ARTICULUS III.

Utrum pauperes validi, et maxime regulares, ad. opera manualia universaliter sint astrich.

Tertio ad maiorem evidentiam eorum quae de mendicitate dicta sunt, quaeritur , utrum pauperes validi, et maxime regulares, ad opera manualia universaliter sint astricti? Et quod sic, ostenditur triplici via, tam ratione obligationis naturae quam religionis christianas quam etiam professionis monasticae . Primo ex vinculo legis naturae ostenditur.

1. Genesis secundo : Posuit Deus hominem in paradiso, ut operaretur: item, tertio eiusdem dictum est homini peccanti: In sudore vultus tui vesceris pane tuo etc. Ergo praeceptum de laborando respicit hominem secundum naturam institutam et secundum naturam lapsam, ergo secundum omnia tempora; sed maxime respicit hominem, qui potest per se ipsum et non potest supplere per alium ; talis autem est pauper validus: ergo talis tenetur ad manualiter laborandum.

2. Item, in Zachariae decimo tertio dicitur: Homo agricola ego sum, quia Adam exemplum meum ab adolescentia mea; Glossa : " Ut comedam panem meum in sudore vultus, dum ille se ostenderet natum ad hoc, ut in sudore vultus comederet panem "; sed hoc maxime convenit ei qui indiget pane et potest laborem et sudorem ferre; et talis est validus pauper: ergo tenetur corporaliter laborare.

3. Item, ad ea, sine quibus non potest natura sustineri nec salvari , sumus natucaliter obligati; sed sine labore corporali sive manuali non potest genus humanum in esse conservari: ergo ad hoc necessario aliqui obligantur. Sed non nisi illi qui sunt idonei: sed tales sunt pauperes validi, quia indigent et possunt: ergo tales praecipue obligantur.

4. Item, sicut os datum est homini ad manducandum , ita et manus ad operandum; sed qui neglexerit comedere, cum indiget, si possit, facit contra dictamen iuris naturalis: ergo pari ratione, qui neglexerit operari manualiter, si indiget et valet. Sed talis est pauper validus: ergo etc.

Item, hoc ipsum ostenditur ratione religionis christianae.

5. Primo per apostolicum praeceptum, ad Ephesios quarto : Qui furabatur iam non furetur, magis autem laboret operando manibus suis etc. - Si dicas, hoc esse consilium: contra: primae ad Thessalonicenses quarto: Operemini manibus vestris, sicut praecepimus vobis, et ut honeste ambuletis ad eos qui foris sunt, et nullius aliquid desideretis: Glossa: "Nedum rogetis, vel tollatis". Sed hoc maxime respicit pauperes: ergo etc.

6. Item, hoc ipsum videtur per apostolicum exemplum, secundae ad Thessalonicenses tertio : Ipsi scitis, quemadmodum oporteat imitari nos, quia non inquieti fuimus inter vos neque gratis panem manducavimus, sed in labore et fatigatione etc.; Glossa: "Apostolus forma erat his qui tenues erant in substantia in plebe, ut discerent libertatem suam non amittere. Qui enim ad alienam mensam frequenter convenit, otio deditus, aduletur necesse est pascenti se, cum religio nostra ad Ubertatem hominem vocet": ergo hoc est contra religionem christianam.

7. Item, hoc ipsum videtur per apostolicum edictum, secundae ad Thessalonicenses tertio : Cum essemus apud vos, hac denuntiabamus vobis, quoniam, si quis non vult operari, non manducet: sed constat, quod non loquitur nisi de his qui indigent refectione: ergo etc.

Si dicas, quod non intelligitur de labore corporali: contra hoc est quod ibidem dicit Glossa: "Dicunt quidam, de operibus spiritualibus hoc Apostolum praecepisse; sed superflue conantur et sibi et ceteris caliginem obducere, ut quod utiliter caritas monet non solum facere nolint, sed nec intelligere".

