QUAESTIO X

Utrum amota aliqua parte ab aliquo toto, vel sibi addita, maneat idem totum quod prius

Arist. hic text. 19. D. Thom. 1. Physic. lect. 3. Simplicius ibid. comm. 15. Themist. num. 19. Scotus in 2. dist. 1. qu. 4. dist. 44. quaest. l.Conimbr. 1. de Generat. cap. 5. Ruvius ibid: Compl ut, disp. 6. de composito, num. 9. et qutest.5. de augmentatione. Aversa quaest. 50. de Anima.

Arguitur quod non, quia amota aliqua parte, vel addita, non manerent eaedem partes, igitur non maneret idem totum. Tenet consequentia, quia totum non est aliud, quam suae partes.

Secundo, sequeretur, quod aliquod totum esset idem tertiae parti illius ; consequens est falsum, et probatur consequentia: quia illud, quod est in principio de animali, ut puta de asino, vix est tertia pars illius,quod est in medio, aut in fine ; et tamen per totum tempus vitae est idem animal ; ergo, etc.

Tertio sequeretur, quod aliquod corruptibile, quod de novo incipit, posset perpetuari : consequens est falsum, ut patet 1. Caeli, text. 128. Probatur consequentia : posito, quod ab aliquo toto auferatur una pars modica , et addatur una alia illi consimilis, et adhuc removeatur una secunda, et addatur altera similis, et sic semper : tunc per te non obstante illa additione vel subtractione, manet idem totum, quod prius erat, igitur cum perpetuo possit fieri hujusmodi additio, vel subtractio, ut patet in fluviis, et in plantis : sequitur quod illud totum perpetuo manebit.

Quarto sequeretur, quod aliquod totum esset idem toti, et tamen nullo modo aliqua pars unius communicaret cum aliqua parte alterius. Consequens est falsum, quia non videtur unde proveniat diversitas totius, nisi ex diversitate partium. Probatur consequentia casu praesupposito, vel consimili : verbi gratia, sit unum dolium plenum aqua, quae exeat guttatim in parte inferiori, et in parte superiori, tantum mittatur continue de aqua, quantum exit per inferiorem. Tunc per te amota una parte, et addita sibi consimili, adhuc manet idem totum ; igitur pari ratione amota una alia, et per consequens idem totum esset, quando effusa fuit quaelibet pars aquae praeexistentis, et habetur consequens.

Oppositum arguitur per Aristotelem in isto primo, text. 19. qui reprehendit Heraclitum in hoc, quod posuit entia esse continue alia, et alia.

Secundo sequitur, quod isti termini Socrates, Plato, et homo, non essent termini distincti ; consequens est falsum, et probatur consequentia, quia supponunt pro diversis,non facta aliqua nova impositione. Tertio sequilur,quod in motu augmentationis non esset idem, quod prius erat parvum, et postea magnum, quod est falsum, ut patet 1. de Generatione. Probatur consequentia, quia in augmentatione advenit aliqua pars, et per consequens,totum non est idem, quod erat ante.

Quarto sequitur, quod nullus nostrum habuisset patrem, nec matrem, nec quod aliquis nostrum esset baptizatus, aut Christianus: consequens est falsum, et probatur consequentia : quia quilibet nostrum est aliter, quam fuerat heri propter paries resolutas a calore.

Notandum, quod in proposito accipitur iste terminus lotum categorematice, prout significat idem quod habens partes. Hoc praemisso, praemittendae sunt quaedam distinctiones, secundo conclusiones, tertio objectiones, et hoc loquendo generaliter de toto, et partibus; quia de animatis esset specialis consideratio, pertinens ad librum de Generatione.

Quantum ad primum, notandum quod duplex est totum : quoddam est totum homogeneum, et aliud est lotum heterogeneum. Totum homogeneum est, cujus quaelibet pars est ejusdem rationis cum suo toto, et habet denominationem sui totius, sicut quaelibet pars aquae denominatur aqua, et est ejusdem rationis cum tota aqua. Sed totum heterogeneum est illud, cujus non quaelibet pars habet denominationem totius, nec est ejusdem rationis cum toto, sicut homo. Totum homogeneum est duplex, quoddam habens partes extensionis tantum, ut ignis, aqua: quoddam est habens paries intensionis, et extensionis, sicut caliditas, albedo, et hujusmodi. Item, totum heterogeneum est duplex: quoddam cujus partibus est una forma communis ipsas informans,ut homo, cujus omnes partes informantur anima intellectiva et tale vocatur unum per se; aliud est cujus partibus non est forma communis ipsas informans, sicut domus, et tale dicitur unum per accidens.

Secundo notandum, quod res naturales inveniuntur in triplici differentia. Aliquae enim sunt res naturales, quae manent semper secundum permanentiam omnium suarum partium simul, nulla facta additione, vel subtractione: sicut Sol, caelum, et paries caeli. Sed alia sunt entia, quorum paries nullo modo manent simul, sed consistunt in continua successione suarum partium ad invicem : sicut tempus, motus, et hujusmodi,cujus nulla pars manet simul cum alia. Sed tertio, sunt entia media inter ista duo, quae scilicet manent per permanentiam aliquarum partium, et aliae partes sibi invicem succedunt, aut per generationem et corruptionem, aut per additionem et subtractionem : ut, verbi gratia, animalia, plantae, mixta, et elementa.

Tertio sciendum, quod aliquod potest dici manere tripliciter, juxta triplicem modum entium. Primo, quia manet idem secundum permanentiam omnium suarum partium simul: et sic dico, quod Sol est idem hodie, qui fuit heri. Secundo modo dicitur idem, cujus non omnes partes manent simul,sed aliquae, et aliquae non,ul patet de asino, cujus aliquae partes resolvuntur, et aliquae manent, et si pars major, aut principalior maneat eadem, tunc maxime proprie dicitur manere idem. Tertio modo dicitur manere idem, non quia aliquae partes ejus maneant, sed quia partes sibi invicem succedunt continue per generationem, vel per appositionem : et licet iste modus identitatis sit valde improprius, et imperfectis, attamen est valde usitatus, et per istum modum sunt imposita quaedam nomina propria,ut puta pluviorum,civitatum, et villarum.

