QUAESTIO VII

Utrum ens dicatur univoce de substantia, et accidente

Arist. hic. test. 19. Simplicius comm. l3. Themistius num. 13. D. Thom. lect. 3. Albert.tract. 1. cap. 2. text. 19. Scotus in 1. dist. 3. quaest. 1. et in 2. dist. 3. quaest. 3.et in 3. dist. 8.quaest. 1. Capreolus in 1. dist. 2. quaest. 1. Suarez tom. i. Metaph. disp. 2. Fonseca 4. Metaph. cap. 2. quast. 2. Javell. ibid. quatit. 1. Sotus in praedic, cap. 4. quaest. 1.

Arguitur quod sic,quia aliter sequeretur, quod primum principium non esset per se notum, et immediatum ; consequens est falsum, ut patet 4. Met. text. 8. Consequentia tenet, quia primum principium esset distinguendum, cum in eo ponatur hoc nomen ens, quod per se non est univocum.

Secundo. Quia antiqui dubitaverunt de luce, utrum esset substantia, vel accidens, et tamen non dubitaverunt utrum esset ens ; igitur hoc nomen ens est univocum ad substantiam, et accidens.

Tertio. Quia quibus est unus modus essendi, potest esse unum nomen commune univocum impositum secundum illum modum essendi; sed substantiae, et accidenti est idem modus essendi ; ergo, etc. Major patet, quia scientiae, albedini, et figurae est unum nomen commune univocum, puta qualitas eo quod eis est unus modus essendi, puta alteri inhaerere qualificando : et minor apparet, quia substantiae et accidenti convenit esse formaliter. Unde licet accidens sit subjective per substantiam, tamen formaliter est ex seipso.

Quarto. Quoniam si substantiae, et accidenti non esset unus conceptus communis, hoc esset pro tanto, quia accidens inhaeret substantiae, et dependet a substantia, sed istud non impedit. Probo, quia forma inhaeret materiae : et tamen tam formae,quam materiae est unus communis conceptus, puta substantia.

Quinto. Homo dependet a Deo inseparabilius, quam accidens a subjecto,quia Deus non potest facere hominem non dependere a se, et tamen potest facere accidens non dependere a subjecto, modo, hoc non obstante, Deo, et homini est unus conceptus communis,scilicet iste conceptus substantia.

Sexto. Quia ista est vera, Substantia est prius ens accidente. Tunc igitur, vel isti termino ens correspondet conceptus communis substantiae, et accidenti ; et habetur propositum ; vel correspondet sibi conceptus substantiae tantum, et tunc nihil est dicere, nisi quod substantia, est prius substantia, quam accidens, quod est falsum : quia accidens non est substantia ; vel correspondet sibi conceptus accidentis, et tunc esset dictum quod substantia est prius accidens, quam accidens, quod est impossibile; igitur oportet, quod intelligatur primo modo.

Septimo sequeretur, quod altera istarum duarum esset concedenda, nullum ens est substantia, nullum ens est accidens, consequens est falsum, ut notum est. Probatur consequentia, quia vel isti termino ens correspondet conceptus proprius substantiae tantum, et tunc secunda propositio est vera ; vel corresponderet conceptus proprius accidentis et tunc prima est vera; vel correspondet conceptus communis utrique, et habetur intentum.

Octavo, Substantiae, et accidenti sunt aliqui conceptus communes, igitur et conceptus entis est eis communis. Tenet consequentia, quia conceptus entis est communior aliis. Antecedens patet, quia substantiae, et accidenti sunt isti termini communes, scilicet, significabile, incomplexum, applicabile, intelligibile ; quia secundum eamdem rationem dicuntur de substantia, et accidente, scilicet secundum istam, quae est movere intellectum. Secundo patet antecedens, de istis terminis extensum, binarius, ternarius, et hujusmodi.

Nono, quia unitati scientiae , et etiam potentiae cognoscitivae correspondet unitas objecti: sed Metaphysica est unica scientia, et intellectus est una potentia cognoscitiva, quarum objectum est ens in sua tota communitate, igitur ens in sua communitate est univocum : et per consequens sibi correspondebit conceptus communis, substantiae, et accidenti.

