ARTICULUS I.

Utrum divinum esse sit summe unum.

Circa primum sic proceditur et ostenditur, quod divinum esse sit summe unum. Et quod ita sit, satis intonat fides et Scriptura divina, Exodi vigesimo : Deus tutis, Deus unus est; et Deuteronomii trigesimo secundo: Videte ergo, quod;ego sim solus, et non sit alius Deus praeter me; et David in Psalmo: Non erit in te Deus recens, neque adorabis Deum alienum: et hoc satis praedicat Scriptura divina.

Et hoc ipsum intentandum est rationibus demonstrare. Omnium enim mens ratione utentium supponit, Deum esse, quo maius et melius nihil excogitari possit, ac per hoc excellentissimum natura et potestate, sapientia et bonitate, influentia et causalitate. Si enim in aliquo horum pateretur defectum, iam non esset summus, ac per hoc non esset Deus. Supponantur ergo ista sex sicut vera et certissima.

1. Ex parte sublimitatis naturae arguitur sic. Sublimius est quod omnibus superfertur, quam quod non; ergo si omnibus superferri non potest competere nisi uni , impossibile est, Deum esse nisi unum, immo etiam nec intelligere. Nam si plures intelliguntur, ponitur ex hoc, quod idem ipse superferatur alii, et e converso: ergo si uterque est Deus, neuter est Deus: aut ergo Deus non est, aut si est, unus est.

2. Ex parte omnipotentiae sic. Omnipotens vere est non solum qui omnia potest, sed etiam a quo est omne posse: sed omnia posse et omnem potentiam causare non potest nisi uni soli competere

si enim pluribus competeret, neutri conveniret

si ergo omnipotentia convenit Deo, impossibile est, Deum esse nisi unum, immo etiam nec intelligere: quia, si uterque est omnipotens, uterque potest facere , ut nihil possit omne aliud posse : ergo si uterque est omnipotens, neuter est omnipotens .

3. Ex parte summas sapientiae arguitur sic. Summe sapientis est omnia nosse : si ergo plures essent dii, aut uterque alterum ignoraret, et ita neuter esset summe sapiens, immo vere insipiens: aut nosset, et hoc vel per speciem, vel per essentiam vel per se ipsum. Sed si per speciem vel per essentiam, aliquid reciperet ab alio et informaretur: si per se ipsum, esset illius principium, ac per hoc aut ipse, aut ille non esset Deus. Ergo summa sapientia non permittit, plures deos esse, immo etiam nec aestimare, quia, si plures cogitantur, aut habent eandem sapientiam, aut diversas. Si diversas: ergo vel altera superfluit, vel utraque imperfecta est: si eandem : cum unaquaeque sit summa sapientia, ergo non habebunt iam diversam naturam: ergo iam non sunt duo.

4. Ex parte sunvmae bonitatis sic. Summum bonum est summe amandum et propter se: si ergo plura sunt summe bona, ergo aut unum amat alterum propter se, aut non. Si non: ergo neutrum est bonum: si sic: ergo unum beatificat alterum: ergo neutrum est summum: ergo impossibile est, quod sit summum bonum multiplicatum: immo etiam hoc est contra intellectum, quia utrumque aut est maius bonum, aut non,- si non: ergo alterum superfluit; si sic: ergo neutrum est summum. Ergo si intelliguntur esse plura summe bona, intelliguntur non esse summe bona .

5. Ex parte influentiae arguitur sic. Deus influit in omnes res perfectissime: ergo dat totum esse, non partem ;sed si essent plures dii, aut unus nihil daret, et ita non esset Deus: aut uterque partem, aut nihil daret, et ita neuter esset Deus; aut uterque idem daret, et tunc uterque simul esset in eodem per essentiam et potentiam et praesentiam; et quia hoc sequitur ad summam influentiam: ergo vel unus esset in altero, vel uterque circumscriptus, et ita neuter esset Deus.

6. Ex parte summae causalitatis arguitur sic. Deus est causa prima, ultima et perfectissima, ac per hoc causa, in qua status est per omnem modum, et secundum rationem efficiendi, exemplandi et finiendi : ergo si plures dii essent, uterque ad alterum reduceretur: ergo neuter esset primus, ultimus et perfectissimus, ac per hoc neuter esset Deus.