Quoad secundum ponuntur aiiquae conclusiones ; prima est, quod amota aliqua parte ab aliquo toto, non manet idem totum, quod prius totaliter, et primo modo. Probatur per descriptionem illius, quod est manere idem totaliter.

Secunda conclusio. In totis homogeneis manet idem totum, quod prius ablata aliqua parte, vel addita, quae non est major pars illius totius. Probatur, quia si propter ablationem partis minoris totum non esset idem, sequeretur, quod ignis agens in aquam continue generaret aquam. Consequens est falsum, quia nulla esset aqua, in quam agit ignis, nisi prius fuisset ante applicationem ignis, et per consequens nulla est de novo genita per ignem : et patet consequentia quia ignis continue aufert aliquam partem aquae resolvendo, propter quam ablationem dicitur lotum esse aliud, quam fuit ante.

Sed objicitur.Ponatur quod sit aliqua albedo, quae sit modicum intensior, quam intentissima albedo, quae non sufficit denominare aliquod subjectum album, et tunc per agens applicatum removeatur ille excessus,quae est pars minor illius albedinis, tunc per te albedo est eadem quae fuerat prius, non obstante abstractione illius partis. Sed contra ; quia illud subjectum prius erat album, et nunc non est album; igitur non est eadem albedo, quae prius fuerat. Respondetur concedendo casum,et negando ultimam consequentiam.Unde non sequitur: Ista albedo non sufficit nunc denominare subjectum, quod prius sufficiebat denominare: igitur non est eadem albedo. Unde ad hoc quod ista consequentia teneat, haec albedo prius sufficiebat denominare ; igitur adhuc sufficit, oportet addere antecedenti, quod ista albedo non sit aucta, vel diminuta, nec subjectum,sit aliunde mutatum.

Tertia conclusio. Amota aliqua parte a toto heterogeneo, vel sibi addita, adhuc manet idem totum, quod erat ante: dum tamen residuo praeter illam partem conveniant nomen, et definitio illius totius. Probatur, quia nisi ita esset, sequeretur, quod quodlibet posset indifferenter generari a quolibet, quod est falsum, ut patet in isto primo, text. 37. Probatur consequentia ; quia cujuslibet totius heterogenei aliqua pars potest removeri a toto indifferenter a quolibet agente; igitur si ex illa remotione totum sit aliud, sequitur propositum.

Quarta conclusio. Amota aliqua parte ab aliquo toto, et addita una consimili, vel aequali, adhuc manet idem totum, quod prius, secundum identitatem continuationis, partium in successione. Patet, quia isto modo Sequana, vel alter fluvius manet idem, qui fuerat a centum annis, ex eo, quod continue succedit pars. Similiter isto modo plantae continuantur per longissima tempora ; imo forte possent perpetuari, ut quod de radice antiquae arboris pullulet novus ramus, et ita consequenter.

Ex isto (a) sequitur, quod opinio ponens augmentationem in viventibus fieri per extensionem formae in particulari materia sit falsa. Verbi gratia,quidam ponunt,quod in augmentatione plantae anima vegetativa, quae praeexistebat, informet materiam nutrimenti, supervenientem sine generatione alicujus partis novae, et ideo quando diminuitur animal, vel planta, anima consimiliter se retrahit ad minorem materiam quam prius informabat. Quia si ita esset sequeretur, quod una et eadem anima vegetativa numero generata a parte anle,non augmentata, nec diminuta duraret in aeternum a parte post, quod est impossibile, et contra Aristotelem 1. Caeli, text. 120. Probatur consequentia, quia plantae per continuam successionem possunt perpetuari,

sicut dictum est, igitur et forma illa perpetuabitur, cum non oporteat formam corrumpi, ex quo in augmentatione dilatatur, et in diminutione contrahitur.

Secundo (b) sequitur, quod animal non manet idem a principio vitae usque ad finem, ex eo, quod humidum radicale non manet idem, quemadmodum dicunt Medici. Probatur, quia tale humidum radicale est resolubile a calore, cum sit compositum ex contrariis. Secundo, quia humidum cibale, non manet idem a principio vitae usque ad finem,ut Medici concedunt, igitur nec humidum radicale. Tenet consequentia, quia humidum radicale, vel est ex humido cibali, vel est idem quod humidum cibale, cum sit superfluum tertiae digeslionis.Tertio non apparet verisimile, quod humidum radicale, cum sit tenue, et parum compactum, et adeo extense expositum suo contrario, scilicet calori, quod duret per totum tempus vitae non resolutum.

Ideo dico, quod animal manet idem propter continuam successionem partium sibi invicem secundum generationem et corruptionem ; et hoc est verum de brutis, sed non de homine, eo quod forma hominis manet eadem, non augmentata, nec diminuta ; et ideo homo perfectiori modo manet idem, quam aliquod aliud vivens.

Contra conclusionem objicitur primo sic: sit A particula conveniens per augmentationem,et B residuum; tunc sic, A et B non fuerunt heri: A et B sunt Socrates, igitur Socrates non fuit heri; vel sic : Socrates fuit heri, Socrates est A, et B, ergo A et B fuerunt heri. Se cundo, sit A particula resoluta in diminutione,et B residuum, tunc sic : Socrates erit cras,Socrales est A,et B,igitur A, et B erunt cras, quod est falsum : quia A non erit cras.Tertio,sit B residuum Socratis praeter partem,quae resolvetur per diminutionem, tunc arguitur sic: B est Socrates,et B tunc non erat Socrates ; igitur B aliquando incepit esse Socrates,et ex isto sequitur, quod B aliquando incepit esse , quod est falsum, quia B prius fuit. Item sequitur, quod B generatur substantialiter, ex quo nunc est Socrates, et prius non fuit Socrates. Item sequitur, quod iste terminus Socrates esset nomen connotativum : quia aliquod nunc est Socrates, quod prius non fuit Socrates, quod est falsum.

