : " Mens ergo ipsa, sicut corporearum rerum notitiam per sensus corporis colligit, sic incorporearum per semetipsam ": ergo videtur, quod in cognoscendo non sit necesse, quod quidquid cognoscit cognoscat per rationes aeternas.

4. Item, Augustinus, duodecimo de Trinitate : "Credendum est, mentis intellectualis ita conditam esse naturam, ut rebus intelligibilibus naturali ordine, disponente Conditore, subiecta, sic ista videat in quadam luce sui generis incorporea, quemadmodum oculus carnis videt quae in hac corporea luce circumiacent". Ergo videtur, quod sicut ad cognoscendum sensibilia sufficit lux naturae corporeae creata, similiter ad intelligibilia sufficiat lux spiritualis creata eiusdem generis cum potentia cognitiva.

5. Item, Gregorius in Moralibus : Cum mens in contemplatione suspenditur, quidquid perfecte videt Deus non est"; sed ratio cognoscendi perfecte conspicitur in cognitione certitudinali: ergo hujusmodi ratio non est Deus nec aliquid in Deo: ergo etc.

6. Item, Dionysius, in Epistola ad Caium : Si quis Deum videns intellexit quod vidit, non ipsum vidit, sed quiddam eorum quae sunt entium et cognitorum: ipse autem est supra intellectiui) et substantiam stabilitus ". Ergo in cognoscendo mens nostra in praesenti vita non attingit verum increatum,

7. Item, Philosophus in tertio de Anima dicit, quod " nostrum intelligere est cum continuo et tempore ";: sed rationes illae aeternae omnino sunt supra tempus: ergo in intelligendo intellectus noster nullatenus ad illas rationes pertingit.

8. Item, ibidem dicit:Sicut in omni natura est aliquid, quo est omnia facere, et aliquid, quo est omnia fieri: ita et circa intellectum intelligere oportet, quod est intellectus agens et intellectus possibilis "; sed haec sufficiunt ad perfectam cognitionem : ergo non est opus adminiculo rationis aeternae.

9. Item, experientia docet, quod " ex multis sensibus una fit memoria, ex multis memoriis unum experimentum, ex multis experimentis unum universale, quod est principium artis et scientiae ", quia, amittentes unum sensum, amittimus scientiam illorum quae sunt circa illum sensum. Ergo cognitio certitudinalis in statu viae venit ab inferiori, cognitio autem in rationibus aeternis venit a superiori: ergo quamdiu sumus in statu viatorum, non competit nobis cognitio per lumen aeternarum rationum.

10. Item, cognitio imaginativa non indiget lumine superiori, immo sola virtus potentiae imaginativae sufficit ad aliquid imaginandum: ergo si intellectus est potentior quam imaginatio, multo fortius per se sufficiet sine superiori lumine ad aliquid certitudinaliter cognoscendum.

11. Item, certitudinalis cognitio potest esse in sensu absque certitudine rationis sempiteruae: ergo si potentior est intellectus quam sensus, multo fortius absque illo lumine poterit certitudinaliter cognoscere et intelligere.

12. Item, ad integram cognitionem non plus requiritur nisi cognoscens et cognoscibile abstractum et conversio huius super hoc; sed hoc totum potest esse per potentiam intellectus nostri sine ratione aeterna: ergo etc.

13. Item, in quaecumque potentia aliqua libere potest, non indiget adminiculo alieno; sed "intelligimus, quando volumus " : ergo ad hoc, ut aliquid certitudinaliter cognoscamus, non indigemus lumine aeternarum rationum.

14. Item, eadem sunt principia essendi et cognoscendi : ergo si principia essendi propria et intrinseca ipsarum creaturarum non sunt nisi creata, quidquid cognoscitur scitur per rationes creatas: non ergo per rationes et lumina sempiterna.

15. Item, unicuique cognoscibili respondet propria ratio cognoscendi ad hoc, ut de ipso habeatur cognitio certitudinalis: sed rationes illae cognoscendi non percipiuntur distincte ab aliquo intellectu viatoris : ergo nihil in illis habet proprie et determinate cognosci.

16. Item, si quidquid certitudinaliter cognoscitur cognoscitur in ratione aeterna; sed "propter quod unumquodque, et illud magis " : ergo et rationes illae aeternae sunt nobis magis notae; quod manifeste falsum est, cum sint nobis maximeoccultae.

17. Item, impossibile est aliquid videre in speculo, quin ipsum speculum videatur: ergo si quidquid certitudinaliter cognoscitur in illis rationibus aeternis videtur, necesse est, quod primum lumen et aeterna. ratio videatur. Sed hoc est falsum et absurdum : ergo et primum.

18. Item, si rationibus illis aeternis cognoscitur quidquid certitudinaliter cognoscitur: sed rationes illae sunt aeque certae respectu contingentium, sicut respectu necessariorum, et respectu futurorum, sicut respectu praesentium: ergo ita haberemus certitudinalem cognitionem de contingentibus, sicut de necessariis, ita de futuris, sicut de praesentibus; quod falsum est: ergo et primum.

19. Item, si in rationibus aeternis cognoscimus: sed rationes aeternae sunt causae altissimae: sapientia autem est cognitio causarum altissimarum : ergo quicumque aliquid certitudinaliter cognoscit est sapiens. Sed hoc est falsum: ergo etc.

20. Item, si cognitio patriae est cognitio per rationes aeternas, in quibus Beati vident quidquid vident : ergo si omnis cognitio certitudinalis esset per illas rationes aeternas, omnes certitudinaliter cognoscentes essent beati, et soli Beati certitudinaliter cognoscerent: sed hoc est falsum.

21. Item, si quidquid cognoscitur videtur in rationibus aeternis: cum speculum aeternarum rationum sit voluntarium, et quod cognoscitur in speculo voluntario cognoscitur per revelationem: ergo quidquid cognoscitur secundum hoc cognoscitnr modo prophetico vel revelatione .

22. Item, si quidquid cognoscitur cognoscitur rationibus aeternis ; aut ergo velate, aut sine velamine. Si velate: ergo nihil clare cognoscitur: si sine velamine: ergo omnes vident Deum et exemplar aeternum absque omni aenigmate. Sed hoc est falsum secundum statum viae : ergo etc.

Item obiicitur contra rationes Augustini sic:

23. Quia, si omnis veritas incommutabilis est supra animam ac per hoc aeterna et Deus: cum omnis veritas principii demonstrativi sit incommuta bilis , omnis talis veritas esset Deus: ergo nihil sciretur nisi Deus.

24. Item, si omnis veritas incommutabilis est veritas artis aeternae, et illa non est nisi una; omnis veritas incommutabilis non esset nisi una: sed circa quodlibet ens contingit reperire aliquam veritatem incommutabilem

sicut patet: haec enim est veritas incommutabilis: si Socrates currit, Socrates movetur

ergo secundum hoc omnia entia essent unum.

23. Item, si omne, quod est Deus, est adorandum latria, et omnis veritas principii incommutabilis est Deus: ergo omnis talis veritas debet adorari: ergo veritas huius propositionis: duo et tria sunt quinque, debet adorari.

26. Item, si omnis veritas incommutabilis est Deus: ergo quicumque clare videt aliquam veritatem incommutabilem clare videt Deum: sed daemones et damnati clare vident aliquas veritates incommutabiles : ergo clare vident Deum. Sed hoc est esse beatum : ergo damnati sunt beati: sed hoc nihil absurdius: ergo absurdissimum est, quod quidquid cognoscitur cognoscitur rationibus aeternis, si certitudinaliter cognoscitur.