QUAESTIO V.

Utrum anima Christi fuerit sapiens tantum sapientia increata, an etiam sapientia creata cum increata.

Postquam habitum est de sapientia Christi secundum quod Verbum, quaeritur de sapientia animae Christi. Et primo quaeritur, utrum anima Christi fuerit sapiens sapientia increata tantum, an etiam sapientia creata cum increata. Et quod sapiens fuerit sapientia increata tantum, videtur.

1. Ecclesiastici primo : Omnis sapientia a Domino Deo est et cum illo fuit semper et est ante aevum; sed omne, quod est ante aevum, est aeternum: ergo omnis sapientia est aeterna: ergo si anima Christi non est sapiens nisi aliqua sapientia, non est sapiens nisi sapientia aeterna.

Si dicas, quod sapientia dicitur fuisse cum Deo sicut in causa ; pari ratione potest dici de qualibet creatura, et hoc non multum reddit laudabilem sapientiam ipsam.

Si dicas, quod omnis sapientia, id est perfecta sapientia: cum hoc non concordat sequens littera , quia loquitur de illa sapientia, ad quam acquirendam invitat, sicut ex consequentibus manifeste colligitur.

2. Item, Augustinus, secundo de Libero Arbitrio : " Veritate atque sapientia, quae communis est omnibus, omnes sapientes fiunt inhaerendo illi; beatitudine autem alterius non fit alter beatus, nec iustitia alterius fit alter iustus, sed coaptando animum illis incommutabilibus regulis luminibusque virtutum, quae incommutabiliter vivunt in ipsa veritate sapientiaque communi". Si ergo una est sapientia omnium sapientium, et non est una beatitudo omnium beatorum: cum, causaliter loquendo, utrobique sit reperire unitatem, necesse est ponere, quod formaliter et proprie una sit sapientia, qua omnes sunt sapientes: et haec non potest esse sapientia creata: ergo si anima Christi est sapiens, est sapiens sapientia increata.

3. Item, Augustinus, libro Octoginta trium Quaestionum, quaestione de modis habendi : "Sapientia, cum accedit homini, non ipsa mutatur, sed hominem mutat, quem de stulto sapientem facit"; sed si sapientia diceret habitum creatum, tunc utique mutaretur, quia introduceretur de nonesse in esse: ergo dicit solum quid increatum: ergo idem quod prius.

4. Item, Hugo, in tractatu de Sapientia animae Christi : "Una est sapientia, qua omnes sapiunt, nec tamen uno modo sapiunt: multo magis sapuit hac sapientia illa anima, quae ipsi sapientiae unita fuit, quae non sorte participationis ex illa viguit, sed privilegio unitatis plenitudinem possedit": ergo si plenitudo sapientiae non est nisi sapientia increata, videtur etc.

5. Item, Hugo arguit sic : Si sapientia est accidens: cum sapientia sit id quo sapientes fiunt beati, beatitudo nostra in accidente consistet: sed accidentia mutabilia sunt: ergo et beatitudo nostra erit maxime mutabilis

6. Item, quod dat aliquid alicui aliquo modo illud habet ; sed sapientia dat sapere sapienti: ergo sapientia sapit. Sed si sapit, non alio quam se ipsa sapit: ergo omnis sapientia, qua sapiens sapit, est sapientia, quae se ipsa sapit. Sed talis sapientia non est nisi sapientia increata: ergo si anima Christi est sapiens tali sapientia, manifestum est etc.

7. Item, perfectio nobilior est perfectibili, et sapiens nobilius non sapiente, et intelligens non intelligente: ergo cum sapientia sit perfectio sapientis, et sapientia sapiens sapiat et intelligat: necesse est ergo, sapientiam sapere et intelligere. Sed non potest sapere nisi se ipsa, et talis est sapientia increata: ergo etc.

His rationibus et auctoritatibus ostenditur, quod anima Christi sit sapiens solum sapientia increata, et non solum ipsa, sed etiam quaelibet alia, quae habet sapientiam.

Sed specialius de anima Christi ostenditur sic.