Respondetur uno modo ad duo prima argumenta, quod ex praemissis in singulari numero, non sequitur conclusio pluralis numeri, nec e contra, eo quod extrema eodem modo debent conjungi in conclusione, quo conjungebantur ad invicem inpraemissis ; et ideo quando arguitur , A et B, non fuerunt heri: A et B sunt Socrates ; non debet inferri, igitur Socrates, non fuit heri ; sed, igitur aliqua quae sunt Socrates, non fuerunt heri, et ita ad alias duas sequentes.

Aliter dicitur negando istam, A, et B non fuerunt heri: imo A, et B fuerunt heri ; sed fuerunt praecise A; eodem modo dicitur de diminutione.

Ad tertiam coucedo, quod B aliquando incepit esse Socrates: quia nunc est Socrates, et prius non fuit Socrates ; et negatur consequentia, igitur B incepit esse. Quia posito, quod alicujus scuti una medietas sit alba, et alia nigra, et tunc a parte nigra abscondatur una particula, tunc haec est vera ; Scutum incipit esse album, et tamen nulla albedo incipit esse, nec aliquod album,nec aliqua res: et ad illud, tunc mutaretur substantialiter, negatur consequentia ; imo B potest esse Socrates et prius non fuit Socrates, nulla mutatione facta alia, a motu locali.

Ad aliam dico,quod iste terminus Socrates non est ita pure quidditativus, si res significata per ipsum esset permanens vere secundum omnes suas partes simul; nec est ita pure connotativus sicut terminus accidentalis, eo quod est prima substantia de genere substantiae, id est, terminus significans simpliciter individuum substantiae, et de quo praedicatur hoc genus substantia in eo quod quid. Tunc ad rationes, quae solvuntur per conclusiones.

ANNOTATIONES

(a) Ex isto sequitur,quod opinio portem etc. Nota quod formae specificae viventium, quae sunt animae, sunt in multiplici differentia: aliae namque sunt indivisibiles, aliae vero divisibiles secundum aliquos. Primi modi est anima rationalis,de quanonest dubium, quod sit omnino indivisibilis,: et independens a materia : quare quando homo augetur, non acquiritur nova pars animae, sed eademmet de novo informat novas partes materiae ex nutrimento acquisitas, et similiter in diminutione non deperditur pars animae cum parte materiae. Aliae sunt animae, quae taliter informant materiam, quod dependent ab ea in fieri et conservari, ut animae sensitivae et vegetativae, et de istis sintne divisibiles an non, disputatio est ad 2. librum de Anima pertinens. Modo opinio est sancti Thomae 1. p. q. 76. art. 8. quod animalium perfectorum, quales sunt equi, leones,et hujusmodi, animae sunt indivisibiles;imperfectorum vero,ut anguium et lacertorum, et plantarum sunt divisibiles. Quare juxta hanc doctrinam dicere licebit, quod in augmentatione in animalibus perfectis eadem manens forma extenditur ad informandas novas partes materiae et hanc sententiam reprobat hic Scotus. In animalibus vero imperfectis simul cum materia acquiritur nova pars formae, diciturque in istis etiam fieri augmentatio secundum formam manentem, quia manet idem modus, et figura ipsarum formarum, et ista permanentia sufficit ad affirmandum, quod secundum tales formas fiat augmentatio.

Caeterum Scotus, qui ponit formam corporeitatis, alia incedit via, et primo dicit, quod omnes animae viventium sunt indivisibiles, ut supponitur ex secundo de Anima : forma autem corporeitatis, quae et mixtionis est, et extensa , et quanta, et secundum ipsam fiunt organa ; quare in augmentatione acquiritur nova pari formae corporeitatis cum nova parte materiae, quia hujusmodi forma corporeitatis est divisibilis, et extensa. Secundo dicendum quod quando augentur viventia sensibilia, et vegetabilia perfecta, sive imperfecta, non acquiritur nova pars animae cum nova parte materiae, et hoc est quod Aristoteles dicit 1. de Generatione, quod augmentatio fit secundum formam, quae semper manet eadem.

Ut autem intelligatur quomodo augmentatio fiat secundum formam, et non secundum materiam, observandum est ex Scoto in 4. distinct. 44. quaest. 1. quod forma dat esse et agere : pars ergo secundum formam dici potest quamdiu habet esse secundum formam, vel quamdiu habet agere secundum formam : rursus non potest esse pars secundum formam secundo modo, sine hoc quod sit primo modo, bene tamen e contra, quia aliquando deficit agere propter imperfectionem, sine hoc quod deficiat esse,si autem deficit esse, deficit etiam agere. Quaecumque ergo pars, quae composita est ex materia et forma cum manet in toto, dicitur pars secundum, formam primo modo, quia scilicet habet esse. Secundo vero modo non quaecumque pars dicitur pars secundum formam, sed illa tantum, quae potest agere, quae scilicet habet virtutem ita efficacem, ut possit sibi competere actio secundum formam, actio inquam propria, quam ut ibi existens potest habere. Ut autem haec pars hanc virtutis efficaciam habeat ad sic agendum, requiritur determinata virtus, intensiva ,et extensiva. Non enim quaecumque modica pars in toto posset illo modo habere hujusmodi actionem propriam, sed tantummodo concurrere ad actionem totius.

