QUAESTIO VII

Utrum motus localis sit res distincta a mobili

Aristoteles hic text. 4. ellib.8. text. 53. Themist. Simplic. Alexaad. hic in cap. 1. Averroes comm. 4. D. Thom. lect. 4. et in 2. dist. 12. art. 1. ad 5. Aureol. apud Capr. in 2. dist. 1. quaest. 2. art. 2. et dist. 39. quaest. 1. art. 3. ad 1. Gapreol. ibid. Hispalen. ibid. notabit. 1. ; Argeutin. diti, 19. quaest. 1. Alb a Saxoaia 3. Physic. quaest. 4. et 5. Burlaeus ibid. text. 11. Ferrar. quaest. 2. Solas quaest. 1. et 2. Toletus quaest. 3. Pererius lib. 10. cap. 10. Conimbr. cap. 2. quaest. 3. art. 2. Fuente q. 1. diffi:. 3. art. 2. Ruvius tractat 1. de malu, quaest. 4. num. 29. Roccus quaest. 5

Arguitur quod sic, per Aristotelem 3. hujus, text. 70. tractatu de infinito, ubi dicit, quod diversimode invenitur infinitas in motu, et in magnitudine, quia licet in utroque attendatur infinitas partes semper posse accipere ultimum, tamen in motu semper partes prius acceptae, non possunt manere cum partibus posterius acceptis, sed tantum possunt in magnitudine, quod non esset, si motus esset magnitudo mobilis.

Secundo per Aristotelem 4. hujus, text. 99. ubi ponit, quod esse motus consistit in semper fieri aliud, et aliud ; igitur motus non est mobile.

Tertio; sequeretur quod Aristoteles 6. hujus,probans motum dividi ad divisionem magnitudinis, nihil probasset: consequens est falsum. Probatur consequentia : quia per te motus est magnitudo mobilis,et ideo non probasset aliud, nisi quod magnitudo mobilis, est divisibilis ad divisionem magnitudinis, modo hoc nihil fuisset probare, quia jam est manifestum.

Quarto,sequeretur quod motus moveretur, et ad motum esset motus,quod est impossibile: quia tunc rationes Aristotelis in quinto hujus, text. 1. 2. et 3. quibus probat ad motum non esse motum, non valerent : et patet consequentia, ex quo motus esset mobile.

Quinto, per Commentatorem 12. Metaph. comment. 41. ubi dicit, quod nullum corruptibile potest perpetuari nisi motus caeli. Tunc quaero, quid intelligit per motum caeli : non caelum, quia caelum non est corruptibile : si fluxum superadditum caelo, habeo propositum.

Sexto, si motus Socratis esset Socrates, sequeretur quod quicumque faceret Socratem moveri, faceret Socratem, et qui cessare motum Socratis, faceret corrumpi Socratem, quod est falsum. Et patet consequentia, ex quo motus Socratis, et Socrates sunt idem.

Septimo, quia motus est sensibile commune, et mobile non : igitur motus non est mobile. Antecedens apparet 2. de Anima, text. 64. Nec valet dicere, quod motus est sensibile commune, ex eo quod magnitudo est sensibile commune: quia tunc motus, et magnitudo non essent sensibilia communia distincta, quod patet esse falsum in eodem secundo.

Octavo, quia quando ad veritatem alicujus propositionis non sufficiunt duae res, vel tres, oportet addere quartam, ad hoc quod sit vera ; sed haec est vera, motus est, et ad ejus veritatem non sufficiunt moto, mobile, et spatium ; quia tunc quandocumque ista essent, esset motus, quod est falsum : igitur praeter ista oportet addere aliam rem, scilicet fluxum, quem voco motum localem.

Oppositum arguitur per Aristotelem in isto 3. text. 4. ubi dicit: non est autem motus praeter res, ad quas est motus: et per hoc probat in quot generibus potest reperiri motus. Secundo per Aristotelem 8. hujus, text. 55. ubi probat quod in motu locali nulla res acquiritur intrinsece mobili, et ideo solus motus localis potest esse perpetuus.