Oppositum arguitur per Aristotelem in isto primo text. 19. ubi dicit, quod principium maximum, ex quo antiqui possunt impugnari, est, quod multipliciter dicitur quod est, id est, quod ens dicatur multipliciter : modo terminus multiplex est aequivocus.

Secundo per Aristotelem Metaph. tex. 2. ubi dicit, quod simile est de ente, sicut de sano, quod dicitur de animali, et urina : modo certum est, quod iste terminus sanum dicitur aequivoce de animali, et urina, igitur et iste terminus ens dicitur aequivoce de substantia, et accidente ; et hoc idem patet per Porphyrium cap. de Specie.

In quaestione primo videbitur qualiter terminus dicatur aequivocus, et de esse accidentium. Secundo respondebitur ad quaesitum.

Quoad primum: notandum, quod res illae dicuntur aequivoce significari, quarum est unum nomen, et secundum illud nomen correspondent sibi conceptus in mente diversi ; et tunc illi conceptus vel habent aliquem ordinem inter se, vel non; si non, tunc dicitur aequivocum a casu; vel habent aliquem ordinem, et hoc dupliciter. Uno modo, quod ordo ille proveniat ex media similitudine; et tunc ordo ille conceptuum correspondet termino, qui vocatur aequivocum a consilio, et tertio conceptus illi possunt habere dependentiam, attributionem, et ordinem inter se: et tunc terminus dicitur analogus, cui correspondent illi conceptus. Unde analogia est ordo conceptuum correspondentium uni termino habentium inter se dependentiam, et attributionem, causatas non ex voluntaria impositione, sed ex natura rerum objectarum ; et sic iste terminus sanum dicitur analogice de animali, et de urina. Unde primo, et principaliter dicitur de animali, et consequenter dicitur de urina, non per impositionem novam, sed quia sequitur quasi naturaliter ex prima impositione.

Secundo notandum, sicut dicit Commentator in 2. de Anima, com. 3. quod solum compositum proprie est substantia, et ideo forma est actus, vel dispositio materiae, secundum quam compositum dicitur substantia, et hoc aliquid. Ita similiter dicitur de accidentibus, quod accidentia sunt dispositiones, seu modi se habendi, quibus res taliter, vel aliter se habent, ut albedo,quae secundum Aristotelem idem est, quod esse album,est dispositio,seu modus se habendi, secundum quem res dicitur alba.

Nunc ponitur ista conclusio(a)quod impossibile est accidens separari a suo subjecto. Probatur, quia illud est impossibile, quod implicat contradictionem ; sed accidens separari a suo subjecto implicat contradictionem, quia impossibile est esse album, et quod non sit album ; at separata albedine non est album, et si albedo est, album est: quia impossibile est, quod sit albedo, et quod non sit album: ergo separata albedine erit album, et non erit album, et sicut arguitur de albedine, ita potest argui de quolibet alio accidente.

Secundo, quia impossibile est imaginari, vel cognoscere accidens separatum a suo subjecto, igitur hoc est impossibile. Tenet consequentia, quia quibuscumque convenit esse, convenit etiam cognosci, et imaginari ; et antecedens patet, quia in conceptu accidentis includitur conceptus substantiae: igitur impossibile est cognoscere accidens, nisi simul cognoscendo substantiam. Antecedens patet per Aristotelem 4. Metaph. text. 2. ubi dicit, quod accidentis esse est alteri inesse, scilicet substantiae. Similiter dicit in isto primo, text. 26. quod in definitione accidentis debet poni subjectum, sicut in definitione simi debet poni nasus; igitur impossibile est cognoscere accidens, nisi cognoscendo illud alterum, cui inest, sicut impossibile est cognoscere simum non cognoscendo nasum.

Ex conclusione sequitur, quod omnis conceptus est complexus, per quem concipitur accidens ; patet, quia in omni tali includitur conceptus substantiae.