Requiritur ergo aliqua determinata quantitas extensiva ad illam efficaciam agendi in toto. Requiritur etiam quantitas intensiva virtutis, quia si virtus fuerit remissa, ita ut potius cedat contrario, quam vincat, non potest agere propria actione. Hoc ergo secundo modo pars secundum formam, est pars tantae quantitatis naturalis, et tantae virtutis activae, quod sibi possit competere propria actio, et hoc modo in vivente possunt dari partes secundum materiam,: et secundum formam. Nam illa modica pars, cui non potest competere propria actio propter defectum quantitatis extensivae, et similiter illa, quae non habet efficaciam virtutis, quantumcumque quantitatem extensivam habeat, est pars secundum materiam. Pars autem quantitatis sufficientis ad agendum, est pars secundum formam, si habeat virtutem ad agendum,quae requirit quantitatem virtualem, et de parte secundum materiam modo explicato intelligit Aristoteles quod fluit, et quod non augetur, et quod solum pars secundum formam est, quae augetur. Augmentatio ergo in viventibus fit secundum.formam, et non secundum materiam in hunc modum, nempe per advenientem novam materiae partem cum nova parte formae corporeitatis manente eadem forma viventis, et hoc secundum illas partes quae habent virtutem et efficaciam, et debitam quantitatem ad propriam actionem, ad convertendum scilicet in substantiam alimentum, non vero fit secundum materiam, id est secundum illas partes, quae propter sui defectum hujusmodi actionem nequeunt habere.

Fit autem augmentatio secundum has partes formales (ut docet Scotus ubi supra) in hunc modum, quod pars secundum formam existens in toto, habens virtutem ad convertendum cibum in sui substantiam, postquam nutrimentum fuerit deductum per quascumque depurationes, ita ut sit jam sub forma proxima formae nutriendae: tunc istud tale nutrimentum sub illa forma, verbi gratia, sanguinis, approximatum parti nutriendae, et receptum in quibusdam poris dimissis ex fluxu quarumdam partium secundum materiam, quae praefuerunt ibi, et nunc ex fluxu suo reliquerunt poros repletos aliquo humore subtiliori, ex quo ipsum totum caruit densitate in partibus requisita ad bene esse ejus ibi existens. Tunc inquam alimentum convertitur in ipsum nutriendum, ut scilicet reparetur illa densitas in toto requisita ad bene esse ejus ibi existens : ita ut in poris partis nutriendae recipiantur partes alimenti, et ibi existentes aggenerantur partibus illius partis nutriendae. Unde recepto nutrimento in poris, virtus viventis alterat, et resolvit vaporem, qui resultat ex concoctione, et ille vapor faciens novum porum propellit paries viventis, quae extenduntur et dilatantur versus exteriorem locum, et tunc cibus convertitur, et alimentum fit pars viventis, et tunc vivens fit majus, et augetur, et hoc est augmentum, et novi loci occupatio : quia ubi erat nutrimentum est jam vivens.

Et ex hoc apparet quomodo sit verum dictum Aristot. quod in augmentatione idem manet subjectum. Quamvis enim in vivente omnes partes materiales successu temporis fluant, et varientur, unde idem subjectum non potest dici manere omnino invariabile ; tamen dicitur manere idem, quia manet eadem forma specifica invariata a qua sumitur identitas. Et insuper, quia quamvis partes materiales fluant, et refluant, fluunt tamen imperceptibiliter, quasi eo modo, quo unus populus dicitur idem semper manere, aliis, aliisque hominibus succedentibus, et similiter unus fluvius, alia, et alia decurrente aqua.

(b) Secundo sequitur,quod animal non manet idem, etc. Nota ex Aristotele in libro de Longitudine, et brevitate vitae, et in libro de Partibus animalium, quod vita omnium viventium consistit in quadam continua, et perpetua actione, qua calor naturalis agit in humidum radicale, qua actione deficiente, et animal deficit. Accipitur autem calor naturalis, et humidum radicale non pro duabus ex primis qualitatibus, sed pro duabus substantiis subtilibus habentibus tales proprietates, ut sint calidae, et humidae, sic enim loquuntur Medici de humido, et calore naturali. Et ideo dicit hic Scotus, quod humidum radicale, vel est humidum cibale, vel ex eo constat, etc. Unde nota secundo, quod duplex est humidum, radicale, scilicet et cibale. Radicale non est in aliqua parte corporis determinata, sed est sparsum per totum corpus, estque tota illa materia corporea, in qua introducitur anima in initio generationis, in qua anima fovetur, et radicatur, cujus virtute postea reliqua efficiuntur in corpore ; et hoc humido durante, durat vita, et consumpto consumitur, et recedit anima. Humidum cibale, seu nutrimentale est, quod fit ex cibo per conversionem ejus in substantiam aliti, ad reparandum quod deperditur ex humido radicali per actionem caloris naturalis. Nam licet calor naturalis praecipue resideat in corde, quod est omnium membrorum calidissimum, ab eo tamen derivatur in caeteras partes corporis, estque sparsus per lotum corpus, et immersus humido radicali, in quibus sua actione consumitur , atque adeo ne consumatur, necesse est quod continue reparetur per intus susceptionem extrinseci alimenti : quod quidam naturaliter decoquit, et disponit, ut fiat humidum nutrimentale, et pabulum caloris naturalis.