8. Sapientia facit eum cui linitur sapientem: sed sapientia increata unitur animae Christi: ergo sapientia increata anima Christi fit sapiens.

Si dicas, quod non unitur nisi mediante sapientia creata, quae disponit ipsam animam ad unionem: contra: dispositio intermedia est prior et immediatior et essentialior, quam illud, ad quod disponitur, quia tenet rationem medii introductivi: sed anima Christi prius et immediatius et essentialius comparatur ad hypostasim quam ad aliquod accidens, quod est in ipsa: ergo si Verbum aeternum et sapientia Dei est hypostasis et persona respectu divinae naturae et humanae, priorem et immediatiorem et essentialiorem comparationem habet anima Christi ad sapientiam increatam quam ad creatam: ergo etc.

9. Item, quanto sapientia maior est, tanto magis est cognoscibilis et faciens cognoscere: sed sapientia creata minor est quam sapientia increata et facit animam, cui praesens est, esse cognoscentem: ergo multo fortius sapientia increata. Sed talis sapientia erat animae Christi praesentissima: ergo etc.

10. Item, nihil plus requiritur ad cognitionem nisi sciens et scibile et ratio cognoscendi praesens; sed hoc totum erat in illa anima, in quantum erat Verbo aeterno unita: ergo sapiens erat sapientia increata, omni sapientia creata circumscripta.

11. Item, "sicut anima est vita corporis, ita Deus est vita animae ", et multo excellentius: sed anima se ipsa potest vivificare corpus: ergo multo fortius ipse Deus se ipso vivificabit animam, et maxime illam, cui maxime est unitus: sed talis erat anima Christi: ergo etc.

12. Item, si Deus cognosceret per aliud a se, vilesceret eius cognitio, quia aut ratio cognoscendi esset nobilior, aut minus nobilis: quocumque autem horum dato, esset vilificata divina cognitio: ergo si anima Christi cognoscit per aliud a se creatum, viiii ficatur eius cognitio: quia illud aut est minus nobile, et sic perficitur ab ignobiliori: aut est magis nobile, et tunc anima Christi non est nobilissima omnium creaturarum: si ergo nobilissima est in fine totius nobilitatis creatae , impossibile est, quod cognoscat aliquid nisi per se, vel per sapientiam increatam.

13. Item, quanto aliquis intellectus immediatius accedit ad fontem sapientiae, tanto sapientior est: sed anima Christi est sapientissima: ergo immediatissima accedit ad, sapientiam increatam: ergo omni alia sapientia circumscripta, est sapiens illa aeterna sapientia.

14. Item, anima Christi sic est unita aeternae maiestati, quod eodem honore est honoranda, quo honoratur aeterna maiestas ; ergo pari ratione sic est unita aeternae luci, quod eadem sapientia sapit I qua lux sempiterna: sed haec est sapientia increata tantum: ergo anima Christi est sapiens tantum sapientia increata.

15. Item, ubi est plenitudo sapientiae, superfluum est ponere quod est ex parte; sed in Christo est plenitudo sapientiae, quia in ipso complacuit omnem plenitudinem inJiabitare, ad Colossenses primo : ergo si omnis sapientia creata est ex parte, superfluum est ponere in Christo vel eius anima sapientiam creatam.

16. Item, natura non facit per plura quod potest facere per pauciora , et hoc spectat ad laudem naturae creatae: ergo si quidquid laudis attribuitur naturae creatae potest attribui naturae increatae cum sapientia increata sit per se sufficientissima, quia ex omni parte completa et plena; ergo videtur, quod sapientia creata in Christo sit superflua. Sed nihil tale ponendum est in Christo: ergo etc.

17. Item, quandocumque lumina materialia concurrunt ad idem medium, ita quod unum excedit reliquum, unum offuscat aliud, non propter repugnantiam , sed propter superexcellentiam: ergo si multo plus superexcellit sapientia increata creatam, quam aliquod lumen materiale excedat reliquum quantumcumque modicum, sapientia increata offuscabil aliam. Sed non est ponere in Christo aliquam sapientiam offuscatam: ergo etc.

