QUAESTIO XXII

Utrum quodlibet ens naturale appetat sui permanentiam

Aristot. cap. 9. text. 81-Averroes com. 81. Simplic. com. 7a. Themist. num. 81. Avic. de suffic. cap. 2 D. Thom. lect. 15. et quaest, i. de pot. art. 1. Scotus in 2. dist. 3. quaest. 3. Conimbricen. cap. 9. quaest, i. Roccus quaest. 25.

Arguitur primo quod non : quia tunc sequeretur, quod agens naturale approximatum passo sufficienter disposito, non ageret in ipsum, consequens est contra experientiam, et principium naturale. Probatur consequentia; quia si ageret,tunc repaleretur, et cum repassio sit ejus corruptio, sequitur, quod si appetat agere in contrarium, quod appetat disponi ad corruptionem.

Secundo, aliquod ens naturale appelit dispositionem suae corruptionis, igitur appetit suam corruptionem. Tenet consequentia : quia qui vult antecedens, quodammodo vult consequens ; et probatur antecedens: quia ignis appetit rarefieri, modo rarefactio est dispositio praevia corruptioni ; quia facilius potest agens contrarium agere in rarum, quam in densum. Similiter patet de hominibus, qui appetunt cibos praeparatos suae corruptioni.

Tertio : quia aliqua res potest plus durare, quam de facto permaneat, ut puta si esset in continente melius disposito,ergo non quodlibet ens, etc. Tenet consequentia: quia vel appetit durare per illud tempus, per quod potest manere, et non manet ; si sic, tunc ejus appetitus est frustra : si non, igitur potest manere, quandonon appetit, quod est propositum.

Quarto sequeretur, quod ccelum,et materia prima infinite appeterent permanere; consequens est falsum, quia quodlibet istorum est finitum, et per consequens solum finite potest appetere. Probatur consequentia, quia appetere durare per duos dies provenit a majori appetitu, quam appetere durare per solum unum: igitur cum materia prima, et caelum durent per tempus infinitum, sequitur quod quodlibet illorum appetat permanere appetitu infinito.

Quinto, quia quodlibet ens appetit illud, quod est sibi naturale ; sed alicujus rei corruptio est naturalis: igitur aliqua res appetit corruptionem. Major nota est inductione, nam grave appelit deorsum : quia locus deorsum est sibi naturalis ; et minor probatur : Primo, quia dicimus aliqua corrumpi naturaliter.Secundo,quia putrefactio est corruptio naturalis, combustio autem violenta, ut patet 1. Meteoror. Tertio,quia aliqua corruptio fit ab intrinseco ,ut corruptio mixtorum compositorum ex elementis. Quarto, quia illud est naturale, quod semper, vel ut in pluribus fit eodem modo, ut patet secundo hujus, text. 39. modo mors, vel corruptio semper, vel ut in pluribus, fit eodem modo ; ergo, etc.

Sexto ad principale ; quia non quodlibet ens naturale cognoscit permanentiam, et durationem, ergo non quodlibet appetit ipsum permanere. Tenet consequentia ; quia appetitus consequitur cognitionem ; et antecedens est notum.

Deinde arguitur per instantias. Quia lignum existens sursum cadit deorsum in ignem suppositum sibi, igitur si appeteret sui permanentiam, non descenderet deorsum. Secundo, quia aliqui milites. adhuc non sperantes de alia vita, eligunt mori propter defensionem Reipublicae, quod non esset, si appeterent permanere. Tertio,quia quidam interficiunt seipsos, ut patet de desperatis. Quarto per Linconiensem in tractatu de radiis, qui dicit quod habitantes in montibus Hyperboreis vivunt ita diu, quod altaediati de vita praecipitant seipsps de rupibus in mare. Quinto secundum naturales historias, Phoenix comburit seipsam in quodam monte, ut post mille annos de cineribus ejus generetur alia Phoenix. Sexto arguitur de vetulis.

Oppositum arguitur per Aristotelem in isto primo, cap. ultimo, text. 81. ubi probans, quod in qualibet transmutatione privatio sit principium necessarium, probat quod materia non appetit formam sequentem per formam praecedentem : quia nulla res appetit suam corruptionem : et dicit Commentator, quod omnis res diligit se ipsam permanere.

Notandum, quod duplex est appetitus, quidam sequens cognitionem, ut ille quo aliquis nititur in prosecutionem, vel fugam alicujus objecti delectabilis, vel tristabilis: et talis appetitus vocatur animalis, qui est duplex ; nam quidam sequitur cognitionem intellectivam, et vocatur appetitus intllectivus, ut voluntas: alter sequitur eo gnitionem sensitivam, et vocatur appetitus sensitivus : sed alius est appetitus naturalis, qui non sequitur cognitionem, sicut dicimus, quod grave appetit deorsum, et materia formam, et entia naturalia appetunt esse, et permanere.