Et propter hujusmodi actionem, natura tribuit viventibus quatuor facultates ad disponendum alimentum. Prima est attractiva, secunda retentiva, tertia alterativa, seu assimilativa, quarta est expulsiva. Et quamvis omnes vitae virtutes inveniantur in omnibus partibus animalium, praecipue tamen resident in quatuor locis a natura deputatis, in quibus disponantur, et decoquantur cibi. Prima decoctio, et omnium imperfectissima fit in ore, non solum quia ibi cibi conteruntur, sed quia ibi viget virtus salivarum, quae adeo mirabilis est, ut fere transmutet cibum secundum plura accidentia. Facta hac cibi transmutatione, defertur alimentum ad ventriculum, seu stomachum virtute quadam attractiva, ubi cum sit magna virtus caloris naturalis, decoquitur et mutatur alimentum in aliam naturam, separanturque partes subtiliores, et puriores alimenti, ex quibus fit quaedam massa fluida, et alba, quae dicitur chylus ; virtute vero expulsiva dejicit stomachus faeces alimenti in ventrem, et intestina, ut inde habeant in secessum; illa vero massa depurata, quae similis est pituitae, seu phlegmati, est quidam succus, ex quo fiunt omnes quatuor humores. Sequitur haec massa naturam cibi, ex quo facta est, unde si cibus est frigidus, et humidus, similiter haec massa.

Rursus haec substantia sic pura, et a stomacho digesta defertur ad jecur, per quasdam venas, quas Medici vocant messataicas, et ibi tertio decoquitur alimentum; sicut vinum prius exprimitur in torculari ex uvis (ut Galeni exemplo utamur) et exinde fertur in dolium, in quo virtute quadam decoquitur, et depuratur, taliter ut faeces crassiores resideant in infima parte dolii, subtiliores vero sursum eleventur : ita similiter contingit in hac tertia decoctione, nam jecur depurat puriores partes illius massae, et fit quaedam massa rubea, quae dicitur chymus, sive sanguinaria ; partes vero terrestriores dejicit ad infimam sui partem, scilicet ad lienem,in quo recipiuntur excrementa quaedam limosa, et terrestria, quae sunt humores melancholici; alia vero subtiliora alimenta transmittit ad alium locum superiorem, scilicet ad vesicam fellis in qua recipiuntur humores cholerici, qui veluti supernatant ab illa decoctione.

In illa ergo massa rubea sanguinaria ab hepate decocta : quia (ut dicit Galenus lib. 4. de usu partium cap. 3.) officium jecoris est nutrimentum, quod accipit perficere ad sanguinis generationem, in confuso omnes quatuor continentur humores, scilicet flava bilis, qui est humor cholericus, et atra bilis, qui est melancholicus humor ; et pituita, quae est phlegma, et sanguis, separanturque a natura provida ad nutriendum animal. Atra bilis in liene, et flava bilis in vesica fellis, manentque sanguis, et phlegma, quod est sanguis imperfecte decoctus. Et hi simul humores, qui sunt apti ad nutriendum,dimittuntur per venam quamdam magnam, quae nascitur a parte convexa hepatis, quae est veluti quidam sanguinis ductus, per quem derivantur aliqui rivuli, sive sanguinis venae per totum corpus dispersae, per quas distribuitur sanguis ad omnes partes animalis : habet autem hujusmodi sanguis admixtos quosdam humores veluti aqueos, qui virtute renum attrahuntur, et per urinam dejiciuntur, unde urina superfluum est ex digestione hepatis.

Quarta decoctio fit in unoquoque membro ipsius corporis, quodlibet enim convertit in suam naturam tantam alimenti partem, quanta sibi sufficit certa quadam aequitate.: nobiliores enim partes animalis, ut cor, caput, nobilioribus, et purioribus sanguinibus nutriuntur : ignobiliores vero partes impuriore, et deteriore sanguine nutriuntur ; quod autem impurius est mittitur ad extremas partes nutriendas, scilicet ad ungues, pilos, et capillos. Ex hoc sequitur, quod docet Aristoteles lib. de Partibus animalium, nempe quod omnes partes animalis nutriuntur sanguine : nullus enim ex aliis humoribus aptus est ad nutriendum nisi sanguis, et phlegma, quod, ut diximus, est sanguis male coetus, quod quidem decoctum, et in sanguinem conversum nutrit, et hujus ratio est, quia cibus debet esse dulcis, et suavis, quod maxime convenit sanguini, caeteri autem humores non sic. Flava enim bilis est amara, melancholia est acida ; ac etiam phlegma, ut sic, est insipidum, quare etiam a quibusdam rejicitur a nutritione, sed id quod diximus verius est. Non est autem imaginandum illos humores sic separatos esse a sanguine, quod nihil illorum in sanguine remaneat: aliquid enim ipsi sanguini admixtum remanet.

Secundo sequitur, in nutritione animalis omnia haec fieri excrementa, primum fit a stomacho per ventrem ; secundum ab hepate in lienem, et in vesicam fellis, et in urinam: tertium a corde in ungues, et pilos.

Tertio sequitur, quatuor fieri decoctiones alimenti priusquam in viventis substantiam convertatur ; prima est in stomacho, secunda in hepate, tertia in corde, quarta in unoquoque peculiari membro, in cujus substantiam convertitur alimentum ab eodem decoctum, sibique adaptatum.

Quarto sequitur, quod si calor naturalis plus convertat de alimento in substantiam aliti, quam consumpsit, tunc fit augmentatio : si vero tantum convertat de alimento, quantum consumpsit de carne animalis. tunc fit sola nutritio sine augmentatione, et si minus convertat, fit diminutio.

Nota postremo, quod augmentatio proprie dicta, quae videlicet fit per intus susceptionem alimenti, non fit sine nutritione, et alicujus generatione : nam cum nutritio sit reparatio humidi radicalis consumpti a calore naturali per humidum cibale conversum in substantiam viventis, et augmentatio addat ad hoc plus reparari, quam fuerat deperditum,sequitur quod sine nutritione non fit augmentatio, et cum corruptio unius sit alterius generatio : cibus autem cum corrumpitur in stomacho, et ejus forma substantialis deperditur,et multipliciter transmutatur materia, sequitur quod in augmentatione fit generatio. Vide Scotum in 4. dist. 44. quaestione 1. ubi multa de nutritione, et augmentatione scitu dignissima docet, quae nos hic consulto omittimus,ne terminum annotationis transgrediamur.