Contra corollarium objicitur : quia tunc sequeretur, quod nullus conceptus accidentis esset incomplexus, consequens est contra Aristotelem in Praedicamentis in illa parte textus, Secundum nullam complexionem, etc. Respondetur, concedendo consequens. Ad Aristotelem dico, quod aliquid dicitur complexum dupliciter: uno modo, quia sibi correspondet oratio perfecta, et sic intelligitur illa divisio Aristotelis. Alio modo, de oratione imperfecta, et sic sunt termini incomplexi de Praedicamentis accidentium, sicut album, nigrum, sunt complexi, eo quod eis correspondet conceptus complexus.

Secundo, quia accidens est sensibile per se, ut patet secundo de Anima, text. 63. igitur potest solitarie concipi sine conceptu substantiae, et patet hoc: quia substantia potest percipi conceptu incomplexo ; aliter nullus esset conceptus incomplexus ; igitur multo fortius et accidens, cum substantia sit sensibilis per accidens. Respondetur, quod accidens non est sensibile per se, sic ut solitarie percipiatur, imo substantia est sensibilis per se,sub conceptu tamen accidentali. Unde video parietem, licet non videam ipsum esse parietem, sed esse album.

Tertio sequitur, quod non esset differentia inter concretum, et abstractum, ex quo abstractum significat subjectum, sicut et concretum. Respondetur negando consequentiam : quia concretum importat subjectum in recto, et qualitatem in obliquo, ut album dicit habens albedinem ; sed abstractum importat qualitatem in recto, et subjectum in obliquo, ut albedo alicujus entis albedo, et istud habetur ex quarto Metaphysicae, text. 2.

Quarto sequitur, quod substantia, et accidens dicuntur ad invicem relative, et sic sequitur, quod nullum accidens esset absolutum. Respondetur negando consequentiam: quia termini relativi, sic se debent habere, quod sicut unum eorum includit alium, seu conceptum alterius, ita et e converso ; sed sic non est hic : quia licet conceptus accidentis includat conceptum substantiae, non tamen e converso conceptus quidditativus substantiae includit conceptum accidentis.

Quinto, quia Mathematicus considerat accidens sine cognitione substantiae : nam in definitionibus accidentium non ponit sua subjecta, igitur possumus cognoscere accidens sine cognitione substantiae. Respondetur, quod Mathematicus non habet verum conceptum de accidente : quia imaginatur de iis, ac si essent res per se existentes : modo hoc est falsum, et ideo dicit Commentator quod propositiones Mathematicae, sunt in capitulo propositionum imaginabilium.

Sexto, quia in Sacramento altaris sunt accidentia actualiter existentia sine subjecto, et cognoscuntur sine cognitione substantiae ; igitur totum quod dicitur est falsum.Respondetur, quod ( ) per tale miraculum mutatur natura accidentis, igitur mutatur nomen, et definitio ipsius ; nam accidenti sic separato competunt conditiones substantiae, ut quod potest nutrire, augmentare, ex ipso potest effici aliud, et ita de aliis, et ita mutatur natura accidentis, ac si natura humana mutaretur in naturam asininam.

Secunda conclusio. Terminus communis ad aliqua duo,quorumunum est magis perfectum, et aliud minus, non dicitur analogice de istis duobus propter hoc, quod alterum est perfectius : ita ut de perfectiori non dicatur per prius, et de minus perfecto per posterius. Probatur quia tunc Deo, et homini, et asino nullus esset conceptus communis univocus.

Quantum ad secundum notandum, quod praedicatio quidditativa dicitur ab esse : ut ista est quidditativa Homo est animal : quia esse hominem, est esse animal; similiter ista, Albedo est color : quia esse album est esse coloratum: sed ista non ; Homo est albus: quia esse hominem non est esse coloratum.

Nunc ponuntur conclusiones, prima est, Iste (c) terminus ens non dicitur univoce de substantia, et accidente. Probatur, quia si diceretur univoce, tunc aequaliter diceretur de substantias et accidente : modo consequens est falsum: quia de substantia dicitur, simpliciter loquendo, quod sit ens, sed de accidente dicitur non vere, sed quasi, ut dicit Aristoteles 4. et 7. Metaph. text. 2. et 15. accidens non dicitur ens, nisi quia entis.

