CONCLUSIO.

Trinitas personarum necessario simul stat cum aeternitate.

Respondeo: Dicendum, quod trinitas et aeternitas necessario simul stant; et hoc quidem colligitur ex parte conditionum essentialium et ex parte emanationum originalium et ex parte relationum personalium.

Ex parte, inquam, conditionum essentialium: quia trinitas stat cum summa essentiae unitate, simplicitate et immensitate, sicut in praecedentibus ostensum est: unde divinae personae habent este unum, simplicissimum et immensum: aeternitas autem respicit ipsum esse, quod in trinitate nec habet numerari nec componi nec limitari: restat igitur, ut in tribus personis sit aeternitas vera propter immensitatem, sit aeternitas summa propter omnimodam simplicitatem, sit aeternitas unica propter essentiae unitatem: non igitur aeternitas excludit trinitatem, quia trinitas necessario includit aeternitatem. .

Ex parte etiam emanatimum originalium idem ipsum colligitur, tum ratione producentis, tum ratione producti, tum ratione modi producendi. Producens enim est in omnimoda virtutis actualitate propter summam perfectionem: productus vero in omnimoda aequalitate propter summam assimilationem: productio vero in omnimoda necessitate propter naturalem diffusionem sive communicationem. Si igitur persona producens est aeterna, necesse est, ut aeternus sit producendi actus et ipse productus et producendi modus. Patet igitur, quod aeternitas et trinitas non solum non repugnant, sed mirabiliter consonant et necessario simul stant.

Ex parte vero relationum personalium hoc ipsum colligitur. Nam personae divinae suis relationibus distinguuntur, relationibus, inquam, non extrinsecis, sed intrinsecis; non adventitiis, sed mansiui); non diminutis, sed completissimae . Quoniam autem relatio intrinseca, non adventitia, sed perfecta simul coexistit cum suo supposito: et relatio et sua correlatio sunt simul natura: necessario hujusmodi relationes ponunt in divinis personis summam simultatem nec introducunt terminabilitatem, quia stant cum summa infinitate. Quoniam ergo ad aeternitatem nihil plus requiritur quam simultas cum omnimoda interminabilitate et summa interminabilitas cum omnimoda simultate; necessario simul stant trinitas cum aetenritate, et aeternitas cum trinitate, quia trinitas non excludit, sed includit aeternitatem. Unde Augustinus, undecimo de Civitate Dei, capitulo vigesimo octavo : "Deus, ad cuius imaginem sumus creati, est vera aeternitas, aeterna veritas, aeterna et vera caritas; estque ipse aeterna et vera et cara Trinitas". Sicut igitur aeternitas non repugnat caritati et veritati, sic etiam non repugnat trinitati, nec e converso.

Et ideo rationes, quae hoc ostendunt, concedendae sunt.

1. Ad illud ergo quod primo obiicitur in contrarium, quod ubi est aeternitas, ibi est omnimoda simultas: dicendum, quod simultas aeternitatis excludit ordinem prioris et posterioris, non tamen ordinem originis. Cum autem dicitur, quod trinitas ponit ordinem, non intelligitur de ordine prioritatis et posterioritatis, sed de ordine originis et emanationis naturalis, iuxta quod dicit Augustinus , quod "est ibi ordo, non quo alter prior, alter posterior, sed quo alter ex altero".

2. Ad illud quod obiicitur, quod effectus sequitur causam non ratione diversitatis, sed productionis: dicendum, quod neutrum illorum est tota causa sufficiens et perfecta, sed unum cum alio: ideo enim sequitur causam effectus, quia ab ipsa manat, ita quod ab ipsa differt secundum essentiam; et propter hoc nec ita nobile est, sicut causa, nec sequatur ei in duratione nec in virtute aequalitate omnimoda. Secus autem est in productione divina, ubi producens et qui producitur unam habent essentiam et eandem, ac per hoc aequalitatem omnimodam in duratione pariter et virtute .

3. Ad illud quod obiicitur, quod aut personae sunt ibi aeque primae, aut non: dicendum, quod quantum ad privationem prioris et posterioris sunt aeque primae, quantum autem ad ordinem originis non sunt aeque primae . Sed ex hoc non sequitur, quod non sint aequaliter coaeternae, quia, sicut supra ostensum est nobilitas illarum emanationum perfectissimarnm ratione simplicitatis et immensitatis coaeternitatem ponit producentium et productorum.

4. Ad illud quod obiicitur de corruptione, quae ponit terminum finalem: dicendum, quod non est simile: quia corruptio semper dicit defectum et processum a completo ad incompletum: generatio autem non sic: quia quaedam est per eductionem alicuius de potentia in actum, et ita ratione incompletionis necessario dicit terminum initialem; quaedam vero est per actualissimam communicationem secundum omnimodam completionem producentis et producti, et eius de quo producitur, et modi, secundum quem producitur. Et talis ponitur circa Deum, et haec, quia nullam dicit incompletionem, nullum ponit terminum initialem

5. Ad illud quod obiicitur, quod aeternitas est duratio interminabilis: dicendum, quod terminus productionis dicitur dupliciter: unus principalis, scilicet productum esse, alius coannexus, scilicet iam non produci, et hic coannexus procedit in iis, in quibus differt produci et productum esse. Cum ergo quaeritur, utrum generatio in divinis sit terminata, vel non: dicendum, quod si intelligatur de termino primo modo, terminata est, quia sic generat Filium Pater, quod Filius est genitus; si autem secundo modo, sic non habet veritatem, quia Filius semper est genitus et semper generatur, quia idem est in eo produci et productum esse propter perfectionem simplicitatis et actualitatis summae .