EXPOSITIO TEXTUS

Conturbati (1) autem et posteriores quemadmodum et antiqui, etc. In ista parte contradicit positionibus Parmenidis, et Melissi, et primo recitat. Secundo increpat, ibi: Sed multa sunt. Unde quidam sequaces Parmenidis, et Melissi voluerunt vitare pluralitatem entium,et quia viderunt,quod haec copula est, copulat inter diversa, ideo nolebant istam concedere,Homo est albus, sed istam Homo albus. Alii autem videntes quod ista oratio non significabat verum, nec falsum, mutabant orationes, ita ut negabant istam, Homo est albus, concedentes istam, Homo albatur ; similiter negabant istam, Homo est ambulans, concedentes tamen istam, Homo ambulat, ad evitandum ne multa sint unum, aut unum multa, aut e converso, quasi ens esset simpliciter dictum, quod est falsum. Tunc improbat, et probat istam conclusionem, quod (2) multa sunt unum, et e converso. Primo, quia album, et musicum sunt unum et idem; differunt tamen secundum rationem: secundo quia illud quod est unum secundum continuitatem, est multa secundum divisionem, ut patet de toto et partibus : tertio, quia illud, quod est unum in actu, est multa in potentia ; igitur non est impossibile unum esse multa.

Et ex quibus (3) ostendunt, etc. In ista parte Aristoteles contradicit rationibus Parmenidis, et Melissi ; et dividitur, quia primo contradicit rationi Melissi, secundo Parmenidis, et tertio ambabus simul. Secundum ibi: Et ad Parmenidem autem. Tertium ibi : Necesse est igitur.

Primo dicit, quod rationes Parmenidis, et Melissi de facili sunt solubiles; quia peccant in materia, et in forma. Sed ratio Melissi est magis onerosa, id est, minus valet; non habens dubitationem, id est,maximum habens defectum, quia nullam inducit dubitationem, quod uno inconvenienti dato multa alia sequuntur. Tunc ibi: Quod (4) quidem, recitat et improbat opinionem Melissi. Unde Melissus ponebat, quod esset unum ens ingenitum, immobile, et infinitum : arguebat enim sic : Omne quod est factum habet principium; igitur quod non est factum non habet principium: sed ens non est factum, igitur non habet principium: et si non habet principium, non habet finem, igitur est infinitum, et si est infinitum sequitur quod est immobile : quia infinitum totum occupat, similiter sequitur si sit infinitum,

quod sit unum solum, quia infinitum non patitur secum aliquid aliud : quod autem ens non sit factum probatur : quia si esset factum, vel esset generatum ex ente, vel ex non ente; si ex ente, tunc ens est ante sui generationem; si ex non ente, hoc est impossibile, quia ex nihilo nihil fit. Aristoteles contradicit isti rationi. Primo quia peccat in forma, arguit enim a destructione antecedentis ad destructionem consequentis, verbi gratia, Quod est factum habet principium. Factum esse est antecedens, ad habere principium, deinde infert negando antecedens, igitur quod non est factum, non habet principium, a positione consequentis ad positionem antecedentis : modo talis consequentia non valet.

Similiter ista ratio falsum assumit, quia aliud est principium temporis, et aliud principium magnitudinis: modo si ista, Quod factum est habet principium, intelligatur de principio temporis, ipsa est vera; et similiter ista, quod non est factum non habet principium : sed de principio magnitudinis ista secunda est falsa : quia Sol non est factus, et tamen habet principium magnitudinis. Modo ex hoc, quod aliquod non habet principium temporis, non sequitur, quod ipsum est infinitum : quia Sol non est infinitus, licet non habeat principium temporis. Secundo etiam non (5) sequitur, est infinitum, igitur est immobile: quia licet non esset mobile secundum se totum : tamen posset moveri secundum aliquam sui. Similiter dato, quod non moveretur localiter, attamen posset moveri motu alterationis, et adhuc esset mobile. Et subdit Aristoteles quod non est possibile,quod omnia essent unum specie ; quia isto modo homo non differret specie ab equo, nec contraria a se invicem.

Et ad (6) Parmenidem Hic ponit rationem Parmenidis. Unde ratio Parmenidis erat ista, omne quod est praeter ens,est non ens: sed ens et unum convertuntur, igitur omne quod est praeter unum, est non ens; igitur ens est tantum unum. Unde conclusio istius rationis est vera, scilicet, quod tantum unum est ens, sequitur, quod tantum ens estunum,quia sequitur omne ens est unum, igitur tantum unum est ens,per illam regulam ab exclusiva ad universalem de terminis transposita. Sed ista conclusio non sequitur ad intellectum Parmenidis, qui voluit inferre, quod tantum unum est ens per exclusionem pluralitatis entium ; et ideo ad istum sensum Aristoteles reprobat rationem praedictam, dicens, quod dicta ratio accipit falsum : quia si omnia de mundo essent alba, tunc argueretur consimiliter, Quod est praeter ens est non ens : sed omne ens est album, igitur quod est praeter album, est non ens, igitur tantum album est, ita ut non plura alba : manifestum est quod conclusio est falsa : quia positum est, quod multa sunt alba. Similiter si unum sit album, oportet quod illud sit continuum, igitur habebit multas paries, et cum quaelibet illarum sit alba, sequitur, quod multa alba erunt.