7. Ex parte omnium praedictorum sic arguitur: quia, si plures dii essent, aut omnino convenirent in omnibus conditionibus praedictis, aut omnino differrent, aut partim convenirent et partim differrent. Si omnino convenirent: ergo non essent plures dii: si omnino differrent: ergo si unus esset Deus, alter non esset Deus: si vero partim sic et partim non: ergo in quolibet esset aliquid et aliquid: ergo neuter simplex, ac per hoc neuter Deus.

Ex his arguitur, quod divinum esse non potest multiplicari nec re nec aestimatione.

Ad oppositum arguitur primo contra rationes praedictas: 1. Quoniam non videntur verum concludere. Cum enim Deum esse unum sit articulus, in quo erraverunt pagani, idololatrae et infideles et haeretici, qui omnes habent usum rationis: non solum potest cogitari, sed etiam aestimari et credi, quod plures sint dii; aut si non potest contrarium aestimari, non est articulus fidei.

2. Item, non videntur necessario concludere: quoniam eisdem rationibus potest probari, quod non sint in divino esse plures personae, sicut patet pertractant, sive ex parte sublimitatis naturae, sive potentiae, sive sapientiae, sive bonitatis, sive influentiae, sive causalitatis. Quodsi rationes procedant ex eisdem mediis ad concludendum falsum, non ergo necessario concludunt.

3. Item, si ex praedictis rationibus necessario convincitur et probatur, Deum esse unum: cum " fides non halaeat meritum, cui humana ratio praebet experimentum ": ergo meritum fidei evacuari videtur: ergo aut erunt fragiles, aut inutiles.

Ex se ipsis obiicitur contra ipsas:

4. Et prime ex sublimitate. Maioris sublimitatis est superferri rebus similis naturae quam dissimilis, et rebus magnis quam parvis: si ergo creatura nona est consimilis naturae cum Deo et comparatione Dei quasi nihil est, non intelligitur Deus nummus eli excellentissimus, si superfertur solum esse creato. Ad divinam igitur videtur spectare excellentiam, ponere plures naturas increatas et iterum unam supra ceteras.

5. Ex parte omnipotentiae sic. " Perfectae potestatis est, ut dicit Hilarius , id naturam posse facientis, quod potest significare sermo dicentis "; et rursum, ratio dictat, quod tanta virtus in tantum, et maior in maius, et maxima in maximum: sed Deus omnipotentissimus est: ergo cum nos possimus significare, plures deos esse , potest Deus facere, quod sint; et cum possit minus facere esse, potest maius et maximum: ergo potest facere aliud a. se tantum, quantus est ipse: consonat ergo omnipotentiae, plures deos esse.

6. Ex parte sapientiae sic: quia competit summae sapientiae aliud a se nosse, et tanto perfectior est sapientia, quanto perfectius est cognoscibile: si ergo nihil est perfectum omnino nisi ens, quod est Deus, et divina sapientia novit aeternaliter aliud a se, et hoc cognitione perfectissima: videtur, quod aeternaliter fuerit aliud a Deo, quod tamen esset Deus: ergo divina sapientia non privat, sed ponit plures divinas essentias.

7. Ex parte bonitatis arguitur sic. " Bonum est maxime diffusivum ", et " plura bona paucioribus sunt eligenda "; utraque harum est per se vera: sed summa diffusio divini esse non potest esse in creatura: est ergo in aliam naturam increatam, qua posita, melior est tota divina essentia, propter hoc quod erunt plura bona. Ergo si omne melius est Deo attribuendum ratione summae bonitatis, videtur, quod summa bonitas non excludat, sed exigat plures divinas naturas.

8. Ex parte influentiae summae sic. Perfectio influentiae exigit necessario, quod influentia non sit sine divina essentia, praesentia et potentia: ergo pari ratione multiplicari non potest sine multiplicatione essentiae ei potentiae et praesentiae: ergo cum sint multae influentiae divinae, multae sunt et essentiae.

9. Ex parte causalitatis sic. Causa prima est perfectissima, est prima et immediata, ergo et propria: sed multiplicato effectu, necesse est, multiplicari causam proximam et propriam : ergo necesse est, quod multiplicatio ponatur in causa prima, cum multitudo ponatur et sit in effectibus causatis ab ipsa.

10. Item, ex omnibus obiicitur contra omnes: quia perfectissima sublimitas in natura et potentia, sapientia et bonitate, influentia et causalitate est ratio ponendi multitudinem in effectibus causatis: ergo si idem non est causa oppositorum , videtur, .quod potius ducant ad ponendum multitudinem quam unitatem ex parte efficientis, et sic potius esse ad oppositum quam ad propositum.