Secundo notandum, quod appetitus ad permanendum quandoque est cum conatu, ut quando agens contrarium est applicatum, et tunc dico, quod nullum tale potest permanere per tempus aeternum, nisi tale fuerit virtutis infinitae simpliciter ; sed quandoque est sine conatu, ut quando nullum contrarium est applicatum, et in tali nulla requiritur potentia ad durandum, imo quacumque potentia data minor in infinitum sufficeret. Ex quo sequitur, quod ista consequentia non valet, illud quod durat per unum diem, est aliqualis virtutis; igitur illud, quod durat per duos dies, est majoris virtutis, et illud, quod durat in aeternum est infinitae virtutis: negaturconsequentia, quia ad permanendum sine conatu, nulla requiritur potentia.

Secundo sequitur, quod si elementum simplex esset in loco, ubi nunquam applicaretur sibi contrarium, tunc nunquam corrumperetur,nec requireret majorem potentiam ad durandum per unum diem, quam ad durandum perpetuo.

Tertio notandum, quod ( ) appetitus animalis, et naturalis differunt ab invicem. Primo, quia appetitus animalis semper fertur in bonum existens, vel apparens : sed appetitus naturalis semper fertur in bonum existens, et hoc ponit Commentator secundo hujus, ubi dicit, quod intentum in rebus voluntariis semper est bonum apparens, vel existens, sed in rebus naturalibus semper est bonum existens. Secundo differunt ; quia appetitus animalis proprie dicitur dilectio, sed appetitus naturalis non nisi improprie, ut dicit Commentator, quia omne ens diligit se permanere. Et si quaeratur, quae res est appetitus naturalis, respondetur, quod non est nisi quidam nisus,

vel instinctus, vel inclinatio naturae ad essendum, quia non est aliud nisi res sic inclinata, sicut appetitus gravia ad deorsum, non est aliud quam gravitas sic inclinata, qua consequenter inclinatur grave cum conatu, ut quando grave est sursum, et quandoque sine conatu, ut quando grave est deorsum.

Nunc ponuntur conclusiones. Prima est. Quodlibet ens naturale appetit seipsum permanere appetitu naturali. Probatur, quia quodlibet ens naturale potest permanere ; igitur quodlibet appetit, et inclinatur ad permanendum. Tenet consequentia, quia aliter aliqua res permaneret contra propriam inclinationem, et per consequens esset contraria sibi ipsi, quod est impossibile : quia esset otiosa in natura, ut concludit Commentator.

Secundo, quia omnia entia appetunt assimilari ipsi Deo, qui est ens primum perfectissimum,et maxime permanens; igitur quodlibet ens appetit assimilari sibi in permanentia, scilicet in quantum potest, et per consequens quodlibet ens appetit permanere.

Tertio, quia esse, et permanere continentur sub ratione appetibilis : quia permanere est bonum : modo omnia bonum appetunt, ut patet, 1. Ethicorum.

Quarto arguitur per signa. Primo, quia quodlibet ens naturale tendit ad locum, in quo maxime potest conservari ; quod non esset nisi quodlibet appeteret permanere ; et antecedens apparet, quia quodlibet ens tendit ad suum locum naturalem, qui habet quamdam virtutem conservatam locati, ut patet quarto hujus, text. 48. Secundo, quia unum contrariorum fugit reliquum, ut patet in lib. Meteororum per totum, quia per hoc dantur causae multarum impressionum.

Secunda conclusio. Licet quodlibet ens appetat permanere, tamen non semper, sed secundum propensionem suae naturae. Pro -batur, quia tunc in istis inferioribus quodlibet ens frustraretur a suo fine secundum totam speciem, quod est impossibile. Et si dicatur quod si quodlibet ens appetat sic permanere, videtur quod ille appetitus sufficeret ad hoc, quod res permaneret quocumque alio circumscripto. Respondetur quod non : quia ultra illum appetitum requirit conservationem primae causae, ad quam omne esse se habet, sicut lumen se habet ad corpus luminosum.

Tertia conclusio. Appetitu naturali aliqui possunt appetere sui corruptionem, ut patuit prius.

Ad rationes. Ad primam sequeretur, quod unum contrarium, etc. nego consequentiam : quia unum contrarium appetit agere sibi simile in reliquum, et non appetit corrumpere reliquum, nec etiam corrumpere se ipsum : licet ista sequantur ad hoc, quod agat suum simile, et ideo non oportet, quod si aliquod appetat antecedens, quod cum hoc appetat consequens, nisi cum hoc appetat consequentiam esse bonam.

Ad secundam negatur consequentia : quia licet appetant illa disponentia, tamen non appetunt, quod disponant ad suam corruptionem, et ideo licet homo appetat cibos nocivos, tamen non appetit esse illos cibos nocivos sibi.

Ad tertiam, aliquid durat minus, etc. concedo, igitur non appetit, nego consequentiam. Ad probationem dico, quod appeteret durare illud tempus, nec est inconveniens, quod desiderium naturale frustretur in parte. Aliter dicitur, quod res non appetit esse in futuro, et hoc appetitu naturali ; sed appetitus ille conjungitur cum actu, et ideo non oportet, quod iste terminus appetitus connotet carentiam rei, quae appetitur.