8. Item, hoc idem videtur per apostolicum iudicium, secundae ad Thessalonicenses tertio : Si quis non obedierit verbo, hunc notate et non commisceamini cum illo: sed ille qui habet opportunitatem et facultatem implendi mandatum, dicitur inobediens, si non implet; sed pauper validus est hujusmodi: ergo si operari non voluerit, est inobediens praeceptis apostolicis, ergo per iudicium Apostoli tanquam excommunicatus debet evitari. - Sed forte dices, quod haec verba Apostoli et praemissa intelliguntur dici ad curiosos, vagos et otiosos, non ad Christi servos spiritualibus occupatos: contra: super illud : Qui non laborat non manducet: Glossa: " Vult Apostolus, servos Dei corporaliter operari, ut habeant unde vivant, ut non compellantur egestate necessaria petere "; sed servi Dei dicuntur viri boni et iusti, et talibus praecipit operari, ut non compellantur mendicare: ergo pauperes validi etc.

9. Item, Augustinus in libro de Opere monachorum : (Audiant quibus hoc praecipit Apostolus, scilicet operari manibus, id est, qui non habent hanc potestatem, quam ille habebat, ut tantummodo spiritualiter operantes manducent panem a corporali labore gratuitum. Et quemadmodum dicit: Praecipimus et obsecramus, ut cum silentio operantes panem suum manducent: non disputent contra manifestissima verba Apostoli, quia et hoc pertinet ad silentium, cum quo debent operantes manducare panem suum ".

10. Item, idem paulo post : "Quid agunt qui corporaliter operari nolunt? Cui rei vacent, scire desidero. Orationibus, inquiunt, et psalmis et lectionibus et verbo Dei. Sancta plane vita et Christi suavitate laudabilis: sed si ab his avocandi non sumus, nec manducandum est, neque escae praeparandae sunt, ut possint apponi et assumi. Si autem ad ista vacari servos Dei certis intervallis temporum ipsius infirmitatis necessitas cogit, cur non et praeceptis apostolicis observandis aliquas partes temporis deputemus? Citius enim exauditur una obedientis oratio quam decem millia contemptoris". Et consequenter ostendit, quod haec spiritualia opera non excusent, nec lectio nec psalmodia nec oratio nec exhortatio.

11. Item, idem ex concilio Carthaginiensi : " Clericus victum et vestitum artificio vel agricultura absque officii sui detrimento dumtaxat praeparet". - Si dicas, quod intelligatur de idiotis: contra hoc statim sequitur: "Clericus quilibet verbo Dei eruditus artificio victum quaerat". - Si dicas, quod non intelligitur de omnibus: contra hoc sequitur: "Omnes clerici, qui ad operandum validi sunt, et artificia et litteras discant". - Ex his ergo Patrum sententiis manifeste colligi videtur, quod praecepta apostolica ad omnes pauperes validos se extendant, sive clericos sive laicos, sive otiosos sive spiritualibus occupationibus intentos: ergo potissime ad pauperes religiosos.

Hoc ipsum ostenditur ratione professionis monasticas.

12. Primo per beatum Augustinum, qui per totum librum de Opere monachorum intendit tanquam finali conclusione et principali ostendere, quod monachi astricti sunt ad opera manualia sive corporalia.

13. Item, Glossa super illud Lucae duodecimo : Vendite quae possidetis, et date eleemosynam etc.; " ut, omnibus semel pro Deo spretis, postea labore manuum operemini unde vivatis, vel eleemosynam faciatis "; sed omnes regulares ex voto tenentur ad consilium paupertatis: ergo secundum Glossam labor manualis debet sequi abrenuntiationem: ergo omnes tenentur ad corporalem operationem.

14. Item, Hieronymus ad Rusticum et habetur de Consecratione, distinctione ultima : Semper aliquid boni facito, ut te diabolus inveniat occupatum. Si Apostoli, habentes potestatem de Evangelio vivere, laborabant manibus suis, ne quemquam aggravarenl; cur tu in usus tuos successuras res non praeparas? Vel fiscellam texe iunco, vel canistrum lentis plecte viminibus". Et post: "Scribantur libri, ut et manus operentur cibos, et anima saturetur lectione".

