QUAESTIO III. Utrum Deus res cognoscat per similitudines realiter differentes.

Supposito, quod Deus cognoscat res per simili tudines exemplares, quaeritur, utrum per similitudines realiter differentes. Et quod sic, videtur:

1. Auctoritate. Augustinus, Octoginta trium Quaestionum, quaestione de ideis : " Si dici recte aut credi non potest, Deum condidisse omnia irrationabiliter; restat, ut omnia sint ratione condita, nec eadem ratione homo, qua equus: hoc enim absurdam est existimare: singula igitur propriis sunt creata rationibus ".

2. Item, ibidem : "Ideae sunt formae incommutabiles, quae divina intelligentia continentur": sed omnis forma res: ergo si plures sunt formae, plures sunt res. Si ergo ideae sunt plures, necesse est, eas realiter esse differentes.

3. Item, Dionysius, de Divinis Nominibus, capitulo quinto : " Exemplaria in Deo esse dicimus existentium rationes substantificas et singulariter praeexistentes, quas theologia praedefinitiones vocat "; sed diversarum rerum diversae sunt rationes substantificae: ergo cum res creatae realiter sint diversae, necesse est, rationes illas substantificas esse realiter distinctas.

4. Item, Philosophus, septimo Metaphysicae : " Omne agens per exemplar in fine operationis est forma rei actae"; sed Deus est agens ad exemplar: ergo si formae completivae rerum factarum habent differentiam realem, necesse est, rationes illas exemplares habere diversitatem realem.

5. Item, hoc ipsum videtur ratione. Deus est agens a proposito ;Sed agens a proposito non producit res, nisi habeat eas penes se: ergo si producit rerum diversitatem, necesse est, quod penes se habeat ipsas sub ratione diversitatis: Sed non habet eas nisi per earum rationes: ergo necesse est, rerum rationes realiter diversificari.

G. Item, quidquid res habent accipiunt a Deo: ergo cum habeant diversitatem ad invicem, recipiunt illam ab illa nobilissima arte: ergo si illam inde accipiunt, necesse est, illam ibi reperiri. Sed non est ibi nisi in rationibus exemplaribus: ergo necesse est, illas realiter distingui.

7. Item, oppositorum effectuum oppositae sunt causae proximae et immediate et uniformiter agentes ; sed rationes exemplares rerum sunt causae proximae et immediate et uniformiter agentes: ergo cum sint causae rerum non tantum diversarum, verum etiam oppositarum: necesse est, quod non tantum distinguantur realiter, verum etiam ad invicem opponantur.

8. Item, "numerus, ut dicit Boethius , fuit maximum in animo Conditoris exemplar"; et Augustinus in secundo de Libero Arbitrio dicit, quod idem est numerus et sapientia: et constans est, quod non reperitur in Deo numerus exemplaris nisi quantum ad rationes exemplares. Si ergo numerus veram ponit pluralitatem, et in illis rationibus vere et proprie ponitur ratio numeri: vere ergo et proprie ponitur diversitas realis.

9. Item, ad perfectionem cognitionis facit distincte cognoscere: ergo perfectissima cognitio distinctissime cognoscit: sed Deus non cognoscit res nisi eo modo, quo eas penes se habet: ergo necesse est, quod eas penes se habeat distinctissime. Sed non habet eas nisi per rationes suas: ergo necesse est, eas esse distinctissimas: ergo non tantum est ibi distinctio secundum rationem, verum etiam secundum rem.

10. Item, Deus non aliter cognoscit res intra se et extra se, immo uniformiter: sed extra cognoscit eas sub reali distinctione: ergo et intra. Sed eo modo cognoscit, quo habet: ergo penes se habet eas ut realiter distinctas.

11. Item, simile simili cognoscitur: haec est per se vera, cum dicat Augustinus nono de Trinitate : "Omnis secundum speciem notitia similis est ei rei, quae cognoscituri): ergo ab oppositis, dissimile dissimili cognoscitur: sed dissimilia sunt cognita realiter : ergo et rationes cognoscendi sunt realiter lissimiles, ergo et realiter differentes.

12. Item, quod est simile uni oppositorum in quantum tale est dissimile eius opposito: ergo si idea albi est similis albo, est dissimilis nigro, pari ratione et idea nigri dissimilis est albo: ergo necesse est, ideas albi et nigri esse dissimiles a se invicem: ergo et realiter differentes.