Ad quartam soluta est, quod ista permanent sine conatu.

Ad quintam dico, quod nulla corruptio est alicui corruptibili naturalis. Ad probationem dico, quod nos dicimus, corruptionem naturalem, quando fit secundum communem cursum naturae,ut in senectute, licet sit violenta illi, quod corrumpitur. Ad alium putrefactio, etc. dico, quod putrefactio est corruptio violenta respectu illius, quod putrefit, tamen dicitur naturalis, eo quod mixta magis sunt consueta corrumpi per putrefactionem, quam per combustionem. Ad aliam dico, quod non sequitur : quia licet fiat ab extrinseco, tamen passum non confert vim. Ad quartam negatur, nisi fiat secundum intentionem agentis. Vel potest dici, quod illa sunt naturalia distinguendo naturale contra casuale, sed non distinguendo contra violentum.

Ad sextam principalem, dico quod non oportet, quod omnis appetitus sequatur cognitionem, sed sufficit quod dirigatur a cognoscente, ut puta ab intelligentia. Tunc ad instantias de ligno dico, quod lignum appetit descendere, sed tamen non appetit ignem esse sub eo, quia hoc accidit a casu. Ad secundam dico, quod accidit secundum aliquos propter spem alterius vitae, et ideo ex hoc Tullius credens perpetuitatem animae famam sui nominis praeposuit morti corporali. Alii dicunt, quod hoc faciunt propter virtutem : quia tales prope finem vitae sunt valde intense virtuosi; et melius est illud medium esse virtuosi, quam diutius esse minus virtuosi,et sic appetunt hoc appetitu animali, et non naturali. Ad tertiam de desperatis dico, quod tales nolunt se ipsos non esse, sed volunt suam miseriam non esse, licet ipsos non esse sequatur, et ita dicatur ad Linconiensem.

Ad aliam de Phoenice dico, quod Phaenix ex aliquo instinctu naturali cognoscit se non amplius posse permanere, et quod alio modo sibi simile non potest generare, ideo appetens semper manere secundum speciem, cum non possit permanere secundum individuum, et comburit se. Ad illam de vetulis dico, quod mentiuntur pessime.

ANNOTATIONES.

(a) Appetitus animalis, et naturalis differunt ab invicem. Nota, quod cum appetitus animalis sit duplex, unus intellectivus, et alter sensitivus, isti duo appetitus distinguuntur inter se, differuntque in multis. Quod distinguantur apparet:quia multoties sunt contrarii, ut patet in homine incontinente, in quo praevalet appetitus sensitivus contra rationalem. Tum quia appetitus rationalis fertur in bonum particulare, et universale ; appetimus enim universale bonum : appetitus vero sensitivus solum fertur in bonum singulare. Tum etiam quia appetitus sensitivus differt in multis a rationali. Primo differunt, quia appetitus sensitivus est circa bonum, quod imaginatio indicat ; rationalis vero circa bonum,vel malum intellectu judicatum. Secundo differunt, quia appetitus rationalis, sive voluntas est libera libertate contradictionis, quod scilicet potest suspendere actum volitionis, et libertatem contrarietatis circa bonum particulare, quamvis non circa bonum universale : potest enim velle, et nolle aliquod bonum particulare, appetitus tamen sensitivus non est liber, sed necessario operatur utraque necessitate opposita:quia proposito sibi convenienti non potest brutum non appetere, et proposito disconvenienti non potest non refugere. Tertio, differunt in actibus ; voluntas enim habet actum amoris amicitiae, qui est amor rei propter se, quo amore diligimus honesta, in quo fundatur amicitia ; habet etiam actum amoris concupiscentiae, qui est amor rei utilis, quo amamus nobis utilia : appetitus vero sensitivus caret priori amore, et ideo bruta solum appetunt sibi utilia, neque habent veram amicitiam inter se. Item in voluntate est consensus, qui dicitur electio : quando enim proponitur sibi aliquod bonum, quia libera est, potest velle, et retinere: et si vult, ille actus dicitur consensus, et propter hoc dicitur liberum arbitrium : quia scilicet libere recipit, et consentit in id quod intellectus deliberat esse faciendum, quod si sit contra legem divinam, erit peccatum. Quarto differunt, quia voluntas dominatur appetitui per rationem, potestque multos illius actus impedire, quos si non impedit, et sunt contra rectam rationem, imputabitur sibi ad peccatum, quantumcumque urgeat appetitus sensitivus. Quinto differunt, quia voluntas non subditur influxui caelesti in suis actibus, sicut appetitus sensitivus, et sic meritum, vel demeritum non est absque voluntate : quia primum subjectum meriti, et demeriti, sicut peccati et gratiae, est voluntas, et ultimo differunt: quia voluntas est reflexiva, et vult se velle, vel voluisse, aut noluisse, quod non habet appetitus sensitivus.