Secundo,si ita esset, sequeretur quod hoc nomen ens esset genus ad decem Praedicamenta, consequens est contra Aristotelem 7. Metaph. text. 15. et contra Porphyrium, capit. de Specie. Probatur consequentia per definitionem Generis. Et si dicatur, adhuc aliud obstaret, quia non esset genus, eo quod accidens inhaeret substantiae, et dependet a substantia ; istud non valet, quia homo dependet a Deo, et tamen Deo, et homini est conceptus communis univocus. Similiter materiae, et formae, quarum una inhaeret alteri, ut patuit arguendo.

Tertio, quia ens non praedicatur quidditative aequaliter de istis : nam esse album, non est esse ens, vel aliud, sed est esse aliquale, vel esse dispositum.

Ex quo patet, quod hoc nomen ens dicitur analogice de substantia, et accidente : quia per prius dicitur de substantia, et secundario dicitur de accidente, in attributione ad substantiam.

Secundo sequitur, quod hoc nomen ens est aequivocum ad diversa Praedicamenta accidentium ; patet, quia sicut dicitur de substantia, et accidente secundum conceptus diversos, ita etiam de Praedicamentis accidentium. Secunda conclusio. Substantia, et accidens possunt concipi uno conceptu univoco denominative. Probatur, quia istud nomen extensum dicitur de substantia, et accidente secundum eamdem rationem, igitur est univocum ad illa. Tenet consequentia, per definitionem univoci: et antecedens apparet, quia dicitur de utrisque secundum rationem, quae est habere partem extra partem.

Secundo patet de istis terminis significabile, intelligibile, duo, tria, et hujusmodi, de quibus argutum fuit ante oppositum, et causa hujus conclusionis est, quia conceptus denominans sumitur a proportione, vel habitudine alicujus modi se habendi, et ideo in quibuscumque reperitur consimilis proportio, et modus habendi,omnibus illis convenit nomen sumptum ab illa proportione, sub habitudine : verbi gratia, istud nomen idem, sumitur ab habitudine, quam res habet ad seipsam, secundum quam haec est vera, Tu es tu, et quia consimilis habitudo reperitur in qualibet re mundi, igitur de qualibet re mundi dicitur hoc nomen idem. Patet igitur qualiter hoc nomen ens, aut res, et hujusmodi nomina transcendentia naturam connotantia, dicuntur analogice de substantia, et accidente.

Ad rationes ad primam. Sequeretur quod primum principium, etc. negatur consequentia, quia potest determinate concipi in altero illorum principium,etin quocumque illorum accipiatur semper est verum.

Ad secundam dico, quod antiqui habuerunt conceptum disjunctum de lumine, ut puta quod esset substantia, vel accidens ; determinate tamen investigaverunt an esset substantia, vel accidens.

Ad tertiam negatur minor, quia modus essendi accidentis est alteri inesse, et substantiae non.

Ad quartam dico, quod hoc est, quia accidentis esse est inesse alteri, scilicet substantiae, et quando dicitur de forma,et materia, potest concedi, quod forma (simpliciter loquendo) non est substantia,sed secundum quid, scilicet quia est actus, quo compositum est substantia.

Ad quintam, de dependentia hominis a Deo, dico quod non est similis dependentia accidentis a substantia.

Ad sextam : Quia substantia,etc. concedo istam, quod substantia est prior accidente: quia iste terminus prior, est terminus connotativus ; modo verum est quod possibile est terminum connotativum esse univocum ad substantiam, et accidens.

Ad septimam dico secundum Aristotelem, quod quaelibet illarum esset distinguenda secundum modum fallaciae aequivocationis : quia vel capitur ibi ens pro suo principali significato, et primo, et tunc concedendum est, quod omne ens est substantia ; vel capitur pro suo significato secundario, et tunc concedendum est, quod omne ens est accidens.