De ista quaestione est quaedam via, quod ( ) in motu locali acquiritur quidam fluxus, seu dispositio inhaerens mobili, secundum quam mobile dicitur localiter moveri ; sicut albedo est dispositio inhaerens mobili, secundum quam mobile dicitur album, et istam conclusionem probant una ratione, quae apparet eis demonstrativa,

pro qua supponitur primo, quod omnis motus est mutatio, et omne moveri, est mutari, et quod mutari est aliter se habere secundum prius, et posterius, vel saltem aliqualiter se habere, et non taliter se habere prius. Secunda suppositio, quod ex omnibus corporibus mundi potest fieri unum corpus. Probatur, quia talem casum ponit Aristoteles 2. hujus 2. text. 38. quia hoc non repugnat potentiae divinae. Tertio, quia dato quod hoc non esset possibile, tamen hoc non repugnat quantum est ex ratione generali corporum, et mobilium, ut debet videri septimo hujus. Tertia suppositio, quod illud corpus continuum ex omnibus corporibus mundi, Deus potest movere motu recto, vel etiam circulari, vel quo motu placet sibi, et dato quod non posset, tamen hoc est imaginabile, vel non repugnat tali corpori, quod moveatur. Istis suppositis formetur ?ati si: Nisi motus localis esset res distincta a mobili, et a spatio, sequeretur quod aliquid posset moveri localiter, et tamen se haberet aliter prius, et poster ius, quod est impossibile et contra primam suppositionem. Consequentia probatur, posito per secundam suppositionem, quod ex omnibus corporibus mundi fiat unum continuum, ita quod nullum sit mobile aliud ab illo,et a suis partibus; tunc moveat Deus per tertiam suppositionem illud mobile, scilicet totum mundum localiter motu recto, tunc totus mundus movetur localiter ; igitur per primam suppositionem se habet aliter quam prius, et non ad aliud extrinsecum : quia positum est in casu, quod nullum sit ibi extrinsecum aliud : igitur se habet aliter intrinsece per receptionem alicujus in eo, quod est dispositio secundum quam illud mobile dicitur moveri localiter, et habetur propositum.

Secundo, confirmatur quod non sint nisi duo corpora mobilia A et B, tunc per unam horam moveatur A circa B, et per aliam A, tanta velocitate moveatur B circa A, tunc nisi motum localiter se haberet aliter quam prius, et non solum ad extrinsecum ; tunc sequeretur quod A et B, omnino consimiliter se haberent in prima hora, et in secunda : igitur qua ratione in prima hora movebatur A, eadem ratione in secunda, quod est contra casum.

Tertio. Non sint sicut prius nisi duo corpora, scilicet A et B, et moveatur A, B quiescente, tunc in illo medio motus ponatur quod Deus annihilet B, quo posito, tunc adhuc A movetur, et non se habet aliter ad aliquod extrinsecum, quia quodlibet extrinsecum jam est corruptum : igitur se habet aliter extrinsece per dispositionem sibi additam, secundum quam dicitur moveri localiter, quam dispositionem voco motum localem. Quod autem A moveatur corrupto B, probo : quia potentia motiva ipsius A, est aeque potens sicut ante, et nulla accrevit sibi resistentia : igitur si prius movebatur, ergo adhuc movetur : quia non apparet unde proveniat illa quies.

Secunda via est, quod motus localis est spatium, supra quod mobile movetur. Probatur per Aristotelem in 3. hujus, text. 4. ubi dicit quod motus non est praeter res ad quas est motus, sed motus localis est ad spatium : igitur non est aliqua res praeter spatium. Secundo sicut est de motu alterationis, ita videtur esse de motu locali ; sed alteratio non est res distincta a forma, quam alterabile acquirit: igitur motus localis non est res distincta a spatio, quod per motum acquiritur.

Tertia via est, quod motus localis est ipsum quod movetur localiter, ita quod mobile localiter, quod actu movetur, non se habet intrinsece aliter quam prius, nisi fuerit aliqua additio, ut subtractio partium, vel aliunde alteratio, quam per motum localem. Pro ista opinione sunt aliquae rationes. Prima est, quod si motus localis esset fluxus, vel dispositio superaddita, tunc sequeretur quod eadem res simul esset, et fieret ; consequens est impossibile, quia fieri est mutari de non esse ad esse. Nec valet si dicatur, quod hoc non est inconveniens in successivis, quia Aristoteles in 5. hujus, text. 13. volens probare, quod generatio non generatur, ducit ad hoc, quod tunc generatio generaretur quando esset, et sic habet pro impossibili, quod generatio, quae secundum adversarios est de genere successivorum, sit et generetur. Hoc idem patet per Commentatorem ibidem commento 13. Probatur consequentia : quia motus est dum mobile movetur, et etiam fit : quia si prius factus esset, tunc esset permanentis naturae, quia maneret idem prius, et posterius.

