CONCLUSIO.

Primitas non solum non excludit trinitatem, verum etiam eam includit.

Respondeo: Ad praedictorum intelligentiam est notandum, quod primitas non tantum non excludit trinitatem, verum etiam includit in tantum, ut primum principium eo ipso sit trinum, quo etiam est primum: quod sic manifestum est.

Nam primitas summa in summo et altissimo principio ponit summam actualitatem, summam fontalitatem et summam fecunditatem. Primum enim principiam, hoc ipso quod primum, est perfectissimum in producendo, fonlalissimwm in emanaudo, fecundissimum in pullulandi). Quoniam ergo perfecta productio, emanatio et pullulatio attenditur tantum secundum duos modos intrinsecos, scilicet per modum naturae et per modum voluntatis, verbi scilicet et amoris: hinc est, quod necesse est, ibi poni ratione summae perfectionis, fontuMtatis et fecunditatis duplicem modum emanandi respectu duplicis hypostasis productae, emanantis a prima persona tanquam a primo principio producente: ac per hoc necesse est, ponere personas tres.

Et quia perfectissima productio non est nisi respectu aequalium, fonlalissima emanatio non est nisi respectu aoaeternattum, fecundissima pullulatio non est nisi respectu consubstantiaHum: necesse est intelligere, quod primum principium includat intra se tres hypostases coaequales, coaeternales et consubstantiales. Ponit igitur primitas circa primum principium trinitatem perfectissimam secundum rationem ordinis, originis et distinctionis, coaequalitalis et coaeternitatis et consubstantialitatis: ponit etiam summam unitatem, simplicitatem, immensitatem, aeternitatem, immutabilitalem et actualitatem: ponit igitur primi principii trinitatem cum essentialibus conditionibus supradictis.

Quoniam igitur primum principium, hoc ipso quod primum, est summe unum, et hoc ipso summe simplex est et immensum, et hoc ipso est aetermm, incommutabile et necessarium, sicut ex praecellentibus colligitur: et rursus, hoc ipso quod primum, est perfectissimum in producendo, fontalissimum in emanando et fecundissimum in pullulando, et hoc. respectu aequalium, coaeternalium et consubstantialium, distinctorum, orientium et ordinatorum: hinc est, quod primum principium, quia primum, est aeternum cum plenitudine omnium nobilium conditionum ; quare in ipso, in quantum primum, status est rerum et comprehensiomun.

Ac per hoc Rachel, quae vitam designat contemplativam, interpretatur visum principium , quia qui illud videt in quantum primum principium, habet suae conditionis statum et desiderium terminatum: quod non terminabitur, nisi cum clare videbitur primum principium, ubi et trinum et summe unum.

Et rationes istae concedendae sunt, quae ad hanc partem inducuntur.

1.2. Ad illud quod primo obiicitur in contrarium, quod primitas circa essentiam excludit pluralitatem: dicendum, quod non est simile: quia plures essentiae essentialiter differentes non possunt habere ordinem ad invicem nisi secundum rationem primis et posterioris; sed plures personae, quia unam habent essentiam et unum esse, possunt ad invicem ordinari, ita quod, quamvis sit in eis ratio originis, nulla tamen interventio posterioritatis: et ideo haec pluralitas non tollit pronitatem summani, quia nullam posterioritatem includit, quae directe primitati repugnat.

Et per hoc patet responsio ad sequens, quod obiicitur de causalitate: quia ordo causarum per essentialem diversitatem attenditur secundum comparationem posterioris ad primum, quod quidem non est reperire in origine personarum.

3. Ad illud quod obiicitur, quod postremo non convenit productio activa: dicendum, quod non est simile: quia, cum postremum non possit habere comparationem, quae sit idem quod ipsum, nec producatur aliquid sibi per omnia adaequatum propter suam imperfectionem: ideo in ipso necessario repugnat, quod sit postremum et quod sit productivum, quia aliquid haberet post se posterius. Secus autem est ex parte principii, quia propter summam completionem tam in producente quam in producto non repugnat productio activa et passiva, nulla interveniente posterioritate, per quam minuatur completio unitatis perfectae.

4. Ad illud quod obiicitur, quod sunt aut aeque primae aut non: dicendum, quod primae dicit privationem anterioris: alio modo dicit privationem originis. Si ergo dicatur primum per privationem anterioris: sic sunt aeque primae, quia nihil est ibi ante et post. Si autem dicatur primum per privationem originis, quia scilicet a nullo oritur: sic ratio primitatis principaliter residet circa personam Patris, ratione cuius est in ipso fontalis plenitudo ad productionem omnium personarum. Unde et quia innascibilitas hanc proprietatem includit, ideo dicitur esse proprietas, quae est notio Patris; quod quidem non esset, nisi simul et nobilitatem diceret et innotescendi rationem, diceretur etiam relative .

o. Ad illud quod obiicitur, quod aut sunt aeque principiantes, aut non: dicendum, quod aeque principiantes essentialiter, sed non aeque personaliter, quia Pater est principium duorum, Filius unius, et Spiritus sanctus nullius. Quoniam ergo ratio primitatis, quae convenit essentialiter primo principio, est aequaliter in omnibus illis personis tribus: ideo simul stat trinitas cum primitate summa: quia, sicut non posse generare in Filio non ponit impotentiam , sic non esse a se, sed a Patre non ponit aliquam posterioritatem, ac per hoc non diminuit de ratione prauitatis perfectae.

6. Ad illud quod obiicitur, quod unitas prior est re et intellectu quam pluralitas: dicendum, quod illud est verum de illa pluralitate, quae est ex aggregatione unitatum: de illa autem pluralitate, in qua eadem est unitas trium, veritatem non habet, quia una est in eis veritas, una lux, una ratio intelligendi ex parte ipsius Dei intellecti . Quod antem nos prius intelligamus unitatem quam trinitatem, hoc est propter defectum intelligentiae ex parte nostra. 7. Ad illud quod obiicitur: quanto aliquid est fontalius, tanto prius in producendo: dicendum, quod, sicut iam tactum est, primum, secundum quod dupliciter accipitur, et per privationem anterioritatis essentialis et privationem originispersonalis, sic duplicem includit fontalilatem, secundum quod dicit anterioritatis privationem essentialis et priuationem originis personalis . Secundum quod dicit privationem anterioritatis essentialis, sic includit fontalitatem respectu effectuum et essentiarum producendarum; et sic, cum ista conditio aequaliter conveniat omnibus personis, aequaliter convenit eis ratio fonlalitalis in esse creatorum productione, quia non sunt tria, sed unum principium creaturae. Secundum autem quod dicit privationem originis permultis, sic competit soli personae innascibili, scilicet Patri, in qua est plenitudo fontalitatis ad productionem Filii et Spiritus.sancti.

Haec autem fontalitas quodam modo origo est alterius totalitatis. Quia enim Pater producit Filium et per Filium et cum Filio producit Spiritum sanctum: ideo Deus Pater per Filium cum Spiritu sancto est principium omnium creatorum: nisi enim eos produceret ab aeterno, non per illos producere posset ex tempore: et ideo ratione illius productionis in Trinitate recte dicitur esse fons vitae . Sicut enim habet vitam in semetipso, sic dat Filio vitam habere in semetipso etc. Hinc est, quod vita aeterna haec sola est, ut spiritus rationalis, qui manat a beatissima Trinitate et est imago Trinitatis , per modum cuiusdam circuli intelligibilis redeat per memoriam, intelligentiam et voluntatem, per deiformitatem gloriae in beatissimam Trinitatem.