Ad octavam de terminis connotativis, seu denominativis est concessum.

Ad nonam concedo, quod objectum tale habeat unam rationem, vel saltem si habeat plures, quod omnes habent attributionem ad primam rationem ipsius, et ideo licet ens habeat rationem substantiae, et accidentis, tamen ratio accidentis habet ordinem, dependentiam, et attributionem ad rationem substantiae, quae est prior ratio entis.

ANNOTATIONES

(a) Impossibile est accidens separari a suo subjecto, etc. Nota, ex Scoto in 4. sent. d. 12. quaest. 1. quod accidens potest sumi dupliciter: uno modo pro per se significato, id est pro illo, quod in primo intellectu hujus nominis accidens intelligitur, pro eo videlicet, quod est esse alteri inhaerens. Secundo modo pro denominato, hoc est, pro illo, quod ab inhaerentia denominatur inhaerens ; verbi gratia, pro quantitate, vel qualitate: accidens enim cum sit nomen concretum, significat aliquam formam, puta accidentium, seu inhaerentiam, sicut suum principale significatum.

Nola secundo, quod tale accidens pro denominato est duplex, scilicet absolutum, sicut quantitas, et qualitas ; et respectivum, sicut similitudo, paternitas, filiatio, et aequalitas, et similia.

Nola tertio, quod aliud est esse de essentia alicujus aliud est esse illi idem essentialiter ; primo modo illud est de essentia alicujus, quod est idem illi quidditative, et in primo modo dicendi per se. Esse idem essentialiter est convenire in eadem natura existente et singulari, et hoc modo passio est idem essentialiter cum suo subjecto. Istae duae identitates sic se habent ad invicem, quod quidquid est de essentia alicujus, est illi idem essentialiter, sed non e converso : nam subjectum et propria passio sunt idem essentialiter, quia habent unam naturam contractam ad existentiam, et singularitatem, penes quam neutrum istorum est ab alio separabile, et tamen neutrum est de essentia alterius.

Nota quarto, quod inhaerentia est duplex, quaedam actualis, quae est ipsa unio , actualis accidentis, existentis in subjecto existente, ut actus quidam, et perfectio cum potentiali perfectibili. Quaedam vero est inhaerentia aptitudinalis, quae est dependentia, seu essentialis ordo accidentis secundum quidditatem suam ad subjectum. Et inter has inhaerentias differentia extat non parva ; ea namque quae actualis est, circumscribitur a demonstratione, cum demonstratio abstrahat ab existentia, et a conditionibus existentiae. Secunda vero inhaerentia, scilicet aptitudinalis, quae est passio,demonstratur. Prima inhaerentia est conditio existentiae, nec semper accidenti inest. Secunda vero semper inest, subjecto existente, sive non.

Nota quinto, quod sicut non inhaerere, et non posse inhaerere non est ratio substantiae, ut substantia est genus, ita inhaerere non est ratio accidentis, vel alicujus generis accidentis, ut docet Avicenna 2. suae Metaph. et Scotus in Quodlib. Sed substantia est illud substratum, cui convenit non inhaerere, vel cui repugnat inhaerere, et accidens ut quantitas, vel qualitas, est natura cui convenit inhaerere, ut etiam docet D. Thom. Quodlib. 8. quaest. 3. et 1. p. q. 3 art. 5. ad 1. Ubi ait, quod substantia non significat ho3, quod est esse per se, sed significat talem naturam, cui competit hoc, quod est esse per se, quod tamen esse per se non est ipsa ejus essentia. Quare idem possumus dicere de accidente, quod significat talem naturam, cui competit hoc, quod est esse in alio, quod tamen esse in alio non est ejus essentia, atque adeo cum dicitur substantia est, quae per se est; vel accidens est, quod est in alio, non est definitio, sed circumlocutio verae descriptionis, quae ita intelligitur ; substantia est res, cujus naturae debetur non esse in alio, et accidens est res, cujus naturae debetur esse in alio. Unde patet, quod etsi miraculose accidens sit sine subjecto, non egreditur tamen definitionem accidentis, quia esse in subjecto naturae ejus debetur, et adhuc manet ejus natura, cui debetur esse in alio,

