QUAESTIO I

Utrum res artificiales distinguantur a rebus naturalibus

Aiistot. 2. Phys. text. 1. Averroes, Simplic. Themist. Alexand. D. Thomas ibid. Henricus quodlib. 5. quaest. 3. Scotus in 4. dist. 1. q. 1. Zimara tract, peculiari de hac re. Mayron. 2. Phys. in princ. Conimhr. 2. Physic. quaest. 5. Compluten. disput. 7. de natura, quaest, ultima. Aversa tomo 1. Philos. quaest, 9. sect. 7. Fuentes 2. Physic. diffic. 1. art. 3. Ruvius et Roccus quaest. 4.

Arguitur quod sic : quia sectio, et domificatio sunt quaedam res, cum sint motus, vel mutationes, et non sunt naturales, cumi sint ab homine agente per deliberationem, igitur sunt artificiales.

Secundo, quia cujuslibet transmutationis acquisitivae est alicujus terminus : sed transmutatio artificialis est quaedam transmutatio acquisitiva ; ergo per ipsam acquiritur aliquid de novo praeter res naturales.

Tertio, quia lapides, et ligna, ex quibus componitur domus, vel se habent aliter quam prius, vel non : si sic, tunc sequitur, quod aliquod est ens acquisitum per artem, ut domus. Si non, sequitur quod si prius non erant domus, quod adhuc non sunt domus.

Quarto sequeretur, quod ars non esset habitus factivus ; consequens est falsum, ut patet 8 . Ethic. Consequentia patet: quia per artem non acquiritur aliqua nova forma, vel dispositio praeter res naturales, et sic cum nullius sit faclivus,sequitur, quod non est factivus.

Quinto, quia si dicatur, quod figura, sive res artificialis non sit distincta a rebus naturalibus ; per idem potest sustineri, quod albedo non sit res distincta a re alba : quia sicut dicitur, quod sphaericum est, quando non est sphaericum ; ita potest dici,quod albedo est, quando non est albedo.

Sexto, quia alia est operatio cultelli obtusi, quam acuti, quod non esset:nisi provenirent a diversis formis : quia a diversitate operationum arguimus diversitatem formarum, ut patet 2. de Anima, text. 13. et illae diversae formae non sunt naturales, cum sint factae per artem.

Septimo sequeretur, quod linea circularis, et linea recta essent ad invicem comparabiles, cujus oppositum dicit Commentator 7. hujus com. 7.Probatur consequentia, quia ex quo figura non est res distincta a re figurata, sint duae albedines, quarum una est circularis, et alia recta ; tunc illae albedines sunt ad invicem comparabiles, istae albedines sunt figura circularis, et recta ; igitur sunt ad invicem comparabiles.

Octavo sequeretur, quod opposita dicerentur de eodem, quod est falsum. Probatur consequentia : quia eadem res esset concava, et convexa cum concavitas non sit aliud a re concava.

Nono per Aristotelem in isto 2. text. 1. ubi dicit, quod eorum quae sunt, alia sunt a natura, alia propter alias causas : modo quae sunt alia a natura distinguuntur.

Decimo per Aristotelem ibidem, qui dicit quod entia naturalia habent in se ipsis principium sui motus, sed artificialia non. Idem dicit Commentator quod res artificiales sunt accidentia in rebus naturalibus. Idem per Porphyrium, qui dicit quod statua componitur ex aere tanquam ex materia et figura artificiali, tanquam ex forma.

Oppositum arguitur per Aristotelem in isto 2. text. 12. ubi dicit: lectuli enim natura est lignum, et statuae est aes. In quaestione. Primo videbitur quae sunt artificialia. Secundo, quae sunt factibilia ab arte. Tertio videbitur de diversitate artificialium a naturalibus. :

Quantum ad primum, notandum, quod artificialia denominantur ab arte, et ideo illa quae fiunt ab homine per intellectum mediante deliberatione praevia dicuntur fieri ab arte, et ideo apes, et formicae, et hujusmodi, cum non habeant intellectum, non operantur ab arte, sed illa, quae faciunt, sunt similia artificialibus, et ideo faciunt ipsa ex quodam instinctu naturae : et ponitur notabiliter per deliberationem:

quia illa, quae facit homo sine deliberatione, ut puta, ruptio festucae, vel hujusmodi, non dicuntur fieri ab arte.