Necesse (7) igitur est. In ista parte contradicit conclusioni Parmenidis ; et probat, quod ens non est tantum unum, quasi sic vel esset substantia, vel accidens : non accidens, quia de natura accidentis est inesse substantiae,- igitur si illud ens sit accidens, oportet, quod sit substantia, cui inexistat: et per consequens duo erunt, scilicet substantia,et accidens. Si dicitur quod sit substantia,et cum (8) substantiae insit accidens, sequitur adhuc quod plura erunt, substantia,et accidens. Neque (9) igitur magnitudinem. Hic contradicit ambabus simul, et secundo ponit quamdam aliam rationem Parmenidis ibi : Sed quod vere aliquid. Primo igitur probat quod non sit tantum unum, sic ut non sint plura. Probatur, quia illud unum esset continuum, vel indivisibile, si continuum, igitur habet plures partes, igitur plura erunt.

Si dicatur(l0)quod sit indivisibile, adhuc illud esset definibile, igitur haberet partes definitionis, sed partes definitionis sunt substantiae, igitur adhuc plures substantiae essent. Probat minorem de differentia essentiali, accipiendo istum terminum bipes

loco differentiae essentialis. Tunc vel bipes est substantia, et habetur propositum, vel est accidens ; et tunc vel est accidens homini, vel alicui alteri, non homini 5 quia semper inest sibi, nec alicui alteri, quia nulli alteri convenit. Secundo probatur idem, videlicet, quod differentia essentialis sit substantia, et supponit duo. Primum est, quod in definitione accidentis inseparabilis,ponitur definitio sui subjecti, sicut in definitione simi ponitur nasus. Secundo supponit, quod illa, quae ponuntur in ratione definitiva alicujus, illud non ponitur e converso in definitione alterius eorum : et si objiciatur, quod termini relati definiuntur per se invicem : respondetur negando, quia relativa bene cognoscuntur per se invicem, sed non definiuntur, et ideo si definiremus partem, diceremus pater est qui genuit alium sibi similem natura. Istis suppositis arguitur sic : Si bipes non sit substantia, vel igitur est accidens separabile, vel inseparabile. Non separabile : quia semper inest suo subjecto; nec inseparabile, quia in definitione accidentis inseparabilis ponitur suum subjectum per primam suppositionem, igitur accidens inseparabile, seu differentia essentialis, ut bipes, non ponitur in definitione subjecti, cujus oppositum est acceptum.

Sed quod (II) vere aliquid est. In ista parte ponit aliam rationem Parmenidis, unde vo-Iobal probare quod ens esset indivisibile, quia si esset divisibile, tunc eadem ratione medietas medietatis esset divisibilis, et tunc vel esset processus in infinitum, vel esset devenire ad aliqua indivisibilia, quorum utrumque reputabat impossibile ; et subdit Aristoteles, quod quidam acquieverunt suis rationibus. Quidam enim dicebant concedendo primam rationem, quod non nisi ens esset unum, quod tunc sequeretur, quod idem esset ens, et non ens. Secundo concedebant, quod per divisionem continui esset devenire ad magnitudines indivisibiles, et istam secundam opinionem non improbat hic, sed dimittit eam impugnandam in I. de Generatione, et nunc improbat primam.Unde dato, quod ens significet plura, sicut de facto significat, puta substantiam, et accidens, non sequitur, quod idem sit ens, et non ens, sicut isti ponebant, sed bene sequitur, quod aliud sit ens simpliciter, et aliud non ens simpliciter, ut puta accidens, et hoc non est inconveniens.

Sicut (12) autem Physici dicunt. Hoc est secundum caput hujus tractatus, in quo Philosophum recitat opiniones antiquorum naturaliter loquentium. Et non dicuntur naturaliter loquentes, eo quod vera dicant de naturalibus,sed ex eo quod concesserunt principia naturalia, scilicet motum, et pluralitatem entium. Et dividitur, quia primo recitat opiniones antiquorum in generali. Secundo specialiter recitat opinionem, et rationes Anaxagorae, et tertio impugnat illum. Secundum ibi: Vitetur autem, Tertium ibi; si igitur infinitum. Primo dicit, quod Philosophorum naturaliter loquentium sunt duo modi. Primus modus est, quod quidam dicunt principium materiale rerum naturalium esse unum corpus actu existens, quod est alterum trium elementorum, vel medium inter ignem, et aerem, quod scilicet est densius igne, et rarius aere, et modus generationis entium ex isto principio est secundum diversitatem in raritate, et densitate, ita ut illud quod est magis densum est terra, et quod aliqualiter est subtilius est aqua, et ita de aliis.

Alii dicunt, quod modus generationis entium ex isto principio est secundum magnitudinem, et parvitatem ; ita ut quando aliquod efficitur magnum generatur, et quando parvum corrumpitur. Et ista positio similis est positioni Platonis ponentis magnum, et parvum esse principia naturalia, sed unum aliud ponebat tanquam formale, scilicet ideam separatam ; sed illi alii ponebant magnum et parvum esse principia formalia, et corpus actu existens esse principium materiale.

Quidam autem alius modus antiquorum fuit, qui ponebant quoddam chaos confusum, in quo omnia entia erant congregata,

et immixta, sicut ponebat Anaximander, Empedocles et Anaxagoras : differunt tamen, quia Empedocles posuit omnia entia mundi infinities congregari ad invicem per amicitiam ; et per litem, et discordiam infinities segregari, et corrumpi; sed Anaxagoras ponebat omnia esse in chaos confusum per tempus infinitum, sed postea supervenit intellectus divinus segregans ista ab invicem.