13. Item, beatus Benedictus in regula sua : "Tunc veri monachi sunt, si de opere manuum suarum vivant, sicut patres nostri Apostoli": ergo si hoc facit nos imitatores Apostolorum, et omnes religiosi debent esse tales: ergo et operari manualiter, cum opera supererogationis non diminuant, sed implere debeant opera praeceptorum.

16. Item, beatus Franciscus in regula sua : " Fratres, inquit, quibus dedit Dominus gratiam laborandi, laborent fidenter et devote ". Et quod de labore corporali intelligat, patet per hoc quod sequitur : " De mercede vero laboris pro se et suis fratribus corporis necessaria recipiant praeter denarios.

Contra, quod non omnes pauperes validi ad opera manualia sint astricti, videtur tum ratione contemplationis, tum ratione praedicationis, tnm ratione spiritualis occupationis. Primo ratione contemplationis ostenditur :

1. Per illud Lucae decimo : Martha, sollicita es etc., usque elegit: melius ergo faciebat Maria intendens contemplationi, quam Martha corporali occupationi: sed non melius ageret, si omitteret illud,ad quod tenebatur: ergo intendens contemplationi absolvitur ab opere corporali.

2. Item, Lucae duodecimo : Respicite volatilia, caeli; Glossa: "Sancti merito avibus comparantur, qui, nihil in hoc mundo habentes nec laborantes, sola contemplatione aeterna quaerunt, iam similes Angelis ". Sed si nihil habentes tenerentur laborare universaliter, iam tales essent transgressores: ergo si hoc est falsum, non omnes pauperes validi astringuntur.

3. Item, super illud Genesis vigesimo tertio : Confirmatus est ager; Glossa: "Contemplativa vita a cunctis actionibus funditus dividit"; sed non dividit ab actionibus spiritualibus: ergo a corporalibus. Nec dividit contra legem Dei: ergo contemplantes non sunt astricti ad hoc.

Item, labor manualis non est actus respiciens universaliter omnia membra Christi, alioquin nullus sine eo posset salvari; respicit ergo officium alicuius membri; sed membrum habens officium dignius non tenetur ad officium membri indignioris: ergo si digniora sunt membra, quae habent gratiam contemplandi, non astringuntur ad officium vel exercitium actionis vel operationis, maxime cum necessitas non compellit defectus inferioris membri supplere.

Item, quod non omnes astringatur, ostenditur ratione praedicationis.

5. Lucae decimo : Misit eos binos etc.; Glossa Ambrosii: " Tanta debet esse praedicatori fiducia, ut sibi necessaria non defectura certissime sciat, ne, dum sibi providet terrena, minus aliis provideat aeterna". Ergo stadium praedicationis et doctrinae non debet intermitti propter opus corporale, cum homo non perfecte sufficit ad utrumque.

6. Item, super illud Lucae nono : Dimitte mortuos; Glossa: "Docet Dominus, minora bona pro utilitate majorum esse praetermittenda ; maius enim est animas mortuorum praedicando suscitare quam corpus mortuum in terra condere". Si ergo mortuos sepelire, et maxime patrem, est opus maximae pietatis naturalis et corporalis: et hoc docet Dominus intermitti, et ad hoc non tenentur intendentes praedicationi : ergo tales non sunt astricti ad opera manualia, quantumcunque sint egeni.

7. Item, super illud Lucae decimo : Dignus est operarius mercede sua: Glossa: "Duae mercedes praedicatori debentur: una in via, quae in labore sustentat: altera in patria, quae in resurrectione remunerat "; sed quod debetur alicui, non tenetur illud labore corporali acquirere: ergo praedicator pauper non tenetur propter sustentationem corporis manualiter operari.

8. Item, super illud primae ad Corinthios nono : Quis militat etc: Glossa: "Sicut Dominus constituit, ex Evangelio viventes panem gratuitum manducabant ab eis sumtum, quibus gratuitam gratiam praedicabant"; sed panis gratuitus dicitur, quia non erat acquisitus per laborem corporalem: ergo praedicationis opus exercentes non tenentur ad laborem corporalem.