Ex his dico primo, quod inhaerentia aplitudinalis, aut. actualis non est de essentia alicujus accidentis, sive absoluti, sive respectivi. Dico seeundo,quod accidens absolutum est idem essentialiter cum inhaerentia aptitudinali, non tamen cum actuali. Dico tertio, quod accidens respectivum est idem realiter cum utraque inhaerentia scilicet aptitudinali, et actuali. Haec asserta sufficienter probata, videre potes in Commentariis nostris super 4 sent. Scoti, Tomo 1. dist. 12. quaest. 1. art. 1. 2, et 3.

Ex quibus sequitur primo, quod accidens pro per se significato, seu pro formali separari nequit a suo subjecto, ita ut contradictionem involvat accidentiam, seu inhaerentiam esse sine suo subjecto.

Secundo sequitur, quod separatio accidentis respectivi a subjecto extendendo nomen subjecti ad fundamentum implicat contradictionem.

Tertio sequitur quod omne accidens absolutum, quodcumque sit illud, potest separari a suo subjecto, et esse sine illo, et hoc sive subjectum maneat, sive non maneat in re, et in effectu ; et hoc loquendo absolute, et virtute divina, et haec tria corollaria sufficienter probata reperies, ubi supra,art. 4. et 5.

Ex quibus sequitur quarto, quod Scotus in hac quaestione loquitur ut merus, et simplex Philosophus naturalis : nam Philosophus naturalis existimat separationem accidentis a subjecto cum constantia ipsius esse impossibilem, non quia in conceptu accidentis includatur quidditative conceptus substantiae, ut videtur dicere hic Doctor Subtilis, sed quia Philosophus ponit ordinem causarum simpliciter necessarium, ut docet Scotus in 4. loco supra relato, et nos ibi explicavimus art. 5.

(b) Respondetur, quod per tale miraculum mutatur natura accidentis. Nota quod accidens separatum in Sacramento altaris privatur positivo reali,et intrinseco modo, quem in subjecto habet, qui appellatur actualis inhaerentia. Secundo tale accidens privatur speciali conservatione, qua in esse conservabatur a subjecto. Patet, quia cum jam subjectum destructum sit, non potest amplius accidens conservare, et in hoc conveniunt omnes Theologi. Sed dubium est an accidens separatum mutetur positive recipiendo modum essendi actuali inhaerentiae repugnantem. De qua re fuit quorumdam opinio, quod quando Deus separat accidens a subjecto, tribuit accidenti novum esse existentiae, eo quod accidens in subjecto existens non habet propriumesse existentiae,atque adeo quando separatur a subjecto, debet illi tribui novum esse,per quod existat. Hanc sententiam aliqui tribuunt D. Thomae 3. par.q. 77. art. 1. in responsione ad 4. quam videtur sequi

Scotus hic : imo latius loquitur cum dicit, quod per tale miraculum mutatur natura accidentis, ac si natura humana mutaretur in naturam asininam, ex quo videtur sequi quod post transubstantiationem panis, accidens non remaneat accidens, sed versum sit in substantiam, quod est falsum, et contra fidem, quae determinat vere accidentia post consecrationem sine subjecto remanere, at si mutarentur in naturam substantiae, jam non remanerent accidentia. Ideo hanc sententiam subtiliter impugnat Scotus in quarto, loco supracitato, et nos ibidem artic. 7.

Cajetanus vero, 3. par. quaest. 77.art. 1. et Suarez Tomo 3. quaest. 77. disp. 56. sectione 8. etsi non eodem modo id explicent, dicunt, quod quantitas a subjecto separata, licet non acquirat novum esse existentiae,acquirit tamen novum esse subsistentiae,quale habebat substantia,quam sententiam nos impugnavimus,et rejecimus ubi supra, art. 8. et cum Doctore Subtili diximus nihil novi addi accidentibus, ut existant sine subjecto, sed ea ratione tantum sino subjecto existere ; quatenus Deus qui conservabat in accidentibus duo, scilicet existere in subjecto, (licet enim ista duo, saltem ratione distinguere) jam conservat, prius sine posteriori, quae opinio verissima est. Non loquitur ergo hic Scotus secundum propriam sententiam.