13. Item, idea est similitudo: aut ergo secundum totum, aut secundum partem. Si secundum partem: ergo nunquam per eam totaliter res cognoscitur. Si secundum totum: sed quaecumque sunt similia secundum totum alicui uni, secundum totum in nullo sunt dissimilia: ergo si una esset similitudo creaturarum secundum rem, impossibile esset, eas realiter esse differentes. Sed constat, quod realiter differunt: ergo necesse est, quod eis correspondeat realis differentia similitudinum exemplarium.

14. Item, ratio exemplaris est similitudo rei cognitae; aut ergo similitudo communis, aut propria. Si communis: ergo per eam non cognoscuntur proprietates rerum: si propria: sed similitudines propriae multiplicantur secundum pluralitatem rerum: si igitur res creatae sunt realiter diversae, necesse est, et earum similitudines realiter differre ad invicem.

15. Item, appelletur A ratio, qua factus est homo: B ratio, qua factus est asinus: constans est, quod A non est B: si ergo illa quorum unum de altero non praedicatur in divinis differunt realiter, et non solum secundum rationem; videtur, quod illa sint realiter diversa. Minor manifesta est, quia licet bonitas, sapientia et potentia sint differentia ratione, nihilominus tamen praedicantur de se invicem.

16. Item, A non est similitudo asini, nec B similitudo hominis: ergo A aliquo modo plus accedit ad hominem quam ad asinum: sed hoc non esset, nisi aliquo mulo plus conveniret cum homine A quam B; hoc autem esse non posset, nisi aliquo modo haberet differentiam realem: ergo etc.

17. Item, si rationes illae ideales plurificantur ratione, aut rationi respondet aliquid, aut nihil. Si nihil: ergo vana est: si aliquid: ergo necesse est aliquo modo, quod in illis rationibus sit differentia realis.

18. Item, rationes illae aut differunt ratione connotati, aut ratione sui. Si ratione connotati: ergo cum illud sit temporale, erit causa aeterni; si ratione sui; sed quae se ipsis distinguuntur, realiter differunt: ergo rationes illae realiter diversificantur.

19. Item, si differunt ratione connotati: ergo cum verbum magis connotet effectum quam ratio vel idea

quia, ut dicitur Octoginta tribus Quaestionibus , " Verbum dicit operativam potentiam "

videtur ergo, quod si hoc esset causa, plura in divinis dicerentur, esse verba: sed constat, quod hoc est falsum: ergo ad hoc, quod plures rationes dicantur, non sufficit differentia contalorum.

20. Item, res causatae sunt a rationibus et non e converso: ergo et pluralitas rationum est prior pluralitate ferum connotatarnm: ergo si plurificantur, hoc non facit differentia connotatorum; necesse est ergo, quod se ipsis realiter distinguantur.

21. Item, pluralitas personarum maior est quam pluralitas specierum vel rationum: sed divinae simplicitati non repugnat realis differentia personarum :

ergo nec pluralitas realis rationum idealium. Si ergo , Sancti dicunt, eas esse plures: videtur, quod fatendum sit, eas esse realiter differentes.

Sed contra: 1. Dionysius capitulo quinto de Divinis Nominibus, loquens de Deo dicit sic: "Omnia quidem in se praehabet secundum unam simplicitatis excellentiam, omnem duplicitatem renuens". Si ergo Deus praehabet in se res per rerum rationes: etillae refugiunt omnem duplicitatem: ergo nullam habent realem diversitatem.

2 Item, ibidem : " Multorum participantium unus sol causas in se ipso uniformiter praeaccipit; multo fortius in causa ipsius et omnium praeexistere existentium omnium exemplaria secundum supersubstantialem unionem est concedendum"; sed hoc non esset, si rationes illae essent realiter distinctae: ergo nullam habent realem diversitatem.

3. Item, Augustinus, sexto de Trinitate, decimo capitulo : "Filius est ars omnipotentis plena omnium rationum viventium, et omnia in ipso unum sed hoc non esset, si rationes illae essent realiter diversae: ergo necessario sunt realiter indistinctae. 1

4. I tem, hoc ipsum ostendit Dionysius, de Divinis Nominibus, quinto capitulo , tali ratione: omnes lineae originaliter sunt in puncto, et omnes numeri in unitate: et tamen ex hoc non ponitur in puncto et in unitate realis diversitas in creatura: ergo nec in causa suprema.