Secundo, sequeretur quod aliqua res in eodem tempore primo generaretur, et corrumperetur: consequens est impossibile, quia si alicui subjecto acquiratur aliqua dispositio, ut albedo, et corrumpatur alia, utraque scilicet primo in eodem tempore, tunc albedo est, et dulcedo non est ; igitur si eadem res eodem tempore primo generaretur,etcorrumperetur,illa res simul esset, et non esset, quod est contradictio. Idem patet per Aristotelem 6. hujus, text. 74. ubi habet pro impossibili, quod aliqua res simul incipiat esse,et desinat esse ; imo quod inter tempus generationis, et corruptionis necesse est cadere tempus medium. Probatur consequentia principalis, et moveatur aliqua res in tempore A, B, quia tunc cum mobile moveatur in secunda parte, tunc motus quo moveretur in secunda parte, maneret per tempus, postquam fuisset generatus : et per consequens non esset res distincta ab omni re permanente ; vel fieret post A, B tempus, aut in secunda parte : et hoc non ; quia tunc mobile moveretur priusquam fieret motus, quo moveretur, quod est impossibile. Eodem modo probabitur, quod in tempore A, B corrumpitur primo : quia si maneret post,. jam esset naturae permanentis: si corrumperetur ante, tunc mobile moveretur, et nullo motu moveretur : igitur cum nec ante A tempus corrumpatur, nec post, nec in prima parte, nec in secunda,sequitur quod in A, B tempore corrumpitur primo.

Tertio, si motus esset talis res distincta ab omni re permanenti, sequeretur quod una res haberet in se simul infinitos motus aequales uni motui, dato secundum durationem, vel quod successive haberet infinitos motus aequales, secundum durationem ; utrumque consequens est impossibile. Probatur consequentia, supponendo quod illud, quod actu habet aliquam entitatem, quam prius habuit in potentia solum, sit mutatum ad illam ; patet ex quil nominis mutationis : quia ex quo nunc aliqua res habet unam entitatem quam prius non habuit, se habet aliter secundum illam entitatem, quam prius se habuit, et per consequens mutata est ad illam rem. Tunc arguitur : res, quae movetur, habet motum, quem prius non habuit ; igitur per suppositionem mutata est ad illum motum. Tunc quaero de mutatione illa, an simul est cum motu primo dato, vel fuit prius, quia impossibile est, quod sit posterius. Si dicatur quod simul, tunc res quae movetur, habet illam mutationem secundo datam, quam prius non habuit; igitur per suppositionem ad illam est mutata : et per consequens illa mutatio esset simul cum motu primo dato, et tunc mutaretur ad illum motum, et itasimiliter arguitur de mutatione tertio data, et sic in infinitum, et habetur consequens primum. Si prius, tunc similiter arguitur, quod mutatio ad illum motum secundum fuit ante illum motum : et sic in infinitum, et habetur secundum consequens. Falsitas consequentis probatur : quia non videtur possibile naturaliter quod infinitae res aequales alicui tertiae datae, sint simul in eodem similiter. Secundum est impossibile ; quia tunc nihil posset moveri nisi per tempus aeternum fuisset mutatum ante. Quarto, sequeretur quod esset aliqua res composita ex partibus, quae non sunt, imo quas impossibile est esse : consequens implicat, quia ita diceretur, quod esset aliquod compositum, ex chimaera, et Tragelapho, quae continuarentur ad invicem, quemadmodum tu dicis quod partes motus, scilicet praeteritum, et futurum continuantur ad invicem per mutatum esse intermedium.

Quinto, si motus esset talis fluxus distinctus ab omni permanenti, scilicet a loco, et a mobili, tunc sequeretur quod Deus posset ipsum separare a mobili. Et e contra, mobile a tali motu utroque existente, et dato quod hoc non concedatur possibile, est tamen imaginabile, ex quo sunt res distinctae. Sed ex hoc sequitur inimaginabile, scilicet quod mobile movetur sine motu, quod sit ascensus sine mutatione locali, et descensus sine hoc, quod acquiratur locus deorsum, quod videtur inimaginabile.

Sexto, sequeretur quod motus non esset actus entis in potentia secundum quod in potentia. Consequens est impossibile, quia tunc motus non esset motus, cum in definitione praedicentur de definito. Consequentia probatur, quia pars praeterita motus non est actus mobilis, nec etiam pars futura, nec etiam praesens ; quia si esset aliqua praesens, jam esset mutatum esse, quod non est motus. Ex quibus patet, quod motus non est aliqua res successiva inhaerens mobili, ab omni re permanenti distincta.