Contra istud objicitur: quia multoties artifex operatur, quando tamen non deliberat ad suam operationem,et per consequens tunc non habet deliberationem ; igitur ad hoc quod res dicatur artificialis, non requiritur deliberatio agentis.

Secundo, quia littera, vel figura protracta a discipulo dicitur artificialis, et tamen non fit ab arte ; igitur descriptio non valet.

Tertio dubitatur, utrum ab Intelligentia possit fieri aliquod artificiale ? dicitur quod non, cum Intelligentia non habeat deliberationem : nam deliberatio est propter imperfectionem cognitionis, et cum difficultate ; modo Intelligentia perfecte cognoscit omnia, igitur non requirit deliberationem in agendo.

Ad ista. Ad primum dico, quod non semper requiritur actualis deliberatio, sed sufficit habitualis, quemadmodum dicitur in Theologia, quod ad bene dicendum horas, vel Missam non semper requiritur actualis intentio ad Deum ; sed sufficit quod incipiat cum actuali intentione, et concomitetur cum habituali.

Ad secundum dico, quod illa protractio non dicitur artificialis, eo quod fiat ab arte, sed ex eo quod imitetur artem.

Ad tertium dico, quod quantum est ex parte cognitionis, non repugnat Intelligentiae facere aliquod artificiale ; quia licet non deliberet, tamen habet cognitionem perfectam, quae multo perfectiori modo dirigit Intelligentiam in agendo, quam nos dirigamur per deliberationem.

Secundo notandum, quod aliqua incipiuntur a natura, et complentur per naturam ; ut pluvia, et herbae crescentes in campis sine adjutorio agricolae ; aliqua sunt, quae incipiuntur per artem, et complentur per naturam, ut agriculturae, et ista sunt naturalia, eo quod per naturam introducuntur formae naturales, et completae. Aliqua sunt quae incipiuntur ab arte,

et complentur ab arie: aliqua sunt, quae incipiunlur per naturam, et perficiuntur per artem ; et talia dicuntur artificialia.

Tertio notandam, quod quaedam sunt artificialia per compositionem, ut domus. Alia per subtractionem partium, ut illa quae sculpuntur. Alia vero per transpositionem materiae, ut quando cera mutatur de una figura in aliam. Ex quibus patet, quod alia dicuntur artificialia, quae fiunt complete ab homine mediante cognitione intellectiva, et per deliberationem actualem, vel habitualem, et hoc de primo.

Quantum ad secundum notandum, quod aliqua fieri per artem, potest intelligi de substantia, vel de accidente, scilicet,utrum aliqua substantia fiat ab arte ; vel aliqua forma artificialis.Vel potest intelligi de motu, et hoc vel de motu corporali, vel spirituali.

. Tunc ponuntur conclusiones. Prima est. Nulla forma substantialis potest fieri ab arte. Probatur, quaelibet forma substantialis est natura ; igitur omnis transmutatio, qua fit forma substantialis, est naturalis, et per consequens non artificialis. Antecedens patet secundo hujus text. 12. et inde ; et consequentia tenet: quia motus denominatur a termino ad quem, ut patet quinto hujus text. com. 4. et 31. et 35.

Contra conclusionem arguitur primo : quia forma substantialis butyri fit per artem,ut patet ad experientiam. Secundo,quia per Alchimiam fiunt metalla, quod non esset, nisi per artem fieret forma substantialis. Tertio patet de vitris, quae fiunt ab arte.

Respondetur ad primum, quod applicatio aliquorum, quae faciunt ad formam substantialem, bene est ab arte, sed introductio formae substantialis sequens illam applicationem, est a natura, et ideo ille motus localis, qui est in factione butyri, bene est ab arte.Consimiliter ad secundum, et tertium.