Videtur (13) autem Ana.vagoras.Uic recitat opinionem Anaxagorae, secundo ponit responsiones ipsius ad quasdam objectiones sibi factas ibi; sed propter parvitatem. Dicit igitur primo, quod Anaxagoras ponebat quodlibet esse in quolibet : supponendo quod ex nihilo nihil fit, secundum communem opinionem Philosophorum : cum igitur ignis generatur, non generatur ex non igne, quia generaretur ex non ente, quod est contra suppositum, sed ignis generatur ex aere, ut patet ad experientiam, igitur in illo aere erat ignis, et sic arguitur de quolibet alio, quod quodlibet aliud est in reliquum transmutabile saltem mediate, vel immediate. Secundo quia unum contrarium est in alio , igitur quodlibet est in quolibet. Tenet consequentia , quia minus videtur de contrariis, quam de aliquibus aliis ; et antecedens patet, quia unum contrarium fit ex reliquo, quia non fit de nihilo : nam in hac opinione convenerunt omnes, qui de natura loculi sunt, scilicet quod ex nihilo nihil fiat.

Sed propter parvitatem magnitudinum. Hic respondet ad quaedam objecta sibi, scilicet quod si quodlibet est in quolibet, quae est ratio, quare non apparet nobis, quod in aere sit caro, sanguis, et hujusmodi ? Secundo, quia si quodlibet est in aere, quare magis denominatur aer,quam aliquod aliorum ? Ad primum respondet Anaxagoras, quod propter parvitatem partium, quae sunt conjunctae in aere, non possumus illa percipere. Ad secundum dicit, quod licet aer sit commixtus ex valde multis ; attamen semper debet denominari ab illo,

quod magis superabundat, et ideo licet infinita sint simul, ut puta caro, os, sanguis, et hujusmodi, tamen res illae denominabuntur secundum naturam illius rei, de qua plus habent in ipsis.

ANNOTATIONES

( ).Vota quod ponentes pluraprincipia erant divisi in duas sectas. Nam quidam ponebant plura principia numero tamen finita, quidam vero plura, sed infinita assignabant. Inter ponentes plura, finitaque principia quinque fuerunt sententiae. Prima ponebat ignem, et terram, hanc sententiam tenuit Parmenides, qui tenuit esse unum. Dicit tamen Philoponus duos composuisse libros, vulgares videlicet, et accuratiores, in his dixit unum esse principium, in illis vero duo illa. Alii dicunt posuisse duo haec principia secundum apparentiam, quae tamen secundum existentiam dicebat esse unum. Secunda sententia posuit tria elementa praeter terram. Alii tertio, sicut Empedocles, omnia quatuor elementa. Quarta sententia fuit Platonis ponentis ideam et ma eriam, intelligens per parvum, et magnum materiam. Quinta fuit Pythagorae ponentis par, et impar; per par materiam intelligens, per impar formam significans, eo quod materia sicut par divisibilis est, forma vero ut impar indivisibilis.

Alii qui infinita principia posuerunt in tres sunt partiti opiniones. Anaxagoras tenuit rerum principia infinitas particulas indivisibiles esse : non quia essent, ut puncta, sed quia jam ultra actuali divisione dividi non possent, quas particulas vocabat atomos, ex quibus res naturales componebantur: dividebat autem eas per singulas species, unicuique speciei infinitas tribuens, ut infinitas particulas carnis, ossis, ignis, et aliarum rerum, ex quo hujusmodi particulae specie differebant, et secundum accidentia erant contraria : quaedam enim calidae, quaedam frigidae erant. Antequam haec divisio per singulas fieret species, omnes (dicebat) in unum congregatae existebant, quod vocabat chaos, a quo talem divisionem fecit Deus. Dicebat etiam in singulis compositis infinitas atomos omnium specierum contineri, unius autem solum speciei apparere, sicque fieri generationem, cum scilicet, occultae atomi apparent, et manifestae occultantur.

Secunda sententia fuit Anaximandri, qui in hoc solum differt ab Anaxagora, quod Anaxagoras chaos ex atomis dicebat factum, Anaximander vero e contra ex chao factas atomos affirmabat.

Tertia denique fuit Democriti, qui etiam chaos ponebat, a quo per litem, et amicitiam conjungebantur similia, et separabantur contraria.

EXPOSITIO TEXTUS

Si:igitur(1)infinitum secundum quodinfinilum, etc. Hic improbat Anaxagoram, et ponit quinque conclusiones. Secunda ibi: Amplius autem si necesse est. Tertia ibi: Ad haec autem. Quarta ibi: Non recte autem. Quinta ibi : Melius autem est. Prima conclusio est ista. Principia rerum naturalium non sunt infinita. Probatur, quia sequeretur, quod res naturales non possemus cognoscere : consequens est falsum, quia de illis habemus scientiam naturalem : consequentia probatur, quia tunc arbitramur unumquodque cognoscere, cum cognoscimus ex quibus partibus, et ex quot ipsum sit: igitur si principia sunt infinita, oportet illa cognoscere ad cognitionem rerum naturalium : modo hoc est impossibile, quia impossibile est infinita cognoscere qualibet cognitione distincta. ,:

Amplius (2) autem si necesse est. Probat secundo quod totum compositum naturale, et ejus partes se invicem consequuntur, quantum ad magnitudinem, et parvitatem, et quantum ad terminationem, et interminationem, et quantum ad finitatem, et infinitatem : sed totum compositum naturale est finitum, et limitatum secundum magnitudinem: igitur similiter et paries infinitae ipsius diversarum rationum, nec etiam ejusdem rationis, quarum quaelibet possit per se actu existere: quia ex talibus resultat et compositum infinitum. Major patet, quia non contingit, quod totum augmentetur sine augmentatione partis, nec diminuatur, ut patet de viventibus : et minor probatur, quia non contingit animal, aut plantam esse, quantumcumque secundum magnitudinem, vel parvitatem, hoc enim idem apparet de partibus animalium ; quia non contingit carnem vel os, vel aliquod hujusmodi esse quantumcumque in majus, aut in minus, id est, secundum magnitudinem, et parvitatem. Et ex ista littera habetur quod entia naturalia, sunt terminata ad maximum, et ad minimum.