Nunc ponuntur conclusiones. Prima conclusio. Motus localis non est spatium, quod per motum localem acquiritur. Probatur, quia si esset spatium, sequeretur, quod aliquid quiescens moveretur, et quod quies esset motus, quod est impossibile : nam isti termini motus, et quies sunt oppositi privative : et ideo non possunt dici de se invicem affirmative mediante hoc verbo est. Probatur consequentia: quia spatium super quod est motus, quiescit.

Secunda conclusio : Motus localis (b) non est fluxus, vel dispositio, vel res successiva inhaerens mobili ab omni re permanenti distincta. Probatur, quia si ita esset, sequeretur quod omne motum localiter moveretur secundum aliquod esse ; consequens est falsum, et impossibile, ut patet 8. hujus, text. 55. ubi vult Aristoteles quod in motu locali nulla res acquiratur mmobili, et ex hoc probat solum motu localem posse esse perpetuum. Probatur consequentia : quia omne motum localiter haberet illud accidens m actu, quod prius habuit in potentia tantum, et quod mutatum est ad ejus esse. Secundo probatur per sex rationes prius positas.

Tertia conclusio: Motus localis est mobile quod movetur localiter. Probatur, quia motus est, ut patuit in alia quaestione ; vel igitur est mobile, vel spatium, vel fluxus superadditus mobili, quia non apparet aliud, quod esset motu, ; sed neutrum est aliorum ; ergo est mobile. Ad rationes alterius opinionis posset rationabiliter negari secunda suppositio, et tertia ; tamen illis admissis concedo, quod totus mundus moveretur motu recto ; et concedo consequens, quod illo casu posito, illud quod movetur localiter, non se habet aliter quam prius, sed sufficit ad hoc quod aliquid moveatur localiter, quod se habeat aliter, quam prius ad aliquod quiescens, si aliquod quiescens esset. Sed contra hoc objicitur dupliciter : Primo, quia jam Aristoteles insufficienter definivisset mutationem, quia non sufficit dicere, mutari est aliter, et aliter se habere, prius, et posterius , sed oportet addere conditionaliter : quod illud mutatur, quod se habet aliter ad aliquod quiescens, si aliquod quiescens esset. Secundo quia isti termini, motus et quies, sunt privative oppositi, modo terminorum qui privative opponuntur, terminus qui significat formam, notior est termino significante privationem ; igitur iste terminus motus notior est, quam iste terminus quies ; et per consequens motus non debet definiri per quietem, sed potius e contra quies per motum.

Ad ista respondetur. Ad primum, dico quod definitio Aristotelis est sufficiens stantibus iebus naturalibus eo modo, quo possibile est ipsas esse per naturam, et hoc supposito, dabat suas definitiones : modo impossibile est naturaliter, quin sit aliquod quiescens,vel aliquod diversimode motum, ad quod motum localiter se habeat aliter, quam prius. Et ideo quia tu ponis casum impossibilem secundum naturam, ideo oportet corrigere definitionem, quae data erat supposito illo casu, verbi gratia: in aliis, Arist. in 2. de Anima, text. 67. definit animam sic: Anima est actus corporis Physici, etc. eo quod credidit impossibile esse, quod anima separaretur a corpore, nisi per corruptionem : sed quia nos concedimus per potentiam supernaturalem, quod anima potest separari, ideo de anima separata illa definitio est falsa. Item Aristoteles sic definivisset albedinem ; albedo est qualitas disgregativo visus, secundum quam aliquid dicitur album : et tamen ista definitio est falsa de albedine, quae est in Sacramento altaris. Ideo non mirum, si posito casu impossibili per naturam, varientur definitiones quae datae sunt, supposito cursu naturae.

Ad secundum, concedo quod aliquando terminus positivus potest definiri per privativum, praecipue ubi terminus privativus est notior, ita ut res sit notior sub conceptu termini positivi ; modo sic est in proposito, quia notius est aliquid quiescere, quam aliquid moveri. Quod patet per antiquos, qui negaverunt motum esse, et tamen non negaverunt quietem esse.

Ad secundam rationem opinionis illorum sint A, et B. et C; concedo casum ; et negatur consequentia : quia licet in una hora A, et B se habeant consimiliter, sicut in alia, tamen A se habet in una hora aliter, quam prius respectu B quiescentis, et in secunda hora B se habet aliter quam prius respectu A quiescentis: igitur A movetur in una hora, et B non, et e contra in alia.