Secunda conclusio. Nulla qualitas consequens formam substantialem ab arte fieri potest. Piobatur : quia idem est agens dans formam, et consequentia formam, et ideo dicit Aristoteles in 8. hujus, text. 32. quod grave movetur a generante : sed forma substantialis non potest fieri ab arte per praecedentem conclusionem, igitur nec qualitas consequens illam formam. Secundo patet introductione, tam in qualitatibus primis, quam in secundis.

Sed objicitur : quia pictores faciunt colores ab arte.Secundo coqui faciunt sapores ab arte ut patet de salsis. Respondetur, quod isti non faciunt sapores, vel colores ; sed diversimode applicant ad invicem diversa sapida, ex quorum commixtione resultat alter sapor a sapore alicujus commixtorum. Eodem modo per commixtionem coloratorum ad invicem pictores diversificant colores.

Tertia conclusio. Aliquis motus spiritualis bene fit ab arte, ut patet de Syllogismo, Enthymemate, Inductione, et aliis argumentationibus Logicis, quae fiunt per artem Logicae.

Quarta conclusio. Nullus motus corporeus alius a motu locali potest fieri ab arte. Probatur, quia nullus motus corporeus alius a locali potent esse voluntarius ; igitur nullus alius potest esse ab arte. Antecedens patet 8. hujus, et tenet consequentia : quia semper artem consequitur, vel praecedit operatio voluntaria, cum ad artem requiratur deliberatio. Secundo, quia cum quilibet alius motus corporeus alius a locali, sit praecisus ad formam substantialem, vel accidentalem, sequitur quod aliqua forma substantialis, vel accidentalis potest fieri ab arte, cujus oppositum est probatum. Patet igitur quomodo in rebus corporalibus aliquis motus localis potest fieri ab arte, et nulla substantia, nec etiam qualitas consequens substantiam, et haec de secundo.

Quantum ad tertium ponitur ista conclusio, quod per ( ) artem non acquiritur aliqua dispositio nova addita rebus naturalibus,quae dispositio vocatur figura,vel forma arlificialis,imo omnis res naturalis est arlificialis,el non est artificialis per disp Ositionem additam.Probalur,quia omne artificiale habet in se principium motus et quietis, igitur est naturale, per definitionem naturalis datam in isto secundo,text.3. Tenet consequentia, et antecedens apparet inducendo de domo, de statua, et hujusmodi, quorum quodlibet si esset sursum, non impeditum descenderet deorsum. Secundo, quia omnis dispositio accidentalis est a natura, vel secundum naturam, ut patet 2. hujus, text. 4. igitur nulla est ab arte. Tertio, quia omnis res artificialis aut fit per transpositionem, et tunc cum ibi sit solus motus localis, non potest ibi acquiri dispositio nova permanens in mobili, cujusmodi ponitur forma artificialis. Secundo si fiat per subtractionem, ut imago sculpta, tunc non est necesse, quod nova res generetur propter duo : Primo quia possibile est aliquam rem corrumpi, et separari ab alia sine generatione novae rei, ut patet de corruptione hominis. Secundo, quia tali diminutione non apparet nisi motus localis. Tertio si fiat per compositionem, tunc sequitur quod per solam appropinquationem duarum rerum ad invicem producetur una res nova in qualibet illarum rerum permanens in eo. Quarto, quia talis dispositio,vel qualitas est extensa ex extensione subjecti, igitur sequeretur, quod si una musca removeret unam minimam portionem terrae, causaret unam novam rem per terram, et quamlibet partem ejus ; sequeretur etiam quod musca posset ad quamlibet distantiam agere : sequeretur etiam, quod latemus percutiens lapidem infinitas res generaret et corrumperet in una modica hora, quod est falsum.