18. Item, plus distat cognitio creata ab increata, quam opinio a scientia, vel fides a. visione aperta: sed in eodem non potest simul esse opinio et scientia, nec fides et visio aperta : ergo nec sapientiai creata cum increata.

Sed contra: 1. Iesus proficiebat sapientia et aetate et gratia apud Deum et homines ; sed hoc non poterat esse per sapientiam increatam: ergo praeter illam habebat sapientiam creatam.

2. Item, Damascenus dicit, quod in Christo propter duas naturas necesse est ponere, in eo duas fuisse voluntates: ergo pari ratione et duas cognitiones, ergo et duas scientias, ergo et duas sapientias.

3. Item, nullus est bonus nisi bonitate informante, ergo nullus est sapiens nisi sapientia informante ; sed sapientia increata nullius creaturae potest esse informativa, sed tantum exemplativa: ergo si anima Christi est sapiens aliqua sapientia informante ipsam: necesse est, quod praeter sapientiam increatam habeat etiam creatam informantem ipsam.

4. Item, sapientia accidit sapienti creato, qui non est sapiens se ipso ; sed sapientia increata, cum sit Deus, nulli potest accidere.: ergo necesse est, quod praeter illam sapientiam ponatur in anima Christi sapientia aliqua creata, cum ei non sit essentialis, sed accidat sapientia.

5. Item, est perfectio esse et bene esse: sed Deus nullius creaturae est forma perfectiva quantum ad esse: ergo nec quantum ad bene esse. Sed sapientia est forma perfectiva ipsius animae Christi sapientis quantum ad bene esse: ergo hujusmodi sapientia non potest esse sapientia increata : ergo etc.

6. Item, anima Christi non est sapiens per essentiam, cum sit sapiens per aliud a se: ergo si est sapiens, est sapiens per participationem ; sed non capit partem aeternae sapientiae secundum essentiam, cum sit simplex: ergo necesse est, quod capiat secundum influentiam. Sed talis influentia est creata: ergo necesse est, quod anima Christi sit sapiens per sapientiam creatam.

7. Item, anima Christi est de natura aliarum animarum: sed nulla anima plene attingit ad fontem sapientiae aeternae, nisi sit deiformis: sed deiformis non potest esse nisi per aliquid sibi datum, quod eam informet et conformet Deo: tale autem est gratia et sapientia creata: ergo necesse est, quod anima Christi sit sapiens per sapientiam creatam.

8. Item, Deus, cum sit lux et sapientia, diversimode cognoscitur a diversis, et ab anima Christi excellentius quam ab aliis: aut ergo hoc est ratione ipsius Dei cogniti, aut ratione potentiae cognoscentis, aut ratione alicuius disponentis . Non ratione ipsius Dei, cum ipse in se nullam habeat varietatem: nec ratione potentiae cognoscentis solum, quia tunc qui meliora haberent naturalia sapientiores et meliores essent: quod est falsum: ergo hoc erit ratione alicuius habitus intermedii disponentis. Sed talis habitus non est nisi sapientia creata: ergo etc.

9. Item, sapientia Dei increata per sui essentiam est omnibus intellectibus praesentissima: ergo si sola sui praesentia faceret sapientes, quilibet intellectus esset sapiens: quod si manifeste falsum est, ergo ultra praesentiam ipsius necessario requiritur ipsius influentia. Ergo si anima Christi est sapiens, patet etc.

10. Item, Verbum Dei, quod est sapientia, est unitum oculo, et tamen oculus non est sapiens: ergo ad hoc, quod anima sit sapiens, non sufficit ei unio in hypostasi: ergo necesse est, quod uniatur sicut cognoscens cognoscibili. Omnis autem talis unio est per assimilationem ; sed omnis assimilatio est secundum aliquam qualitatem: ergo necesse est, quod ipsi animae detur qualitas spiritualis creata, per quam sit ad cognoscendum idonea. Hanc autem vocamus sapientiam creatam: ergo etc.