Ad tertium admisso casu, dico quod corrupto B, A movebitur sicut prius , et non sequitur, igitur aliter se habet quam prius ; sed sufficit, quod aliter se haberet, si esset aliquod quiescens. Aliter dicunt quidam, qui propter istas rationes ponunt, quod locus sit spatium separatum : et ideo ponunt quod extra caelum est locus, seu spatium infinitum: et ideo si Deus moveret totum mundum motu recto, vel circulari, ille se haberet aliter ad locum, sive ad spatium separatum in quo esset,et ideo concedunt quod respectu illius quod nihil est motum localiter, se habet aliter, quam prius : sed prima solutio est melior.

Ad rationes principales. Ad primam, dico quod debet sic intelligi, quod mobile secundum diversas rationes dicitur infinitum in magnitudine, et infinitus motus: quia dicitur infinitum in magnitudine, eo quod est quantum extensum sine termino, sed dicitur infinitus motus, dato quod mobile sit finitum ex eo quod tempore infinito movetur.

Ad secundam, esse motus semper consistit in fieri aliud post aliud, hoc est dictu, mobile quod movetur semper est in alio, et alio loco.

Ad tertiam, dico quod Aristoteles in 6. hujus noluit aliud probare, nisi quod mobile quia movetur secundum unam partem ipsius, prius pertransit aliam partem spatii, quam secundum aliam, et ita scilicet per ordinem partium mobilis.

Ad quartam, concedo quod aliquis motus movetur : quia motus est mobile, et mobile movetur. Ad Commentatorem, dico quod ipse intelligit, quod nullum mobile potest perpetuo moveri, nisi caelum.

Ad sextam, negatur consequentia. Quia si Plato sit sinister Socrati, et Socrate non mutato vadat, quod sit sibi dexter, tunc argueretur quod dexterum non esset Socratis, quia Plato fecit Socratem esse dexterum, et tamen Plato non fecit Socratem ; et ideo ista consequentia non valet, ego facto A, et non facio B, igiturB non est A,et hoc propter connotationem alicujus terminorum.

Ad septimam dico quod sensibile commune non est aliud quam compositum substantiale habens in se multa sensibilia propria, et ideo illud sensibile potest sentiri a quolibet diversorum sensuum: et ideo concedo quod motus est sensibile commune;et ideo licet motus sit magnitudo, tamen aliunde res percipitur esse motus, et aliunde magnitudo : et ideo propter diversum modum concipiendi eamdem rem sub diversis conceptibus, ponit illa esse sensibilia communia diversa.

Ad octavam, concedo quod quando ad veritatem alicujus propositionis non sufficiunt duae res qualitercumque se habentes, oportet eas taliter disponere donec se haheant taliter, qualiter se habentes sufficiunt ad veritatem illius propositionis ; et ideo si motor et mobile non sufficiant ad hoc, quod haec sit vera, motus est, scilicet qualitercumque se habentes, oportet quod motor moveat, et mobile moveatur; nec ad hoc requiritur dispositio superaddita. Et si arguatur, sic motus est actus mobilis: sed mobile non est actus mobilis : ergo, etc.

Respondetur, quod ista, motus est actus mobilis, etc. sic intelligitur, mobile quod movetur actu pertransivit aliquid de spatio, super quod movetur, et est in potentia ad pertranseundum aliud, secundum quod in potentia, id est, cum continua tendentia sine interruptione, ad aliquid pertranseundum.

Item, si arguatur sic, motus est subjective in mobili, et tamen mobile non est in mobili; igitur motus non est mobile. Secundo, motus est res successiva, mobile vero res permanens; ergo, etc. Item motus non est acquisitio partis post partem ejus perfectionis, ad quam mobile tendit, donec perficiatur, et sic in actu; sed mobile non est talis acquisitio: igitur etc. Item,sequeretur quod revolutio hodierna esset revolutio hesterna, arguendo sic expositorie: hoc mobile (demonstrato Sole) est revolutio hodierna : hoc mobile est revolutio hesterna ; ergo, etc.

Respondetur. Ad primum dico, quod ibi sumitur esse pro praedicari, et ideo sensus est, motus est in mobili, id est, iste terminus motu praedicatur de mobili: et sic solet capi esse in, quando dicitur superius esse in suo inferiori.

Et si arguatur sic; motus caeli est causa generationis, et corruptionis istorum inferiorum, debet sic intelligi: Caelum, quod movetur, est causa generationis,et corruptionis istorum inferiorum.