5. Item, non est status nisi in uno: sed in quolibet genere causae necesse est ponere statum : ergo si Deus est causa exemplaris, in qua est status omnium causarum formalium: necesse est ergo, quod habeat omnimodam unitatem secundum rem.

6. Item, quod est perfectius Deo est attribuendum: sed perfectius est uno cognoscere plura, quam pluribus plura: ergo etc.

7. Item, divina cognitio est infinita, ergo nullo modo est arctata nec limitata: ergo nec ratio cognoscendi in Deo aliquo modo limitatur: sed si ad plures res cognoscendas requirerentur plures rationes realiter differentes, tunc esset aliquo modo limitata et arctata : ergo si hoc est impossibile ponere, impossibile est, quod rationes illae sint realiter diversae.

8. Item, ratio cognoscendi in divinis nominat quid essentiale, quia commune tribus personis: sed quae essentialia sunt in divinis, nullo modo plurificantur secundum rem, quia, si realiter plurificarentur, essent in divinis plures essentiae; sed hoc est impossibile: ergo impossibile est, rationes illas realiter differre.

9. Item, quaecumque distinguuntur realiter aut distinguuntur origine, aut qualitate, sicut dicit Richardus ; sed rationes, illae non possunt distingui qualitate, quia talis distinctio non cadit in divinis; nec origine, quia una non manat ab alia: ergo impossibile est, eas esse realiter diversas.

10. Item, rationes illae aeternae sunt rerum productivae; aut ergo producentes tantum, aut producentes et productae. Si producentes et productae: ergo cum producens et productum distinguantur realiter, rationes illae realiter a Deo distinguerentur, cum non sit dare aliquid aliud, a quo producantur: ergo non essent ipse Deus, nec Deus se ipso cognosceret res: quod est impossibile. Si sunt producentes tantum: ergo tenent rationem principii solius: sed principium tale est principium primum, et principium primum non est nisi unice unum: ergo impossibile est, quod rationes illae realiter distinguantur.

11. Item, ratio exemplaris nominat illud, per quod res cognoscitur: sed illud quo res cognoscitur non est nisi forma: ergo si Deus cognosceret res per rationes exemplares realiter differentes, necesse esset, ipsum divinum esse esse multiforme. Sed hoc est omnino impossibile: ergo et primum.

12. Item, si realiter distinguuntur: cum sint res, quibus est fruendum, et res, quibus est fruendum, faciunt nos beatos ; nullus esset beatus, nisi cognosceret omnes rationes exemplares, sicut nullus est beatus, cui deest notitia alicuius trium personarum. Sed hoc est falsum et absurdum: ergo et primum.

13. Item, ratio idealis in Deo non dicit quid inhaerens, sed magis per se stans, quemadmodum et Verbum: ergo si plures essent rationes realiter differentes: quot sunt ibi rationes, tot essent substantiae per se stantes: ergo tot essent divinae personae, vel essentiae, quot sunt ideae. Sed hoc est falsum et contra fidem: ergo erroneum est dicere, eas realiter differre.

14. Item, si realiter differunt, aut sicut res absolutae, aut sicut respectus: sed non sicut respectus, quia nullus respectus censetur nomine eius, ad quod refertur, maxime in relatione superpositionis ; sed ratio hominis dicitur ipse homo: in Deo ergo ratio idealis non est imposita a respectu reali. Si igitur plurificantur realiter, plurificantur sicut formae absolutae: ergo si hoc est impossibile, impossibile est, rationes illas realiter differre.

15. Item, si distinguuntur realiter sicut diversi respectus reales: cum in respectu reali relativa sint simul natura , simul natura essent idea et ideatum, ergo Creator et creatura: sed hoc est omnino absurdum: ergo impossibile est, quod rationes illae diversificentur sicut diversi respectus reales: nec sicut diversae res absolutae: hoc constat: ergo nullam habent realem diversitatem.

16. Item, omnis realis diversitas aut facit aliud et aliud, aut alium et alium, aut alterum et alterum ; sed nullo istorum modorum est ponere circa illas aeternas rationes, quia nec est ibi essentialis diversitas nec personalis nec accidentalis: ergo nullo modo est distinctio vel differentia realis.