6. Ad illud quod obiicitur, quod idem est in Deo esse et durare; dicendum, quod principium durandi dicitur dupliciter: uno modo per durationis productionem et communicationem, alio modo per durationis inchoationem. Si primo modo accipiatur principium: sicut Pater est principium essendi Filio, ita et durandi: sicut enim dat ei esse, sic dat ei semper esse. Si autem intelligatur secundo modo, sic non habet veritatem, nec concludit ratio illa propter diversam principii acceptionem .

7. Ad illud quod obiicitur, quod non est maioris virtutis nec actualitatis persona quam essentia: dicendum, quod non est simile: quia divina essentia non potest producere aliam essentiam de se ipsa nec de aliqua alia sibi coaeterna et aeque prima: ac per hoc necesse est, quod de nihilo producat: et hinc est, quod necesse est, illam essentiam sic productam habere esse post mmesse, et incipere esse, cum processerit de nonesse in esse. Secus autem est in productione personae a persona: quia persona producens et producta communicant in essentia et natura: ideo non oportet, quod sit ibi inceptio aliqua ratione productionis unius personae ab alia propter essentiam unicam et indivisam.

8. Ad illud quod obiicitur, quod omne ens aut est creatum, aut increatum, similiter omne ens aut est a se ipso, aut ab alio: dicendum, quod esse ab alio dupliciter dicitur: vel ab alio essentialiter, vel ab alio personaliter. Primo modo accipiendo secundum alietatem essentialem, correspondet alii divisioni, quae est entis per creatum et increatum, quae quidem sunt extrema essentialiter differentia. Secundo modo non correspondet, immo si procedatur ab una ad alteram, fit figura dictionis ex commutatione modi praedicandi, quia quid mutatur in quis et talis modus praedicandi non tenet in divinis.

Ad illud.quod obiicitur, quod quando virtus infinita secundum totalitatem suae potentiae exserit se in actum aliquem, non potest simul et semel exire in alium; dicendum, quod illud veritatem habet, quando totaliter se exserit quantum ad virtutem producentem et quantum ad modum producendi; sed tunc assumtio est falsa: quia, licet Pater Filium producat secundum virtutem suam immensam, ipsum tamen generat, non spirat: et ideo secundum alium modum producendi, qui est per spirationem, productio est simul cum Filio alterius personae, pro eo quod illae productiones non sunt repugnantes, sed naturaliter coannexae. Sicut patet in mente, quod actualis consideratio intellectus non impedit, sed potius inducit, quod affectus feratur in bonum cognitum et visum: sic nec generatio Verbi procedentis a mente impedit spirationem amoris complecteris utrumque .

10. Ad illud quod obiicitur, quod ubi est productio, ibi est acceptio ab alio: dicendum, quod sicut est productio quaedam, in qua differt produci et productum esse: quaedam, in qua omnino sunt idem: similiter et acceptio duplex: uno modo, in qua differt accipere et accepisse, alia, in qua omnino est idem: prima respondet productioni primae, secunda secundae. De prima habet veritatem quod obiicit, de secunda non: et hoc modo Filius a Patre accipit esse. Semper enim accepit et semper accipit, quia Pater eum semper generat et semper genuit, sicut manifeste colligitur ex praedictis.

11. Ad illud quod obiicitur, quod aeternitas dicit praesens, et generatio melius explicatur per praeteritum: dicendum, quod generatio illa aeterna semper est actualissima et completissima: licet autem actualitas alicuius actus melius exprimatur per praesens, completio et perfectio actus maxime exprimitur per praeteritum. Unde generatio illa aeterna per nullum tempus potest sufficienter explicari, quin immo oportet ad eius expressionem diversis temporibus uti, pro eo quod ipsa est supra omne tempus et in se habet quidquid completionis significari potest per aliquod tempus. Unde ratione completionis competit ei praeteritum, ratione actualitatis competit ei praesens, ratione continuationis et indesitionis competit ei futurum .

Ea vero ratione, qua omnia haec in ipsa unum sunt, per nullum vocabulum sufficienter explicatur: quia non est mirum, si strepitus verborum temporalium non sufficit ad explicandum illius aeternitatis et aeternae generationis silentium quietissimum, quod melius intelligitur, quam dicatur: melius creditur in praesenti, quam intelligatur: melius etiam videbitur in futuro, quam etiam nunc credatur: quia, ut dicit Salvator , haec est vita aeterni, ut cognoscant te solum verum Deum, et quem misisti Iesum Christum: ad quod nequaquam pervenire possumus, nisi intellectus noster supra variationes temporum et supra nubilositates phantasmatum in libertatem supercaelestis quietis plenius elevetur.