( ) Iste terminus ens non dicitur univoce, etc. Nota, quod Scotus 1. sent. d. 3. quaest. 1. et 2. et d. 8.quaest. 3. et in 4. Metaph. tenet ens esse univocum Deo, et creaturae, substantiae, et accidenti: hic autem dicit ens aequivocum esse ad substantiam, et accidens. Unde observandum est primo duplicem esse conceptum, formalem qui attenditur ex parte intellectus, et est ipsa notitia : et objectivura,quise tenet ex parto objecti, et est ipsum objectum conceptum. Hujusmodi conceptus objectivus duplex est, univocus, qui habet nominis, et rationis unitatem : et aequivocus, qui habet unitatem nominis, et non rationis.

Secundo observandum est, quod conceptus objoctivus dicitur univocus tribus modis,scilicet Physice,Melaphysice, et Logice. Primo modo dicit unitatem nominis,cui correspondet unitas rei,quae non est divisibilis in plura alterius,et alterius rationis, cujusmodi est natura specifica,etinipsa re sic univoca non latent aequivocationes, quae latent in genere, ut ait Aristoteles 7. hujus. Secundo modo est aliqua unitas realis alicujus primae intentionis abstrahibilis a pluribus, quae ipsam participant seclusa quacumque intentione Logica. Tertio modo est realitas primae intentionis sub aliqua secunda Intentione generis, aut speciei, vel alterius praedicabilis.

Tertio observandum est, quod quadruplex est gradus univocationis. Primus habet unitatem rationis, communis modi essendi, ordinis essentialis et gradus perfectionis : hoc pacto sola species infima est univoca, quia habet unicam rationem suis inferioribus communem : habet etiam in ipsis eumdem essendi modum, descenditque in ea inferiora, secundum eumdem ordinem, et non secundum prius et posterius essentialiter ; quia individua ejusdem speciei non ordinantur essentialiter, id est, non habent inter se ordinem essentialem, estque natura specifica in omnibus inferioribus secundum eumdem perfectionis essentialis gradum ; non est essentialiter perfectior in uno individuo, quam in alio.

Secundus gradus univocationis habet unitatem rationis communis modi essendi, et ordinis essentialis; deficit tamen in ultima unitate, videlicet in gradu perfeclionis,quia res, quae sic est univoca, est essentialiter perfectior in uno, quam in alio, quod provenit ex re sibi adjuncta : hujusmodi sunt genera, quae ex differentiis sibi adjunctis sunt essentialiter perfectiora in una specie, quam in alia, sicut animal perfectius est in homine, quam in equo, quia in homine adjungitur differentiae essentiali perfectiori, quam in equo.

Tertius gradus habet unitatem rationis communis multis, et etiam unitatem modi essendi, quia secundum eumdem essendi modum est in suis inferioribus ; caeterum non habet unitatem ordinis essentialis, sicut ens, quod per prius descendit in substantiam, quam in accidens, et numerus descendit prius in binarium, quam in ternarium secundum realem existentiam,neque habet unitatem gradus perfectionis essentialis, sicut accidit in omnibus generibus.

Quartus gradus est, qui solum habet unitatem rationis communis multis, non tamen habet unitatem modi essendi, neque ordinis essentialis, neque gradus perfectionis ; sic se habet ens respectu Dei, et creaturae. Nam licet dicat unitatem rationis communis Deo, et creaturae: non tamen habet eumdem essendi modum in Deo, et creatura ; quia in Deo est independens, in creatura vero dependens ; n e que unitatem ordinis essentialis, quia rati . entis prius est in Deo essentialiter, quam in creatura ; neque habet unitatem gradus perfectionis: quia in Deo est perfectissimum ens, in creatura vero imperfectum.