Ad aliam; motus est res successiva, etc, id est, mobile quod movetur, prius est super unam partem spatii, post super aliam: itaque est successive super diversas partes spatii. Ad aliam ; motus est acquisitio, id est, mobile quod movetur acquirit partem spatii post aliam partem : quia de aliis molibus dicetur postea. Ad aliam ; negatur consequentia : quia iste terminus revolutio hoiierna, supponit pro Sole, connotando ipsum esse in signo, et in determinata parte alicujus signi, et iste terminus revolutio hesterna, supponit pro Sole, connotando ipsum esse in alia parte; et ideo illa de praesenti nunquam est concedenda, sicut nec ista de praesenti est concedenda ; motus sursum est motus deorsum ; sed ista bene est concedenda, motus sursum fuit motus deorsum ; et ita etiam ista, revolutio hodierna fuit revolutio hesterna.

ANNOTATIONES

(a) Quaedam via est, quo lin motu locali acquiritur quidam fluxus, etc. Nola quod, sicut refert Albertus, quinque fuerunt notabiles opiniones de quidditate, et essentia motus, loquendo de motu in genere. Prima dixit motum esse actionem de genere Actionis, et illa considerabat motum ut est actus moventis ; et hujus opinionis videtur fuisse Simplicius super Praedicamenta, quaerens, quare ponitur praedicamentum Actionis, et non factionis ; et respondet, quia factio dicitur de actione, et de effectu actionis, atque ita est aliqua factio facta : et de tali loquitur Philosophus 2. de Anima, ubi dicit, quod illud quod imprimitur in sensu, est actio ; ponit tamem differentiam inter actionem absolute, et actionem actam: dicitur enim actio acta secundum quod continue recipitur in subjecto.

Alia fuit opinio considerans motum in quantum abjicit a mobili: et illa dixit quod motus est passio, sive in genere Passionis : et hujusmodi opinionis fuit Commentator 5. hujus, comm. 9. dicens, quod motus secundum materiam suam, est in eodem genere cumsuo termino; secundum autem formam est in genere Passionis : et hoc idem Philosophus 5. Physicorum dicit, quod motus habet duplicem considerationem : quoniam secundum suam materiam est in genere ejus ad quod est, et secundum suam formam est in genere Passionis.

Alii vero consideraverunt motum in quantum est fluxus quidam de termino a quo, in terminum ad quem, et isti triparti ti sunt. Quidam enim dixerunt ipsum esse distinctum per essentiam ab ipsa foma, quae fluit ; dicebant tamen quod ille fluxus non est in aliquo Praedicamento, eo quod non est ens perfectum ; et hujus opinionis fuit Avicenna in 2.tractatu suae sufficientiae, ubi dicit absurdum esse dicere, quod nigrescere sit nigredo,et alibi dicit: Abhorreo dicere, quod nigrescere sit nigredo. Alii vero dixerunt hujusmodi fluxum esse unum genus Praedicamentale, et distinctum a termino a quo, et ad quem ; sed illorum opinio vitietur esse contra Aristotelem. Commentator autem dicit motum secundum aliam considerationem non esse distinctum a perfectione, ad quam tendit, sed solum secundum magis, et minus. Unde dicit quod necesse est, quod motus hoc modo sit de genere illius, ad quod tendit, nihil aliud est nisi generatio unius partis post aliam partem illius perfeclionis, ad quam tendit motus, donec perficiatur, et sit in actu.

Nota secundo, quod loquendo de motu in communi, prout tamen distinguitur a mutatione, multiplex fuit opinio, an distinguatur a mobili, et a termino motus. Nam quidam dixerunt motum esse idem realiter, et formaliter cum mobili, et cum termino, et haec opinio valde improbabilis est; cum enim in motu alterationis acquiratur accidens, et mobile sit substantia, idem formaliter erit substantia et accidens. Secunda opinio asserit motum idem esse realiter cum mobili, distingui autem realiter a termino. Haec opinio in hoc, quod dicit motum esse idem realiter cum mobili, coincidit fere in idem inconveniens, in quod prima opinio ; in hoc autem quod asserit motum distingui realiter a termino, videtur contradicere Aristoteli affirmanti motum non esse praeter rem ad quam est. Tertia opinio, quae est Pauli Veniti, firmat, quod motus et a mobili, et a termino distinguitur realiter, quod in hunc modum probat : Mobile, et terminus motus sunt entia permanentia, motus autem quid successivum ; sed una, et eadem res nequit esse simul permanens, et successiva: ergo, etc. Item, quando non est motus, est mobile et terminus motus: ergo distinguuntur realiter a motu. Patet, quia quando res est in suo termino, cessat motus : ergo quando est terminus, non est motus. Consequentia tenet : quia idem non potest simul esse, et non esse.