9. Item, Augustinus, in libro de Opere monachorum : " Si evangelistae sunt, si ministri altaris, si dispensatores Sacramentorum, plane sibi hanc vindicant potestatem", vivendi scilicet sine opere corporali, quia de hoc loquitur: ergo hujusmodi non astringuntur.

10. Item, Hieronymus adversus Vigilantium : "Haec in Iudaea usque hodie perseverat consuetudo non solum apud nos, verum etiam apud Hebraeos, ut qui in lege Domini meditantur die ac nocte synagogarum et totius orbis pascantur ministeriis"; sed consuetudo esset vituperabilis, si tales essent astricti ad vivendum de laboribus propriis: ergo qui divinis, utpote doctrinae praedicationis et lectioni, vacant non sunt hujusmodi operibus alligati.

Item, quod non omnes astringatur, ostenditur ratione spiritualis occupationis.

11. Primae ad Corinthios nono : Nescitis, quod qui in sacrario operantur, quae de sacrario sunt edunt: et qui altario seruiunt cum altario participanti Glossa: "Naturalis ratio dictat, ut quis vivat inde, ubi laborat". Si ergo fidelis, qui intentus est spiritualibus occupationibus, dignus est sustentari, nec talis est otiosus: ergo nec ratione otii vitandi nec etiam victus acquirendi tenetur manualiter operari.

12. Item, Anselmus de Similitudinibus : "Tres quippe sunt hominum ordines, orantes, agricultores et defensores, quos ad diversa officia Deus in hoc mundo disposuit: monachos, ut pro aliis orent et lacte praedicationis imbuant; agricultores, ut de suo labore et ipsi et alii vivant: milites, ut orantes et agricultores defendant"; sed milites digni sunt sustentari, quando suum officium exercent absque labore corporali: ergo pari ratione et monachi digni sunt.

13. Item, Augustinus in libro de Opere monachorum : "Si habebant aliquid in saeculo, quo facile supportarent hanc vitam, quod conversi ad Deum dispertiti sunt, credenda est corum infirmitas et ferenda ": ergo qui disperserunt bona sua pauperibus merentur in Ecclesia sustentari, si disperserunt semel temporalia, absque labore corporali: ergo multo fortius meretur, si dispersit ipse spiritualia orando, consulendo et exempla bona aliis conferendo.

14. Item, si spiritualis occupatio non excusat a labore corporali, ergo multo minus nec scientialis: ergo omnes validi pauperes, qui student in qualibet scientia, sunt in malo statu, quia non vivunt de labore manuum suarum: sed hoc est valde absurdum: ergo et primum.

15. Item, Christus Legem perfectissime implevit, quia decebat eum implere omnem iustitiam ; sed Christus pauperrimus fuit et validus: ergo si tales universaliter operari tenentur, Christus non perfecte Legem implevit nec dedit exemplum perfectum. Sed hoc est inconveniens: ergo et primum.

16. Item, beatus Benedictus, quando fuit in spelunca, erat pauper et validus, et tamen non vivebat de labore manuum suarum, sed de hoc quod sibi Romanus apportabat, ut dicitur secundo Dialogorum : ergo vel erat in malo statu, quod absurdum est, vel non tenebatur ad laborandum vel operandum.

17. Item, aut pauperes validi possunt vivere de eleemosynis absque manuali labore , aut non. Si sic, habeo propositum, quod non tenentur. Si non possunt: ergo cum omnia bona ecclesiarum et monasteriorum non sint nisi eleemosynae pauperum, ut Sancti dicunt et manifestum est, ergo omnes, quotquot validi et clerici et monachi, qui vivunt de hujusmodi bonis sine labore manuali, sunt in statu perditionis. Si ergo hoc est absurdissimum, patet, quod et illud, ex quo sequitur. - Si dicas, quod de grossis et magnis eleemosynis licet, sed de parvis non licet: hoc non solum absurdum est, verum etiam adeo ridiculosum, ut manifeste qui sic dicit colet culicem et glutiat camelum . Restat ergo, quod ad hujusmodi opera manualia non omnes validi pauperes sunt astricti.