Ex his dico primo. Ens non est univocum substantiae, et accidenti univocat one Physica: tum quia univocatio Physica in sola specie ultima reperitur, quae in plura altellus rationis dividi non potest; tum otia m quia nullum genus, etiam ultimis speciebus proximum est ista univocatione univocum, ex Aristotele 7. Physicorum tex. 31. dicente, quod in genere latent aequivocationes; quare multo minus erit tali univocatione ens univocum, cum sit remotissimum a specie infima.

Dico secundo, ens non est univocum substantiae, et accidenti univocatione Logica, quia ens cum sit transcendens, non potest concipi sub aliqua intentione Logica generis, vel speciei, cum hujusmodi intentiones solum applicentur limitatis, ut docet Scotus in Universalibus.

Dico tertio, quod ens non est univocum substantiae, et accidenti in primo,nec in secundo gradu univocationis ex quatuor, quos notabili tertio posuimus ; patet quia non in primo gradu, eo quod talis est univocationis Physicae, quam non convenire enti jam diximus : nec in secundo, tum quia ratio entis in substantia, et accidente non habet unitatem ordinis essentialis, quia per prius descendit in substantiam essentialiter, quam in accidens ; tum etiam quia ista est univocatio Logica, quam ab ente negavimus,.et in hunc sensum loquitur Scotus in hac quaestione, quando negat ens esse univocum substantiae, et accidenti.

Dico quarto, quod ens est univocum substantiae, et accidenti, in tertio, et quarto gradibus univocationis, quae est univocatio Metaphysica, patet ; quia ad talem univocationem sufficit unitas conceptus objectivi, communis suis inferioribus, in quarto gradui et tertius ultra hanc unitatem requirit unitatem modi essendi, etsi unitas ordinis essentialis, atque gradus perfectionis deficiat ; sed ens respectu substantiae, et accidentis habet has duas unitates, quare est eis univocum, et in hunc sensum locutus est Scotus in primo Sententiarum locis citatis.

Neque contra hanc univocationem obstant auctoritates Aristotelis, et Porphyrii: nam quando Aristoteles dixit, 1. Phys. text. 12. quod principium maximum, etc. loquitur de multiplicitate suppositorum, et non conceptuum; et quando 4. Metaph. text. 2. dixit quod ens significat accidentia per attributionem ad substantiam, sicut sanum significat urinam, etc. dico quod sicut sanum dicitur de sanis secundum majorem, et minorem perfectionem ; ita ens dicitur de entibus, non tamen pure analogice, cum non detur analogia sine univocatione, vel aequivocatione, et Aristoteles ibidem negat ens dici aequivoce: et quando 11. Metaph. cap. 3. dixit, neque aequivoce dicitur ens de substantia, et accidente neque univoce, sed medio modo, debet intelligi, quod non dicitur univoce de susbtantia, et accidente ea univocatione perfecta, qua species dicitur de suis individuis, neque aequivoce; sed medio modo, ea scilicet univocatione,

quae majorem, et. minorem perfectionem in sibi univocatis admittit.

Et quando 7. Metaph. text. 2. dicit, quod quantitas, et qualitas non sunt entia, sed entis entia, intelligendus est, ac si diceret, non sunt entia per se subsistentia, bene tamen in aliis inhaerentia. Et ad illud quod asserit,quod ens simpliciter dicitur de substantia, de caeteris autem praedicamentis secundum quid, text. 15. dico quod intelligit, quod ens dicitur, de substantia secundum diversum modum essendi a modo, secundum quem dicitur de accidente : est enim substantia ens per se, accidens vero ens in alio, et ideo substantia dicitur simpliciter ens, et accidens secundum quid, non quod accidens non sit vere,et formaliter ens, sed quod non simpliciter sicut substantia. Demum ad Porphyrium. Si quis entia vocet, etc. dico quod nullibi dixit Aristoteles ens dici aequivoce. Vel dicas, quod Porphyrius negat ens univocum Logica univocatione, cum non possit esse genus.