Quarta opinio,quae est tanenda cumScoto, et aliis, soquentibus conclusionibus explicabitur. Sed primo observa, quod motus accipitur dupliciter ; uns modo materialiter: alio modo formaliter: motus materialiter acceptus non est nisi forma, quae successive acquiritur in subjecto : sed motus formaliter acceptus est via, per quam acquiritur talis forma: et hoc est quod dicitur qu nto Physicorum, text. 43, cap. O. et 10. quod motus habet duplicem considerationem, quoniam secundum suam materiam est in genere ejus ad quod est, secundum suam formam est in genere Passionis. Hoc stante sit i

Prima conclusio: Motus generationis, corruptionis, alterationis et augmentationis distinguuntur realiter a subjecto mobili. Probatur, termini horum motuum distinguuntur realiter a mobili : ergo et motus. Probatur consequentia, quia motus est idem realiter cum termino motus ; ergo si terminus distinguitur, et motus distinguitur.

Secunda conclusio ; Motus generationis, corruptionis, alterationis et augmentationis sunt idem realiter cum suis terminis, distinguuntur tamen formaliter ab illis. Probatur, si motus calefactionis distingueretur reali ter a calore, sequeretur quod quando aqua calefit, reciperet in seduasrealitates, scilicet calorem, et motum: hoc autem est absurdum : ergo, etc. Minor probatur, quia non sunt ponenda plura sine necessitate: et patet per Aristotelem in hoc libro dicentem, motum non esse praeter rem ad quam est. Et si dicas, generatio, et corruptio sunt relationes; ergo non sunt idem realiter cum termino, quae est forma substantialis; dico quod generatio, et corruptio formaliter acceptae non sunt substantia, sed accidens respectivum: sed generatio, et corruptio fundamentaliter acceptae sunt forma acquisita, vel deperdita per transmutationem substantialem.

Tertia conclusio. Motus materialiter sumptus est eiusdem essentiae cumsuo termino ad quem ; est enim forma fluens de imperfecto ad perfectum, vel e contra. Quarta conclusio. Motus formaliter acceptus est quiddilative et essentialiter in Praedicamento Passionis. Patet; quia quo passum refertur ad agens, est passio; sed mobile, quod est patiens, refertur ad agens permotum : ergo, etc. Major patet 5. Metaph. cap? de. Relatione, text. 20. ubi diciur quod secundus modiis relativorum undatur super actionem, et passionem, et super potentiam activam, et passivam, b) Motus loculis non est fluxus, etc. Nota, quod haec conclusio, et sequens .non sunt ad aures Doctoris Subtilis : nam oppositum pse docet in quodlib.quaestione undecima, articulo 4 et tu vide Leuchetum in 2. disinctione 2.quaestione 4. ad rationes Gregorii de Arimino. Sed haec sententia est polus aliquorum Thomistarum, qui tenent ex ultima Praedicamenta esse relationes fecundum dici, et relationem non distingui realiter a fundamento, et ex consequenti dicunt nihil aliud esse me acquirere Ubi, quam meipsum cum respectu quodam.

Nos vero Scotum sequentes, et talia sex ultima Praedicamenta relationes secundum esse affirmamus, et a fundamentis realiter distinclas,quarum una est Praedicamentum Ubi, quod per motum localem acquiritur : quomodo autem successive, vide Leuchetum ubi supra.

Sit ergo ad aures Scoti haec conclusio : Motus localis distinguitur realiter a mobili, et a termino motus. Prima pars probatur, tum quia motus localis est accidens mobilis; mobile vero substantia, tum quia esse motus localis consistit in fieri non autem esse mobilis, eo quod in quolibet instanti est mobile, non autem motus : tum, quia motus localis est subjective in mobili, atque ita actus mobilis, idem autem non est actus sui ipsius. Et tandem motus terrae sursum est violentus terrae ; terra autem sibi ipsi non est violenta : ergo, etc. Secunda pars ex eo patet, quia reliqui motus sunt idem realiter cum suis terminis ; quia sunt formae absolutae, quae successive per partes acquiruntur ; sed Ubi est relatio, quae in instanti, et non per partes acquiritur, loquendo de Ubi, quod est terminus motus; ergo distinguitur realiter a motu.

EXPOSITIO TEXTUS

Et dubitatum autem (1) manifestum est, etc. Hoc est tertium capitulum hujus tractatus, in quo Philos. movet dubia circa definitionem motus, et est primum dubium, utrum motus sit actus moti, vel mobilis. Secundum, utrum moti, et mobilis sit idem actus. Tertium, utrum actio et passio sint idem motus. Et quartum, utrum actio, et passio sint in agente, vel in patiente. Et primo solvit primum dubium. Secundo secundum, et tertio alia duo simul. Secundum ibi, Motivi autem actus. Tertium ibi, Habet autem dubitationem. Primo ponit istam conclusionem, quod motus est in mobili. Probatur, quia in illo est motus, cujus motus est actus; sed motus est actus mobilis, sed causatus a movente ; igitur motus est actus mobilis, sive motus est in mobili.

