ARTICULUS II.

Utrum simul stent trinitas et aeternitas.

Deinde quaeritur, utrum simul stent trinitas et aeternitas. Et quod sint incompossibiles, videtur sic.

1. Ubicumque est aeternitas, est omnimoda simultas ; ubi autem omnimoda simultas, ibi nullus ordo ; ubi nullus ordo, nulla est emanatio; ubi non est emanatio, non potest esse personalis plurificatio: ergo a primo, si in divino esse est summa et vera aeternitas, impossibile est, quod sit vera trinitas sive personarum pluralitas.

2. Item, " causa est curas esse sequitur aliud ", scilicet effectus: sed constat, quod effectus sequitur causam, non ratione diversitatis, quia haec possunt esse simul: ergo ratione productionis. Ubi ergo est productio, ibi est antecessio et consecutio: sed ubi haec sunt, non est vera aeternitas: ergo etc.

3. Item, si tres personae sunt in Trinitate, aut sunt aeque primae, aut non sunt aeque primae. Si aeque primae: ergo non est una ab alia, ac per hoc non possunt esse in eadem natura. Si vero non sunt aeque primae: ergo nec simpliciter et aequaliter coaeternae: ergo idem quod prius.

4. Item, omnis corruptio necessario ponit terminum finalem , ergo omnis productio vel emanatio initialem; sed non potest esse trinitas sine emanatione sive productione: ergo nec sine alicuius inchoatione. Sed hoc non potest stare cum aeternitate: ergo etc.

3. Item, aeternitas est duratio interminabilis : ergo si in divinis est trinitas aeterna, ergo et interminabilis personarum productio sive emanatio; sed productio sive emanatio interminata nunquam est perfecta, quia nunquam est in productum esse: aut ergo trinitas non est perfecta, aut non est aeterna.

6. Item, in Deo idem est omnino esse et durare, ergo idem est habere principium essendi et durandi: sed non potest esse vera trinitas, quin aliqua persona habeat ibi principium existendi per productionem: ergo non potest esse, quin habeat principium durandi. Sed hoc non compatitur aeternitatem : ergo etc.

7. Item, non est maioris virtutis nec actualitatis persona quam essentia: sed divina essentia non potest producere aliam essentiam sibi coaeternam: ergo nec persona personam; aut ergo in divina essentia non est personarum trinitas, aut non est ibi summa aeternitas.

8. Item, omne ens aut est creatum, aut increatum ; similiter omne ens aut est a se, aut ab alio: sed omne creatum est ens ab alio: ergo omne increatum est ens a se ipso. Sed omne aeternum est increatum: ergo omne aeternum est a se ipso, nihil igitur aeternum, quod sit ab alio. Sed non potest esse trinitas, quin aliqua persona ab aliqua procedat: ergo ubi est trinitas, non est aeternitas.

9. Item, quotiescumque aliqua virtus, sive finita sive infinita, secundum omnem potentiae suae totalitatem exserit se in aliquem actum, impossibile est, quod simul et semel exserat se in alium; sed virtus paterna in generando omnino exserit totius suae virtutis immensitatem, cum tantus sit Filius, quantus est Pater: ergo simul et semel non potest aliam personam producere. Si ergo tertiam producit, hoc erit vel ante vel post: sed hoc non est in omnimoda aeternitate: aut igitur in divinis non est trinitas, aut non est vera aeternitas.

10. Item, ubicumque est productio, ibi est acceptio ab alio; sed nihil accipit quod iam habet: ergo si Filius producitur a Patre, accipit esse a Patre: ergo illud esse prius non habebat. Sed quod accipit esse prius non habitum accipit durandi initium: et nihil tale est aeternum: ergo non stat amul aeternitas cum productione, ergo nec cum trinitate.

11 Item, aeternitas dicit praesens; unde aeternum est semper praesens secundum suam propriam rationem; sed emanationes in divinis, et maxime generatio proprie insinuatur per praeteritum quam per praesens, quia melius dicitur semper genitus, semper natus, quam dicatur generari et nasci : ergo videtur, quod haec duo simul stare non possint. Si igitur non potest esse trinitas sine vera productione, non ergo simul stare cum aeternitate.

Sed contra hoc sunt auctoritates innumerabiles tam in veteri quam in nova lege ; sed ratione ostenditur.

1. " Relativa enim sunt simul natura "; Pater et Filius sunt vere relativa, et Spirator et Spiritus: ergo simul natura: si ergo aliqua personarum est aeterna; cum aliae sint simul natura, necesse est, omnes esse aeternas. Et quod hoc sequatur, manifestum est, quia in Deo relatio non potest esse accidens nec aliunde adveniens propter summam simplicitatem: necesse est ergo, quod habeant omnimodam simultatem.

2. Item, mens paterna simul fuit et intellexit, quia suum esse est suum intelligere nec praecedit natura nec duratione aliqua; sed in mente intelligere est verbum ex se sumere: ergo simul fuit et Verbum genuit. Verbum autem non potest esse nisi placitum et amatum , ergo et amanti connexum: ergo si divinum intelligere simul stat cum aeternitate, igitur et aeternitas cum trinitate.

3. Item, ad nobilitatem virtutis spectat cito producere: unde quaedam producunt in tempore imperceptibili , quaedam subito, quaedam simul duratione, licet posterius natura: et haec omnia est reperire in creatura: si ergo divina virtus est potentissima, omnino superexcedens virtutem creatam: ergo sic potens producere et producet, quod productus simul sit natura cum producente.

4. Item, Pater potest Filio communicare deitatem et omnipotentiam, alioquin non esset Filius: sed deitas est ipsa aeternitas, nec potest esse Deus, nisi sit aeternus: ergo prima persona potest aliis aeternitatem communicare: ergo trinitas et aeternitas simul possunt stare.

5. Item, potentior est lux increata ad producendum suum splendorem quam lux creata; sed lux creata nunquam est sine splendore, ergo nec lux increata: ergo si splendor est persona producta, patet etc.

6. Item, trinitas simul stat cum immensitate, et immensitas necessario ponit aeternitatem : ergo a primo, vera et perfecta trinitas simul est, ubi est vera et perfecta aeternitas: ergo non habent aliquam repugnantiam.

7. Item, trinitas simul stat cum summa aequalitate ; sed aequalitas est non tantum secundum virtutem, sed etiam secundum durationem, in qua nihil aequari potest aeterno, nisi sit illi coaeternum: si ergo stat cum summa aequalitate, ergo et cum aeternitate.

8. Item, ubicumque idem est potentia et actus, si potentia potest esse aeterna, et actus, maxime cum nihil connotetur extrinsecum nec creatum: sed in persona Patris idem est posse generare et generare: similiter verum est de potentia spirandi: si ergo necessarium est, Patrem aeternaliter potuisse generare, ergo necessario ponitur aeternaliter genuisse .

9. Item, ubi idem prorsus est esse et referri, necessarium est illis eadem mensura mensurari: sed idem prorsus est in Patre esse et referri ad Filium, et e converso, quia nulla est ibi compositio : si igitur esse est aeternum, ergo et respectus mutuus personarum.

10. Item, in imagine creata simul sunt essentia et potentia, et quaelibet trium potentiarum est alteri coaeva, sicut manifeste patet in anima: ergo cum maior sit convenientia inter divinas personas, multo fortius una erit alteri coaeterna

sicut enim se habet perpetuitas ad imaginem, sic aeternitas ad trinitatem creatricem; unde " ex perpetuitate rerum manifeste ostenditur Conditor aeternus "

ergo ex perpetuitate imaginis infertur et ostenditur aeternitas trinitatis.