Ex quibus sequitur, quod isti termini figurae, figuratum, sphaera, sphaericum, et hujusmodi sunt connotativi, et supponunt pro rebus naturalibus connotando ipsas taliter, vel taliter se habere, non per dispositionem additam, sed per solum motum localem. Secundo sequitur, quod idem sunt figuratum, et esse figuratum, imo isti tres termini convertuntur, figura, figuratum, et esse figuratum. Ideo quando dicit Arist.

in 7. Metaphysicae text. 20. quod in dictis secundum accidens non est idem ipsum, et esse ipsum, intelligitur de dicto secundum accidens per quod connotatum est dispositio addita rei, pro qua supponit. Tertio potest inferri, quod motus localis non est res distincta a mobili, et hoc de tertio.

Ad rationes. Ad primam dico, quod sectio, et domificatio sunt res naturales, et a natura, licet per artem sint aliter dispositae ; qualiter denominantur sectio, et domificatio. Ideo forte ista esset neganda, domus est ab arte, vel serra est ab arte ; et ista forte concedenda, ab arte est serra, id est, res illa ab arte est sic disposita.

Ad secundam concedo ad istum sensum, quod post quamlibet transmutationem res se habent aliter quam prius, sed non oportet, quod aliter se habeant per dispositionem additam.

Ad tertiam dico, quod aliter se habent quam prius : quia approximata sunt per motum, et ideo non aliter se habent per dispositionem novam additam: nec hoc oportet. Sed objicitur : quia tunc sequeretur, quod domus noviter facta fuisset a centum annis, quod est falsum : et patet consequentia, quia haec fuerunt a centum annis demonstratis illis, ex quibus componitur domus, sed ista sunt domus ; ergo, etc. Respondetur negando consequentiam; sed sequitur conclusio in plurali numero, quod aliqua, quae nunc fiunt domus, fuerunt a centum annis ; et ideo nega tur, quod domus sit noviter facta ; licet noviter facta sit domus.

Ad quartum dico, quod sic est factivus alicujus rei aliter, quam prius dispositae, licet non sit per dispositionem novam superadditam.

Ad quintum negatur consequentia: quia ad diversiricationem figurae sufficit solus motus localis ; sed per solum motum localem sine alteratione non potest res mutari de albedine in negredinem, vel de non albo in album.

Ad sextum dico, quod hoc est non propter diversas formas accidentales, quibus disponantur ; sed propter hoc, quod diversimode disponunt in acutie, licet non per dispositionem additam.

Ad septimum dico, quod sunt comparabiles in aliquo, licet non in quolibet, ut patebit in 7.

Ad octavum, quod concavum, et convexum non sunt opposita : quia dicuntur de eadem re.

Ad nonum ad auctoritates dico, quod Aristoteles intelligit, quod ( ) eorum, quae sunt taliter, et taliter disposita, quaedam sunt taliter dispositapernaturam, et quaedam per artem. Secunda auctoritas intelligitur quod (c) res artificiales non habent ab arte principium motus, et quietis, tamen hoc non obstat, quin sint res naturales. De auctoritate Commentatoris, ipse intelligit, quod accidit rebus naturalibus aliter, et aliter se habere per artem. De Porphyrio ipse non intelligit realem compositionem ; sed intelligit sic, quod ad hoc, quod aliquid dicatur statua, oportet quod sit aes, vel aliud metallum, et aliter, et aliter se habeat per artem, et haec de quaestione.