Mutus autem actus. Solvit secundam dubitationem, et ponit istam conclusionem, quod motus est idem.actus motivi,et mobiis. Probatur, quia ille est idem actus motivi et mobilis, per quem mobile est in potentia, ut moveatur, et per quem movens actu agit, vel operatur ; sed per motum est mobile in potentia ut moveatur, et movens actu agit motum ; igitur motus est utriusque actus. Et declarat per duo exempla, quorum aliqui primum sic exponunt, quod eadem est proportio unius ad duo, et duorum ad unum, quod est impossibile, cum una sit proportio majoris inaequalitatis, et alia sit proportio minoris inaequalitatis ; et ideo debet sic intelligi, quod eadem est proportio, id est, distantia unius ad duo, quae est duorum ad unum. Secundum exemplum, quia eadem est via ascendentis, et descendentis,licet hoc sit diversimode ; ita similiter idem est actus moventis, scilicet secundum quod fit a movente ; et moti, id est, secundum quod recipitur in moto.

Habet (2) autem dubitationem, etc. Solvit tertiam, et quartam dubitationes simul ; et primo probat, quod actio et passio non sint diversa ; secundo quod non sint unum; et tertio solvit. Secundum ibi: Sed unus erit actus. Tertium ibi: An neque alterius, etc. Est igitur prima suppositio, quod actio est actus activi, et passio est actus passivi. Probatur, quia uniuscujusque opus et finis est actio ipsius : modo actio est finis et opus agentis, et passio finis et opus patientis. Hoc supposito, probatur quod actio et passio non sunt motus distincti, quia vel ambo essent in agente, vel in patiente, vel actio in agente, et passio in patiente : quia e converso dicere, non esset nisi abuti nominibus. Si ambo in agente, hoc est impossibile ; quia tunc vel habens motum non moveretur, vel omne movens moveretur. Quod probabitur falsum in octavo hujus lex. 54 et inde. Si ambo sunt in patiente, tunc sequuntur duo inconvenientia ; primum, quod non uniuscujusque est in illo, cujus est actio. Secundum, quod duo motus distincti secundum speciem, erunt ad unam, et eamdem rem secundum speciem. Si dicatur, quod actio sit in agente, e passio in patiente, tunc sequitur sicut prius, quod omne movens movebitur, quod est falsum.

Sed unus erit actus. Hic ostendit, quod ista sunt eadem : quia irrationabile videtur, quod idem sit actus, seu motus diversorum secundum speciem, scilicet moventis et moti. Secundo, sequeretur quod doctio et doctrina essent idem, quod est falsum : quia doctio est Doctoris, et doctrina discipuli. Tertio, sequeretur quod idem esset agere, et pati, quod est falsum: quia aliqua agunt, quae non patiuntur : et quarto, sequeretur quod omne docens addisceret, quod est falsum.

An neque (3) alterius actum, etc. Hic solvit dictam dubitationem ; et primo rationes. Unde non est inconveniens, quod actus alicujus sit in alio, ab eo cujus est actus, ut doctio, quae est actus docentis non decisus, id est, continue dependens a docente in fieri, est in discipulo, qui docetur. Secundo dicit, quod doctio, et disciplina sint idem, non est inconveniens ; sed dicitur doctio, in quantum fit a doctore, et disciplina, in quantum recipitur in discipulo. Tertio, quod non sequitur, quod omne agens patiatur ; et quarto, quod non sequitur, quod idem sit agere, et pati. Et dicunt aliqui quod agere supponit pro eodem, pro quo iste terminus actio, et sic sunt idem agere et pati. Alii dicunt quod iste terminus agere supponit pro aggregato ex agente et actione, et pati pro aggregato ex passione et passo ; et tunc non est idem agere, et pati. Ex istis patet, quod Aristoteles intendit tres conclusiones solvendo istas dubitationes. Prima est, quod actio et passio sunt idem motus. Secunda, quod actio et passio sunt in patiente : et Tertia, quod actio et passio differunt secundum rationem, et tunc recapitulando dicit, quod sicut data est definitio motus in generali. ita potest accipi proportionaliter cujuslibet specierum ejus, ut alteratio est actus alterabilis secundum quod alterabile, eodem modo de aedificatione, et medicatione, et singulis aliis motibus.