ANN0TAT10NES

(a) Per artem non acquiritur aliqua dispositio nova addita rebus naturalibus. Nota quod aliqui dicunt, quod figura est res absoluta de praedicamento Qualitatis, quae consequitur ordinem partium ad invicem, vel ordinem partium ad partes loci. Unde duplex est figura, quaedam quae non est nisi ordo partium ad invicem, et ad totum. Alia est figura, quae non est nisi ordo partium ad paries loci: et hujusmodi ordinem res absoluta consequitur, quae estfiguraet qualitas quartae speciei. Alii vero dicunt, quod figura est praecise ordo parlium,ab ipsisque partibus realiter indistinctus,adeoque figura non est res alia a re figurata ; quam sententiam videtur sequi hic Scotus. Caeterum non intelligit Scotus figuram non esse quid distinctum a re figurala,sed quod non dicit dispositionem, vel formam absolutam a rebus naturalibus distinctam. Est namque figura secundum Scotum vel ordo partium ad se invicem et ad totum, vel ordo partium ad partes loci: adeo ut sententia Scoti partim conveniat cum illis, qui dicunt quod figura distinguitur a re figurata, quia ille ordo distinguitur are cujus est ordo, et partim cum illis, qui dicunt quod figura est ordo partium, et non res absoluta: et quod ista sit sententia Scoti patet in 4. sent. dist. 12. quaest. 4. in responsione quaestionis, ubi dicit, quod figura non dicit ultra quantitatem,nisi relationem partium ad invicem, vel terminorum includentium partes : et dicit quod relatio mutari potest eisdem partibus manentibus. Et si dicas, quod affirmare figuram esse relationem, est negare Philosophum in Praedicamentis dicentem, figuram esse de quarta specie Qualitatis ; dico quod Aristoteles nolebat dicere, quod essent quatuor species Qualitatis,sed quod erant quatuor modi Qualitatis, id est, quatuor quae habebant modum praedicandi Qualitatis,vel aliquem specialem modum ipsius Qualitatis, ut puta, vel de difficili mobilis, vel de facili mobilis, et sic de aliis. (b) Intelligit Aristoteles quod eoru n quae sunt taliter, et taliter disposita, etc. Nola quod res dicuntur naturales, quia cum ex materia, et forma constent, fiunta causa naturali, et certa, suumque finem consequente : res autem dicuntur non naturales, quia non fiunt a causa naturali, sed ab arte, atque ita dicuntur arte factae, aut saltem quia quamvis fiantacausa naturali, non tamen fiunt a certa causa, finemque suum consequente, et hujusmodi sunt monstra, de quibus infra in hoc secundo libro agendum est. Ex hoc sequitur, quod in divisione rerum naturalium a non naturalibus, per res non naturales praecipue intellexit Aristoteles res artificiales : quia volens definire naturam, hoc commode haud fieri poterat, nisi tali divisione praesupposita.

(O) Res artificiales non habent ab arte, principium motus, etc. Nota quod artificialia a naturalibus differunt per hoc, quod naturalia habent principium intrinsecum sui motus ; non sic vero artificialia. Quod si dicas, si duo artificialia ferrea, quorum alterum sit acutum, et alterum planum, descendant deorsum, illa sane habebunt principium illius descensus, atque adeo non distinguuntur artificialia a naturalibus per hoc, quod non habeant princicipium sui motus. Antecedens patet: quia velocius movebitur acutum, quam planum: hoc autem esse nequit inquantum naturalia, quia utrumque est ferreum, et aequalis ponderis, ergo inquantum artificialia ; ergo in artificialibus est principium molus,etper consequens non distinguuntur a naturalibus. Et confirmatur, quia sanator, Musicus, et Citharoedus habent principium sui motus non a natura, alias om-.nes essemus Musici, et Cilharaedi ; ergo ab arte, atque adeo ars est principium motus sicut natura,ergo non distinguuntur artificialia a naturalibus per non habere principium motus. Dico quod antecedens est falsum.Quando enim illa duo artefacta deorsum descendunt, non quidem procedit descensus illorum ab aliquo principio intrinseco in illis, ut sic existente; sed causa illius descensus est, non figura artificialis, sed materia et forma ferri: est tamen forma artificialis causa, ut mobile velocius, aut tardius moveatur,etnon ut simpliciter move atur ; atque ita Musica, et ars citharizandi aut saltandi non sunt causa ut simpliciter res moveantur: sed ut moveantur hoc, vel illo modo, et hoc est, quod dici solet, hujusmodi artes esse principia non motus, sed modi motus,quod non sufficit ad rationem naturae, sed oportet, ut sit principium motus simpliciter. Insuper quamvis essent principium simpliciter motus, tamen non sunt natura: quia non per se primo insunt rebus, sed per accidens.